Полицей көп, сенімге селкеу түсірмеген

Оқиға Сайрам ауданының орталы­ғын­да болған. Түнгі патрульдік қызмет атқару кезінде полиция қызметкерлері күдік тудырған «ВАЗ» автокөлігінің жүргізушісіне тоқтауды бұйырған. Алайда жүргізуші талапқа бағынбай, қа­­шып құтылғысы келеді. Осы кезде учаскелік инспектор Дәурен Бай­хара­­шев көліктің жолына тұра қалған. Жүр­гізуші полицейді көлігімен қағып, жыл­дамдығын ұлғайта түсті. Бірақ Дәу­рен капотқа секіріп үлгерген-ді. Учас­­келік инспектордың әріптестері тәртіп бұз­ған жүргізушіні қуа жөнелді. Полицей­ді сүйрей отырып, Алматы – Термез тас жолы бағытына шыққан жүр­гізу­ші көрші Қарабұлақ ауылына жет­пей автокөлігін тастай қашады. Із жа­сырып үлгермеді. Полиция қыз­мет­кер­лері жедел іздестіру шаралары ба­рысында күдіктіні құрықтады. Учас­келік инспектор, полиция майоры Дәурен Байхарашев өз өміріне қауіпті бол­са да, құқық бұзушының қашып кетуі­­не жол берген жоқ. Осылайша, ол өз мін­детіне адалдығын білдіріп, табан­дылық танытты.

Тәртіп сақшылары қандай жағдай болса да өзін лайықты деңгейде ұстай білуі,  жағасына жармасып, жала жауып, айқай-шу шығарып, суық қару кезеніп, оқ атып, өмірлеріне қауіп-қатер төндіріп жатса да оңтайлы шешім, айла-тәсіл жасай білуі тиіс. Олар бәрі­не психологиялық тұрғыда дайын болуы керек. Түркістан облысы Поли­ция­ департаментінің бастығы, полиция­ генерал-майоры Қайрат Дәлбеков қыз­меткерлеріне қойылатын бұл талап­тың оңай еместігін, бұл орайда пси­хо­ло­гиялық сабақ өткізудің пайдасы көп екенін айтады. «Қазір осыған ерекше көңіл бөліп отырмыз. Себебі полиция қызметкері қандай жағдай болса да ашу мен қызбалыққа берілмей, барынша сабырлы болуы керек. Өктем сөйлеп, қызуқанды мінезін көрсетіп тұрған адамды да сабырға шақыра білуі тиіс. Психологиялық дәріс осы үшін қажет. Осы арқылы полиция қыз­меткерлері тұрғындармен тіл табысып жұмыс істеуге төселіп, команда болып әрекет етуге үйренеді. Сондықтан психо­ло­гия­лық сабақ қоғаммен байланыста жүр­ген тәртіп сақшылары үшін аса ма­ңызды. Халыққа жақын болуымыз керек. Жұрттың көкейкесті мәселелерін тыңдаумен іс бітпейді, оны орындау керек. Президент Қасым-Жомарт Тоқаев айтқандай, «Ең бастысы, дұрыс және әділ шешім шығару қажет». Сонда ғана халықтың бізге деген сенімі артады. Құқық қорғау органдары қорған болатынына көздері жетіп, күмән-күдіктері сейіледі. Бәрі әділетті болғаны жөн. Полиция қызметкері қылмысты ашу барысында істі тезірек жабуды ойлап, атүсті қарап, кінәсіз адамдарды қылмыстық жауапкершілікке тартса, бұл біздің жұмысымызға абырой әпермейді. Сан қуалаудың қажеті жоқ. Ең алдымен азаматтардың құқығы мен бостандығына нұқсан келмеуі тиіс. Егер бұған жол берсек, онда полицияға деген сенімге селкеу түседі. «Полицейлердің бәрі осындай» деп көпке топырақ шашылады. Тірнектеп жинаған абыройың айрандай төгіледі. Халық полициядан аулақ жүруге тырысады. Сондықтан бұған бірінші кезекте өзіміз, тәртіп сақшылары жол бермеуіміз қажет», дейді департамент бастығы. Сондай-ақ полиция генерал-майоры тұрғындардың құқықтық сауатты болғанын, алаяқтарға алданбағанын қалайды.

Алаяқтарға алданып, бармағын тіс­теп отырған тұрғындар бүгінде аз емес. Мәселен, Жетісай ауданының по­­лиция бөліміне жергілікті тұрғын арыз­данып, отбасымен алаяққа алданып қалғанын айтып шағымданған. Жә­бірленушінің айтуынша, оған танысы­ кәсіпкерлікке қолдау көрсету мақ­са­тын­­да мемлекеттен қайтарымсыз 500 мың теңге ақша шығарып беремін деп сеніміне кірген. Жәбірленуші 200 мың­ теңге жинап берген. Ал танысы бол­са ақшаны алғаннан кейін бой таса­лап, уәдесін орындамай, не тиесілі ақша­сын қайтармай, әбден әбігерге сал­ған. Полицейлер жедел іздестіру іс-ша­ра­ларының нәтижесінде күдіктінің жеке басын анықтап, оны аудандық полиция бөліміне жеткізеді. Анықтай келе белгілі болғаны – күдікті жұмыссыз жүрген, бұрын тонау, алаяқтық бойынша сотты болған жергілікті тұрғын екен. Тергеу барысында полицияға арызданған жәбірленушілерден басқа ұсталған жігіттің тағы да бір әйелден 50 000 теңге алғаны белгілі болады. Алаяқ жігіт алдау жолымен алған ақшаны қажетіне жаратып жібергенін толығымен мойындаған.

