Қоғам • 22 Қыркүйек, 2020

Сенімге селкеу түспесін

252 рет
көрсетілді
9 мин
оқу үшін

Елімізде құқық қорғау органдарының, соның ішінде полиция қызметкерлерінің халықпен тығыз қарым-қатынас орнатып, жүйелі жұмыс жасауын жолға қою мақсатында ауқымды жұмыстар атқарылып жатыр. Әділетті мемлекет құрудың алғышарты осындай қадамдардан бас­талса керек-ті. Себебі тәртіп сақшылары жұртпен ашық әңгіме жүргізуді дағдыға айналдырмайынша «Халық үніне құлақ асатын мемлекет» тұжырымдамасын жүзеге асыру мүмкін болмайтын секілді. Осы бағытта жасалған оң қадамның бірі полицияның жұмысын сервистік модельге көшіру болып отыр.

Сенімге селкеу түспесін

Суретті түсірген Ерлан ОМАР, «EQ»

Сервистік полиция жайында айтпас бұрын алдымен ішкі мәдениетіміз бен қалыптасып қалған дүние таны­мымызға тоқталған жөн болар. Себебі гәптің бәрі осы ішкі мәдениеттен бас­талатыны белгілі. Тәртіп сақшылары тарапынан танытылған дөрекілікті, офицердің айтуы былай тұрсын, ойлауына жат сөздер мен әрекеттерді жиі еститін болдық. Содан келіп құқық қорғау органдарына деген белгілі бір қоғамдық көзқарас қалыптасқан сыңайлы. Шағым айтып, арыз арқалап келген адамның жан дүниесін, қор­да­ланған мәселесін түсінуге тырысып жатқандар шамалы. Барлық полицейге топырақ шашудан аулақпыз. Ерлік танытып, адамдардың алғысына бөленіп жатқандар да аз емес. Алайда осы сала мамандарының әрекетіне алғыстан бұрын сынның көп айтылатыны ақиқат. Сондықтан қоғамдық сауал жүргізіп, даттау мен мақтауды салмақтай қалсақ алғашқысының салмағы таразы басын басып кетері шәк келтірмейді. Себебі тәртіп сақшылары өз саласының емес, ең алдымен елдің имиджі екенін естен шығарып жатады. Бұдан соң барып жұртпен қандай ашық әңгіме, селкеу түспеген сенім болсын.

Мәселен, өткен жылдың басында Ішкі істер министрлігі Қарағанды академиясы қызметкерінің «Мы братва, грубо говоря – банда» деген жаңа жылдық құттықтауын естіп, не жыларымызды, не күлерімізді білмеп едік. Академия қызметкерінің бұл оғаш қылығын отандастарымыз келекеге айналдырып, түрлі сипаттағы бейнетаспа да түсіріп үлгерді. Шәкірт тәрбиелеп, болашақ тәртіп сақшыларын сапқа тізіп жүрген ұстаздың әрекеті осы болса, күні ертең академиядан тү­леп ұшқан құқық қорғаушылар қан­дай болмақ сонда? Бұл – таспаға жа­зыл­ғаны. Жазылмағаны қаншама десе­ңіз­ші. Мемлекеттік қызметтің атына кір келтірген бұл азамат кейін әдеп кеңесінің шешімімен қызметінен шет­те­тіліп, Ішкі істер органынан қуылуын қуылды ғой. Бірақ аталған саладағы қордаланған көп мәселе сонымен ше­ші­ле ме? Сервистік полиция қызметі туралы айтпас бұрын ішкі мәдениет мәселесіне тоқталуымыздың бір сыры – осы. «Бір құмалақ – бір қарын майды шірітеді». Ендігі күні осындай «құмалақтардан» арылып, халықпен ашық әңгіме жүргізе алатын мамандар­ды алдыңғы қатарға шығаратын кез келген секілді. Тұрғындардың полиция қызметкерлеріне деген сенімін қайтару қажет еді.

Бұл қадамды Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев осыдан екі жыл бұрын «Қазақстандықтардың әл-ауқатының өсуі: табыс пен тұрмыс сапасын арттыру» атты Қазақстан халқына Жолдауында жасады. «Халықпен жұмыс істеудің жаңа заманауи форматтарын енгізіп, полицияны бағалаудың критерийлерін түбегейлі өзгерткен жөн. Полицияның жұмысын сервистік модельге көшіру қажет. Азаматтар санасында полицейлер жазалаушы емес, керісінше, қиын жағдайда көмек көрсетуші деген түсінік орнығуы керек. Қалалық және аудандық ішкі істер органдары жанында Халыққа қызмет көрсету орталықтарының қағи­даты бойынша азаматтарды қабыл­дау үшін қолайлы жағдай жасау қа­жет. Қазақстанның бүкіл қалаларын қоғам­дық қауіпсіздікке мониторинг жүргізу жүйелерімен жабдықтау керек. Қоғам тарапынан білдірілген сенім деңгейі және халықтың өзін қауіпсіз сезінуі полиция жұмысын бағалаудың негізгі өлшемдері болуға тиіс», деді Елбасы.

