Былтыр облыс бюджеті жыл ішінде 239,2 млрд теңгеден 304,6 млрд теңгеге ұлғайып, облыстың өз кірісі де артты. Ең бастысы, бюджет әлеуметтік сипатынан айныған жоқ. Оған қазына қаражатының 60%-ға жуығы бағытталды. Бұл ретте облыс жан басына шаққандағы әлеуметтік шығыстар бойынша өңірлер арасында көш бастап тұрғанын да айта кету қажет.
2020-2022 жылдарға арналған облыстық бюджет жобасын қалыптастыру кезінде халықтың әл-ауқатын жақсартуға, оның ішінде азаматтардың барлық өтініш-тілектерін жедел әрі тиімді қарастыратын «Халық үніне құлақ асатын мемлекет» тұжырымдамасын іске асыруға баса назар аударылды.
Былтыр жыл соңында 254,7 млрд теңге болып белгіленген бюджет көлеміне ішінара өзгерістер енгізіліп, түрлі әлеуметтік шараларға бағытталатын қаржы артты. Мысалы, биыл сәуір айында облыстық мәслихаттың 44-сессиясы өтіп, онда үшжылдық бюджет 34,8 млрд теңге болып нақтыланды. Бұл қаржының 2,6 млрд теңгесі мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек көрсетуге, 1,5 млрд теңге әлеуметтік кепілдендірілген пакетке, соның ішінде төтенше жағдайға байланысты аз қамтылған отбасыларды азық-түлік және тұрмыстық жиынтықпен қамтамасыз етуге бағытталды. Ал еңбек нарығын дамыту, соның ішінде жалақыны ішінара субсидиялау, жастар практикасына, NEET санатындағы жастарға, табысы төмен көпбалалы отбасыларға, еңбекке қабілетті мүмкіндігі шектеулі жандарға, жаңа бизнес идеяларға берілетін гранттарға және қоғамдық жұмыстарға 4,3 млрд теңге қарастырылды.
Ауыл тұрғындарының өмір сүру сапасын жақсартуға бағытталған «Ауыл – ел бесігі» бағдарламасы аясында 22 жобаға 3 млрд теңге бөлінді. Сонымен қатар «Бизнестің жол картасы – 2025» мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде несиенің пайыздық мөлшерлемесін субсидиялау мен шағын және орта бизнес несиелерін кепілдендіруге 1,7 млрд теңге қарастырылды.
Сонымен қатар облыстық бюджеттен аудандар мен Қызылорда қаласының бюджеттеріне мұқтаж азаматтардың жекелеген санаттарына әлеуметтік көмек беруге, сондай-ақ Қызылорда қаласындағы «Бақытты отбасы» отбасыларды қолдау орталығының қызметін қолдауға 982,6 млн теңге бөлінді. Осы жылы тамызда облыстық мәслихаттың кезекті 47-сессиясы өтті. Онда облыстық бюджеттің кіріс 9 млрд теңгеге ұлғайды. Сондай-ақ облыстық бюджеттік бағдарлама әкімшілерінің мемлекеттік сатып алу конкурсынан үнемделген 4,9 млрд теңгесі қайта бағытталды. Осылайша облыстық бюджет 13,9 млрд теңгеге нақтыланып, «Қызылорда қаласында ет өңдеу кешен құрылысы» инвестициялық жобасына 466 827 мың теңге және «Алтын Қамба» агроөнеркәсіп комбинаты» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің «Құрама-модульді 10 дүкен құрылысы» инвестициялық жобасына 38686,4 мың теңге бөлінді.
«Нәтижелі жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған «Еңбек» мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде кадрлардың біліктілігін арттыру, даярлау және қайта даярлау» бюджеттік бағдарламасы бойынша 1814 студенттің 2020 жылы оқуын жалғастыруға және қыркүйек айынан бастап 1515 студентті жаңадан қабылдауға 1 425 518 мың теңге қаралды.
Мүгедектерге арналған оңалту орталығын күтіп ұстауға, соның ішінде коммуналдық шығындарға 37569 мың теңге бөлінді. 2019 жылы облыс әкімінің гранты тағайындалған 126 студенттің 2020-2021 оқу жылындағы оқу ақысы мен тамақтану, тұру шығындарын өтеу үшін әлеуметтік көмек көрсетуге 78212 мың теңге және 2020-2022 оқу жылына жаңадан 150 грант тағайындауға 97885 мың теңге қаралып отыр.
