Саналы таңдау мен риясыздықтың үлгісі

Неліктен волонтерлік жақсы дамы­ған ел­дерде адамдардың өзіне-өзі қол жұмсаудың деңгейі әлдеқайда тө­мен, ал олардың пси­хологиялық денсау­лығы, ке­рі­сінше, жоғары деген сұрақ­қа жауап іздеп көрелік. Өйткені волон­тер­лік маңызды мәселелерді шешуге мүм­кіндік береді. Ондай қоғамда во­лон­терлердің қатарында көбіне өзіне сенімді, денсаулығы мықты, бақытты, психологиялық тұрғыда дені дұрыс адамдар қалатын кө­рінеді. Себебі олар – волонтерлікті мәнін жоғалтқан өмірді қайта табу деп түсініп, өздерінің алдарына басқаларға қызмет жасауды мұрат етіп қойғандар. Волонтерлік олардың өмірінде маңызды эмо­ционалдық рөл атқарады. Ол жұ­мыс волонтерлердің, әсіресе жас­тардың, жан дүниесіне жа­ғымды әсер етеді.

Жалпы алғанда, волонтерлікпен айна­лысқан адамдардың өмірін­де волон­терлік өшпестей із қал­дырады, ол жастар­дың әлеуметтік бойкүйездігін жеңуге жағ­дай жасайды. Волонтерлік әлеуметтік жауапкершіліктің көрінісі ретінде адам­ның өзін өзі дамыту, өзін әлеуметтік тұр­ғыда маңызды және пайдалы сезіну, па­триоттық сезімі мен рухын күшейтуге оның жаңа білім мен тә­жі­рибе жинақтауына септігін тигізеді.

Волонтерліктің басты бағыт­тарына ізгілік, басқаларға деген қамқорлық, қолдауды қажет ете­тіндерге риясыз немесе өтеусіз ең­бек кіреді. Нәтижесінде, волон­тер­лер жеке тұлға ретінде жеті­ліп, патриоттық сезімге ие болып, ұлт­­тық-мемлекеттік мүдделерді түсінуге, жалпы­адамзаттық және рухани-өне­гелік құндылықтарды бойына дарытып, оларды дамы­туға күш салады. Қо­ғамдағы мәде­ниет­аралық төзімділік артып, бі­реуге деген теріс ниеттілік пен төзбеушілік, қастандық азайып, жас­тардың қоғамға жат қылықтары кеми түседі. Волонтерлер әлеумет­тік қыз­мет көрсету кезіндегі жұ­мыс­тарында игі­лік, кеңпейіл, ашық, ізгілік пен еріктілік, бей­ресмилік, ынталылық, жігер­­лілік, нысаналылық, мейірім, ықы­­лас және рақым сияқ­ты адами дүниелерді негізге алады.

Олай болса, моральдық-эти­калық тұрғыдан да волонтерлік қоғам өміріне қатысудың заң­ды жолы болып табылады. Өйт­­­кені волонтерлер арасында ­адам­­дардың құқықтары мен ар-намы­сына, олардың ұлттық және мәдени ерек­шеліктеріне құр­­­метпен қарауға басымдықтар берілген. Волонтерлік қызметтің басты уәжіне мейірбандық, ат­қарған жұмысынан қанағат алу, жаңа мүмкіндіктер мен мұрат-мүдделерге ұмтылу, жаңа кәсі­би қасиеттерді дамы­ту, өз тәжі­ри­бесімен бөлісу, өзін өзі сыйлау­дың пайда болуын жатқызуға болады. Сайып келгенде, волонтерліктің негі­зін еріктілік, тәуелсіздік, бірлік, жан-жақтылық, адамгершілік, әділ­дік, бейта­раптық сияқты қағи­даттар қалайды.

Волонтерлер өмірге терең қа­ра­ған­дық­тан, волонтерліктің де маңы­зы тереңі­ректе жатады. Ол бейбіт өмір, өркендеу, серіктестік және адамдардың басқа да өмірлік сұрақтарымен тығыз байланыс­ты. Ендеше, волонтерлер қоғамда сенім­ділік тудырады, оның бір­лігі мен ын­тымағын арттырады. Өйткені волон­терлер – шын мә­нін­де бастамашыл, қызметін сол өз бас­тамалары негізінде жүргі­зетін белсенді адамдар. Оларға қо­ғамының, елінің проблемаларына немқұрайды қарау тіптен тән емес. Саналы таңдау жасаған во­лонтерлер басқа адамдардың адами қасиеттерін жеке басының ерекшеліктерін құр­мет­тейді, өз жұмысының сапасына, оның өз мерзімінде орындалуына жауап береді. Волон­терлердің өмірлік ұстанымдарына ор­тақ іске адал болу, атқаратын тапсырмаларын түсіну, жұмысын шын жүрекпен істеу және еріктілік кәсібін мақтан ету жатады. Бұл – олардың жан байлығы молдығының көрсеткіші.