Өңірде мал ұрлығы өзекті мәселенің біріне айналып отыр.  Биылғы тоғыз айда 214 мал ұрлығы тіркелген. Осы ұрлықтың ашылуы 75-тен 76,5 пайызға жоғарылапты. Полиция қызметкерлері қырағылығының нәтижесінде жыл басынан бері мал ұрлығымен айналысқан 18 қылмыстық топ қолға түсті, 58 адам­ қылмыстық жауапкершілікке тартыл­ған.­ Тұрғындар малдарын қараусыз қал­дырмау мақсатында өңірде «Мал иесі­ – жергілікті атқарушы орган – бақ­та­шы» деген үшжақты келісім бойын­ша 7759 келісімшарт түзіліп, іске асы­рылуда. Департамент бастығы мал­ ұрлығын болдырмау, азайту үшін тұр­ғындар малды таңбалап, сырға салуға жүр­дім-бардым қарамауы керек деп есеп­тейді. Полиция департаментінің дере­гін­ше, бүгінгі күні облыс көлемінде сыр­ғаланған және таңбаланған төрт түлік саны – 6 339 483. Оның ішінде сиыр 800 мыңнан, жылқы 340 мыңнан, ұсақ мал 5 миллионнан асады. Ал түйе­нің 26 мыңнан астамы таңбаланған. Сыр­ға­ланған және таңбаланған малдарды іздеп табу таңбасы жоқ төрт түлікке қара­ғанда жеңілірек. Тұрғындардың қо­ра-қопсының есік-терезесін, төбесін жақ­сылап бекітуге мән бермеуі де,  жайы­лымдағы қараусыз мал да ұрыларға үлкен мүмкіндік.

Өңір тұрғындарын алаңдатып отырған өзекті мәселенің тағы бірі – жол-көлік оқиғалары. Кейде ешқандай кінәсі жоқ жолаушылар жол-көлік оқиғасынан зардап шегіп, тіпті мерт болып жатады. Тәртіп сақшылары көп жағдайда жүргізуші кінәлі екенін айтады. Жылдамдықты шектен тыс асыратындар, не болмаса қарама-қарсы жолаққа шығып, апаттық жағдай жасайтындар азаймай тұр. Жол-көлік оқиғаларына көбіне мас жүргізушілер де себепкер. Облыста жыл басынан бүгінгі күнге дейін мас күйінде көлік жүргізген 600-ден астам жүргізуші анықталған. Ішімдік ішкен жүргізушілердің кінәсінен 11 жол апаты орын алып, 16 жолаушы жарақаттанды. Бір адам қара жолдың бойында ажал құшты. Бұл жағдай бүгінде полиция қызметкерлерінің қа­таң бақылауына алынған. Патрульдік полиция қызметкерлері жол апатының алдын алу мақсатында облыстың тұр­ғындарына арнайы жадынамалар таратуда. Сондай-ақ жол-көлік оқиғаларын азайту үшін облыс аумағында «Қауіпсіз жол» жедел алдын алу іс-шарасы өтті. Оған күшейтілген тәртіпте қызмет атқарған жергілікті полиция қызметінің және басқа да құрылымдардың 700-ге жуық қызметкері жұмылдырылған. «Олар үш күндік рейд барысында 4525 жол қозғалысы ережесін бұзу дерегін тіркеді. Оның ішінде қоғамдық көлік жүргізушілері де бар. Олар – 423. Бұл аз емес. Қаншама адам қоғамдық көлік жүргізушілеріне сеніп, басын қа­терге тікті. Отыз жүргізушінің мас күйін­де көлік жүргізгені анықталды. Тіпті жүргізуші куәлігінен айырылған екі адамның көлік тізгіндеп жүргені бел­гілі болды. Көлік құралын басқаруға құ­қығы жоқ адамдарға байланысты 92 дерек анықталды. Жол қозғалысы ере­желерін бұзғаны үшін 127 автокөлік айып­тұрағына қойылды. Көліктің қауіпсіздік белдігін тақпайтын, техникалық бай­қаудан өткізуге мән бермейтін жүр­гізу­шілер де көп. Айта кету керек, жол қозғалысы ережесін бұзатын жаяу жүр­гіншілер де аз емес. Рейд барысында 726 адамның тәртіп бұзғаны анықталды», дейді полиция генерал-мойоры Қайрат Дәлбеков.

Айта кетелік, бүгінде Түркістан облысы полиция басқарма, бөлімдерінің басшылары онлайн режімде халықпен кездесулер өткізуде.

Түркістан облысы