Осы нақтылауда депутаттар Қызылорда қаласында халықтың әлеуметтік осал топтарына, аз қамтылған көпбалалы отбасыларды баспанамен қамтамасыз етуге, несиелік тұрғын үйлер салуға, сол жағалаудағы тұрғын үйлердің инженерлік коммуникациялық инфрақұрылымын дамытуға, Жаңақорған ауданында көпбалалы және әлеуметтік жағынан аз қамтылған отбасыларға сатып алу құқығынсыз арендалық тұрғын үйлер сатып алуға, Арал ауданы Сексеуіл кентінде 40 төсектік ауылдық аурухана, Қызылорда қаласы Сырдария өзенінің сол жағалауында 200 төсектік жұқпалы аурулар ауруханасының құрылысына қаржы бөлуді қолдады.
Қазына қаржысының жұмсалуы облыстағы тексеру комиссиясының ұдайы бақылауында тұр. Комиссия төрағасы Сәуле Құлымбетованың айтуынша, осы жылдың мамыр айында «Мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес жергілікті атқарушы органның есебіне қорытынды болатын былтырғы бюджеттің атқарылуы туралы құжат әзірленген.
Былтыр бюджеттік инвестициялық жобаны іске асыру үшін «Байқоңыр әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациясы» акционерлік қоғамының жарғылық капиталын ұлғайтуға бөлінген 2100 409,0 мың теңге қаражаттың тікелей және түпкілікті нәтиже көрсеткіштеріне қол жеткізуі 18 пайыз ғана құрап отыр.
2017 және 2018 жылдардағы облыстық бюджеттің атқарылуына жасалған есепте тексеру комиссиясы тарапынан жергілікті атқарушы органдарға «Сот шешімдері шығарылған облыстық бюджеттің дебиторлық және кредиторлық берешектері бойынша міндеттемелердің орындалуын қатаң бақылауға алу» жөніндегі ұсыныстар екі жыл қатарынан берілгенімен, 2019 жылдың қорытындысымен де дебиторлық берешек бюджетке өндірілмеген.
Мемлекет-жекеменшік әріптестік жобалары бойынша жасалған шарт сомасы 12828594,0 мың теңге болса, 2019 жылы 3284720,0 мың теңге (26 %) төленген. Міндеттемелерді орындау мерзімдері 3-10 жыл екенін және облыстық бюджет қаражаты есебінен 2019 жылы 35 жоба әзірленгенін ескерсек, қабылданған міндеттемелерді сапалы орындауда бюджеттің мүмкіндігін, алдыңғы қаржы жылдарындағы ықтимал жүктемелерді мұқият есепке алу қажеттігін білдіреді.
Жүргізілген мемлекеттік аудит қорытындысында «Қызылорда облысы Жалағаш ауданы Ақсу ауылдық округіндегі дәрігерлік амбулаторияның құрылысы» жобасының құны 126,6 млн теңге бола тұра, 130 млн теңгенің шығындары өтеліп, 3,4 млн теңге бюджет қаражаты артық жұмсалғаны анықталды. Тексеру комиссиясы осыған байланысты «Жекелеген жергілікті жобалар бойынша шығындарды өтеу олардың құнынан асып түсіп, бюджет қаражатын тиімсіз пайдаланылуына әкеп соғуда», деген тұжырым жасаған.
Тексеру комиссиясы өткен жылы 21 аудиторлық іс-шара жүргізіп, 131 нысанға бөлінген 189 224 804,7 мың теңге бюджет қаражаты мен мемлекет активтеріне аудит жасалды. Аудит объектілеріне 54 ұсыным мен 216 тапсырма беріліп, құқық қорғау органдарына 3 аудит материалы жолданған.
– Әкімшілік құқық бұзушылықтар белгілері байқалған 137 материал уәкілетті органдарға жолданып, оның 42-сі бойынша 3 368,3 мың теңге айыппұл салынды. 89 материал бойынша аудит объектілерінің лауазымды тұлғалары ескерту түріндегі әкімшілік жауапкершілікке тартылса, 6 материал бойынша әкімшілік іс қозғаудан бас тартылып, кері қайтарылған, – дейді комиссия төрағасы.
Тексеру комиссиясы облыстық бюджеттің былтырғы атқарылуын бағалауда облыстық бюджеттің кіріс бөлігінің өңірдегі мұнай өндіруші компанияларының салықтарына тәуелділігі әлі де сақталып отырғанын айқындаған. Қаржы экономикалық негіздемелерінде көзделген инвестициялық жобаларды жүзеге асыруда квазимемлекеттік сектор субъектілері жауапкершілігінің төмендігі белгілі болған.
Тексеру комиссиясы бюджеттен бөлінген қаражаттың тиімді пайдаланылып, әлеуметтік-экономикалық дамудың кепіліне айналуына күш салады.
Қызылорда