Адамгершілік пен азамат­тық тәрбие­ден нәр алған волонтер­лердің басқа адам­­дардың игілігіне ба­ғытталған қыз­мет­­терінде сөзі мен істерінің бір бола­тын­дығының айғағы болмақ. Волон­терлер үшін ең маңыздысы, бі­реуге көр­сеткен көмегінің сол адам­ның жағдайын сәл де болса жеңіл­детуге өз септігін ти­гіз­гені және ол тегін, өз еркімен істел­гені болмақ. Волонтер қыз­ме­тінің бас­ты қағидаты – еріктілік. Ол қызметтің құндылығы мен маңыз­дылығы ең алдымен волон­тердің өзіне қажет және оның мәні зор.

Волонтерліктің белсенді дамуы қо­ғамда басқалар үшін өмір сү­ру, адам­гершілік, еңбекқорлық, өз идеясы мен ісіне берілгендік сияқты жағымды өзгері­стерге әкелері сөзсіз. Ендеше, волон­тер­дің тұлғасы басқаларға қарағанда үйле­сімдірек болып келеді. Оның өзге адам­ның жан дүниесін түсіну мен жай-күйін ұғыну қабілеті, өзін әлеуметтік ортада ұстай білу, сол ортадағы адамдармен дұрыс қа­рым-қатынас орната алу қабілеті мо­лырақ. Олар басқалармен са­лыс­­тырғанда қоршаған ортаны бақылап, қорытындылар жа­­­сап, үйрену мен тиісті қоры­тындылар жасауға бейім. Сон­дық­­тан волонтерлер басқа адам­дардың мінез-құлқын жақсы тү­­сінеді. Еріктілердің бойында ком­­муникативтік және ұйымдас­ты­­рушылық бейімділіктің дамуы мен көмек көрсетуге деген қызы­ғушылық тал­пы­ныстың деңгейі жоғары.

Жалпы, волонтерліктің ма­ңы­зы мен ықпалы туралы сөз қоз­ғағанда, олардың жеке адамға тигізер әсеріне емес, кері­сінше, ең алдымен, бұл қозғалыстың да­му­дың күн тәртібіне және қо­ғамның дамуына ықпал ету мүм­кіндіктерін ескерген абзал. Өйт­кені оның қоғамдық келісімді нығайтып, қоғамды біріктіре алатындай әлеуеті мол. Өзінің мәні бойын­ша волонтерлік азаматтық қоғамды алға жылжытуға, оның институттарының қалыптасуына, солайша азаматтық бел­сенділікті дамытуға тікелей әсер етеді.

Волонтерлік – ар-намыс кодек­сін қатаң ұстанатын өмір салты. Волонтердің істері басқа адам­дардың жағдайын жақ­сар­тып, қо­ғамда үнқатысу мен ынты­мақ­тастықты орнатуға әкелуі керек. Олар­дың өз жұмысы үшін мақ­тау немесе сол атқарылған ша­руаның бағасына тең немесе одан артық болатын заттай сыйақы талап етуге құқығы жоқ. Де­генмен, во­лонтерлердің жұмысы бар­лық жағдайда тіптен де төленбейді деуге бол­мас. Әдетте олар жұмыстарына ақы алу­дың орнына тәжірибе, білім мен кәсіби дағдыларды игер­генді, пайдалы жеке байла­ныс­тар орнатуды төлемақы ре­тінде қабылдағанды дұрыс көреді. Осылайша во­лонтерлер кәсіби тұр­ғыда қалыптасып, үлкен әлеу­меттену мектебінен өтуде.

Тағы бір көңіл аударарлық жайт, во­лонтерлер өзінің саяси не­месе діни тиіс­тілігін көрсетуге де, көр­сетпеуге де құқылы, ал бірақ волон­терлікті өздерінің на­­ным-сенімдерін насихаттау үшін пай­далануға жол берілмейді. Ерік­ті жалғыз қалса да, бастаған ісін ая­ғына дейін жеткізуі керек. Егер дағдарыстық жағдай орын алған кез­де ол жерге бірінші болып во­лонтерлер келіп, жергілікті қа­уымдастықтармен оның зардаптарын еңсеруге күш салып, көп уақытқа дейін сонда болып, кетпей, ақырына дейін қалады. Олай болса, нағыз волонтер – ол адамгершілік пен са­ламатты өмір салтының, төзімділік пен ық­пал­дастықтың, сол сияқты саналы таңдау мен риясыздықтың үл­гісі. Сондықтан волонтерлердің әре­кеті бүкіл адамзатқа тиесілі деп тү­сінген жөн. Олар үшін пікірлес адамдардың барынша көп болғаны маңызды. Оның жақтастарының қатарының өсуі, бәлкім, біздің қоғамның шын мәнінде рухани-адамгершілік тұрғыда жаңғыруына әкелері сөзсіз.

 

Жапсарбай ҚУАНЫШЕВ,
саяси ғылымдар докторы