Кейін Тұңғыш Президенттің тапсырмасы негізінде Үкімет Президент Әкімшілігімен бірлесіп, «Ішкі істер органдарын жаңғырту жөніндегі жол картасын» әзірледі. Аталған Жол картасында Ішкі істер министрлігінің штаттық санын оңтайландыру, бас­қа­ру­шы буындардың қысқаруы, поли­цияны артық функциялардан арылту, полицияның қызметін бағалау талаптарын түбегейлі өзгерту жұмысы қолға алынды. Ең бастысы, бұл құжатта полицияны сервистік модельге көшіру мәселесі жолға қойылды.

Әрине елімізде азаматтық қоғам­мен өзара іс-қимылды кеңейтуге, жұрт­­шылықпен тікелей диалогты және кері байланысты қамтамасыз етуге бағытталған шаралар аз емес. Бұл ретте Ішкі істер министрі Ерлан Тұр­ғымбаев бір сөзінде «Еліміздің аза­маттары ішкі істер органдарының қызметкерлеріне жүгінгенде, олар түсіністікті, өзіне деген адамгершілік қарым-қатынасты, сондай-ақ олардың құқықтары мен бостандықтары лайық­ты қорғалатынына сенімді болуы үшін ең қатаң стандарттар мен та­лап­­та­рды ұстану қажет», деген бо­латын. Ведомство басшысының ай­туынша, қауіпсіздік саласында аза­маттардың мүдделеріне қызмет көр­сету, стандарттарды өзгерту және қо­ғаммен өзара іс-қимылды жақсарту мақсатында полицияның сервистік жұмыс моделіне көшуіне байланыс­ты ішкі істер органдарының жұмысы түбегейлі қайта қаралыпты. Полиция бөлімдерінде «фронт-офистер» құ­ры­лып, азаматтарды қабылдау үшін қолайлы үй-жайлар белгіленіп, ха­лық­ты қабылдау және кеңес беру кабинет­тер­ден тыс – көшелерде, алаңдарда және аулаларда жүргізілуде.

Ішкі істер министрлігінің кадр саясаты департаментінің бастығы Айдар Сайтбеков «Сервиске бағдарланған полиция қызметі – полиция мен қоғамға қылмыстылық, құқықтық тәртіпті және қауіпсіздікті қамтамасыз ету проблемаларын шешу үшін ынтымақтастықтың жаңа әдістерін қолдануға мүмкіндік беретін модель. Ол екі түйінді компонентке негізделген: полицияның әдістері мен тәжірибесін өзгерту және полиция мен қоғам арасында сындарлы қарым-қатынас орнату үшін шаралар қабылдау», деп отыр. Оның айтуынша, полицияның сервистік моделін «полиция – бұл халық, ал халық – бұл полиция» деген қағидатпен сипаттауға болады.

Полицияның халыққа жақын бол­ға­ны жақсы ғой. Осындай жақсы бір хабарды жуырда естідік. Алматы облысы полициясының басшысы, генерал-майор Серік Кудебаев әлеуметтік желіде өзінің жеке парақшасын ашты. Ведомство басшысының айтуынша, бұл қадам «Халық үніне құлақ асатын мемлекет» тұжырымдамасын іске асырудың, сондай-ақ ішкі істер органдарының сервистік модельге көшу кезеңдерінің бірі көрі­не­ді. «Бүгінде Алматы облысы Поли­ция департаменті мен халық ара­сын­дағы коммуникация арнала­рын кеңейту мақсатында және қол­­да­ныс­тағы Facebook әлеуметтік желі­сіндегі аккаунттарға менің ресми па­­рақшам қосылып отыр. Бұл – «Ха­лық үніне құлақ асатын мемлекет» тұжырымдамасын іске асыру, сондай-ақ ішкі істер органдарының сервистік модельге көшу кезеңдерінің бірі. Бұдан былай әрбір азамат көрсетілген алаң арқылы маған тікелей сауалдарын жолдап, пікір, өтініш, тілектерін қалдырып, оған толық жауап қажет болған жағдайда білікті көмек ала алады. Айта кету керек, қазіргі таңда Алматы облысы полициясының Instagram, «ВКонтакте», Facebook әлеуметтік желілеріндегі парақшалары белсенді түрде жүргізілуде және сәйкесінше оның он мыңдаған жазылушысы да бар. Құқық бұзушылықтарды анықтау және қылмыстарды ашу кезінде де әлеуметтік желілердің мүмкіндіктері кеңінен пайдаланылады», дейді генерал-майор.

Құптарлық жайт. Ең бастысы, поли­цияның сервистік моделі сенімге селкеу түсірмесе екен дейміз ғой. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев «Жаңа жағдайдағы Қазақстан: іс-қимыл кезеңі» атты биылғы Қазақ­стан халқына Жолдауында «Бар­лық озық елдерде полиция институты сервистік модель негізінде дамып келеді. Біз де мұндай үлгіге көшетінімізді мəлімдедік. Бірақ жұмыс барысында аз ғана нəтижеге қол жет­кізілді», деген еді. Нәтиже – бар. Бірақ – әзірге тым аз. Бұл бастаманы шындап қолға алып, жүзеге асыруға барынша талпынбайынша көл-көсір нәтижеге қол жеткізе қою да оңайға соқпайды. Ал қолымыз жете қалған жағдайда құруды көздеп отырған «Əділетті мемлекеттің» алтын қазығы – осы полицияның сервистік моделі болады деген сенімдеміз.