Аты айтып тұрғандай, «іс-әрекет заманы» келді. Жолдау стратегиялық институционалды реформаларды жаңа жағдайда жалғастыру мақсатында әбден ойластырылып әзірленген. Бұл Президент командасы қоғамның мұң-мұқтажын ескеріп, проблемаларды шешуге ниетті екенін білдіреді. Ұсынылған жоспарлар елдегі мүмкіндіктерді және бұған дейінгі тәжірибелерді ескеріп, бірізді, жүйелі мазмұнда дайындалған.
Біріншіден, Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі және Жоғары реформалар кеңесінің құрылуымен мемлекеттік басқару жүйесін реформалауды ұлттық статистикамен қоса енді Президенттің өзі тікелей бақылайды.
Демек, қоғамдағы саяси сұраныстар мен қажеттіліктердің орнын белгілі деңгейде жоғарыдағы институционалды өзгерістер толтыратын болады.
Саяси реформаларды технократтық сипатта жүзеге асыруға тағы бір маңызды талпыныс жасалады.
Нақты нәтижеге бағдарланған ұлттық жобаларға мән берілмек. Бұл тұста жобалық менеджментке назар аударғым келеді. Біздегі мемлекеттік жүйедегі ең сыналатын мәселе – кадр саясаты және нәтижеге жауаптының болмауы. Осы ретте мемлекеттік аппарат және квазимемлекеттік сектор қызметкерлері саны алдағы жыл соңына дейін 25% қысқармақ. Сол мақсатта дербес бюджеттік жоспарлау және меморгандарды реттеудің заңдық шаралары жетілдіріледі.
Екіншіден, «Жаңа экономикалық бағыт» аясында әртарапты, технологиялық экономика құру жоспары жарияланды. Сонымен қатар отандық өнімдерді және шетелдік инвесторларды қорғау, бизнеске салықтық жеңілдіктер, көлеңкелі экономикамен күрес шаралары қарастырылған.
Жолдауда индустрияландыруға көп мән берілген: қайта өңдеу, инвестициялар, ауыл шаруашылығы, мемлекеттік сатып алу, бизнесті реттейтін заңдар жетілдірілмек.
Ұлттық экономикада өңірлік мамандану қажеттігіне сәйкес Оңтүстік өңір – агроөнеркәсіпке, Шығыс пен Орталық – технология мен өндіріске, Батыс – мұнай мен инвестицияға, Солтүстік – шекарааралық саудаға күш салады.
Президенттің шаралары нарықтық экономиканы күшейтуге бағытталған. Ол үшін әділ бәсекені реттеуге Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі құрылады. Мақсат айқын – экономикадағы мемлекеттің монополиялық рөлін азайту. Пандемия кезінде бизнестің әлеуметтік маңызы мойындалып, оны қолдау шаралары да ескерілді. Жаңа жекешелендіру арқылы кейбір мемлекеттік кәсіпорындар сатылатын болады. Жер сатылмайды.
Үшіншіден, білім саласындағы белсенді азаматтардың ұсыныстары: «үздіксіз даму концепциясы», бейресми «балама білім беру», сертификаттау, «цифрлық теңсіздік» мәселелері Жолдауда орынды қамтылған. Мұғалімдер жалақысы 25% өcеді. Мен үшін ғылыми орталықтарда 500 ғалым тағылымдамадан өтетіні – ең жақсы жаңалық. Жас ғалымдарды тәрбиелеу үшін 1000 грант берілмек. Бұдан бөлек, мектепке дейінгі білім беру, халықтың әлеуметтік мәселелері назардан тыс қалмаған.
Төртіншіден, «алдағы реформалар қоғамды мемлекет басқаруға қатыстыруға бағытталады». «Азаматтық қоғамды дамытудың 2025 жылға дейінгі жоспары», «Қоғамдық бақылау туралы» заң қабылдау, құқық қорғау жүйесін реформалау, қоғамдық кеңестерді күшейту, ауыл әкімдерін сайлау, мәслихаттар ашықтығы, онлайн-петиция беру механизмі, ІІМ, соттар мен прокуратура қызметін модернизациялау, адам құқықтарын қорғау сияқты ірі өзгерістер болады.
Бесіншіден, аймақтағы логистикалық бәсекелестікке назар аударылды. Менің ойымша, қазіргі жағдай Қазақстанда реформалардың жылдам атқарылуын тездететін фактор.
Қорыта айтқанда, Президент атап көрсеткендей, «бұл – реформалардың бастамасы». Президент Тоқаев стратегиялық өзгерістерді аталған жаңа агенттіктер құру мен реформалар арқылы заңдық тұрғыдан реттеп жүзеге асырмақ.
Бұл технократтық реформаларды жүзеге асыру – күрделі кезеңдегі елдің саяси-экономикалық тұрақтылығын сақтап, жаңа даму кезеңіне институционалды даму негізі болмақ. Президент осы реформалар арқылы мемлекеттік басқару жүйесіне оң өзгеріс енгізіп, қоғам, құқық сақтау және бизнес алаңдарындағы саяси ықпалын арттыра алады.
Жанат МОМЫНҚҰЛОВ,
Президент жанындағы Мемлекеттік басқару академиясы Түркістан облыстық филиалының директоры
