Мұнайлы өңір мүмкіндігі

Инвестиция – игергенге игілік

Ғасырдан астам мерзімнен бері жеті қат жер астынан «қара алтын» өнді­ре­тін өңір экономикасы мұнай-газ өнер­кәсібімен тығыз байланысты екені дау­­сыз. Қазір елімізде өндірілетін мұнай­дың басым бөлігі осы өңірдің үле­сіне тиеді. Облыс әкімі Махамбет Дос­мұ­хам­бе­товтің мәліметінше, биылғы он айда кен орындарынан 39,3 млн тонна мұнай өндірілді. Бұл – республикада өнді­рілген мұнайдың 55 пайызы. Қайнар бұлақ­тай «қара алтынның» молдығымен танылған Атырауда экономиканың бар саласын өркендетудің мол мүмкіндігі бар. Мәселен, бұл өңір инвестиция тартуда да көшбасшылық деңгейден түскен емес. Бұған нақты дәлел ретінде он айда негізгі капиталға салынған инвестиция кө­ле­мінің 2 трлн 657 млрд теңгені құ­ра­ғанын келтіруге болады. Қазір ел экономикасына бағытталған инвестицияда Атырау облысының үлесі – 28,2 пайыз.

– Біздің басты мақсатымыз – Мем­ле­кет басшысының биылғы Жол­да­уында жүктелген міндеттерді табысты жүзеге асыру. Соған орай Атырау облы­сын­да ір­гелі жұмыстар жасалып жатыр. Об­лыс­­тың жалпы өңірлік өнімі осы жыл­дың қаңтар-маусымында 3 трлн 930 млрд теңгені құрады, – дейді облыс әкімі Махамбет Досмұхамбетов.

Инвестицияны игерудің игілігі эко­но­­миканы өрге сүйрейтін ірі жобаларды іске асыруға септігін тигізіп отыр. Соның қатарында Жылыой ауданында ор­наласқан «Теңіз» кенішінде келешек ке­ңейту жобасымен үшінші буын зауы­ты салынып жатыр. Құны 45 млрд долларға бағаланған жоба кен орнынан өндірілетін мұнай өндіру көлемін жылына 12 млн тоннаға дейін ұлғайтуға мүмкіндік береді. Қазір аталған жобада 300-ге жуық қазақстандық компания тартылды. Өңірде коронавирус инфекциясы тір­келгенге дейін мұнда отандық 45 адам жұ­мыс істесе, қазір олардың саны – 27 мың отандық маман жұмысшы істейді. Бұл жобаны 2023 жылы іске қосу жос­пар­ланып отыр.

Ел мұнайшылары тәуелсіздік алғанға дейін тек құрлықтан ғана мұнай өндірсе, енді Каспий теңізінің түбінен де «қара алтын» алуды сәтті жалғастырып келеді. Осы орайда Каспийдің қазақстандық секторын игерудің сәтті жоба болғаны дәлелденді. Бұлай деуіміздің бірнеше себебі бар. Біріншіден, елімізге дәл осы жоба арқылы шетел инвестициясы тартылды. Екіншіден, қазақ жеріндегі мұ­най қоры еселеп көбейді. Үшіншіден, қа­зақстандық мұнайшылардың шетел­дік­термен бәсекелес болатындай білік­ті­лігі артты.

– Каспий теңізінің қазақстандық сек­торынан алғаш мұнай алынған кен орны – «Қашаған». Бұл отандық мұ­най-газ өнеркәсібіндегі ауқымды әрі ма­ңызды жоба болуымен тарихқа енді. Қазір «Қашаған» кен орнынан мұнай өндірудің бірінші кезеңін кеңейту жүріп жатыр. Жобаны іске асыру кезеңі 2025 жылы аяқталады. Соның нәтижесінде теңіз табанынан өнім өндіру көлемі 1,5 млн тоннаға артады. Ал биылғы он айда «Қашағаннан» 12,7 млн тонна мұнай өндіріліп, былтырғыға сәйкес мерзімдегі көрсеткіштен 10 пайызға артты, – деді Махамбет Досмұхамбетов.

Қазір мұнай-химия саласында бір­қа­тар ірі инвестициялық жоба жүзеге асы­рылуда. Соның қатарында KPI ком­па­ниясының полипропилен жобасы бар. Ең ірі полимер өндірісі жобасына 2,6 млрд АҚШ доллары салынды. Жоба құрылысы кезеңінде 3000 жұмыс ор­ны­ның ашылуына мүмкіндік беріп отыр. Зауыт 2021 жылы іске қосылған кезде 500 адам тұрақты жұмысқа тартылады.

Мұнай құрамында түрлі қоспалар бар. Соның бірі – ілеспе газ. Мұндай газ «Қашағаннан» өндірілген мұнай­да да кездеседі. Сол себептен, «GPS Invest­ment» ЖШС газ өңдеу зауыты­ның құрылысын жүргізуді жоспарлап отыр. Облыс әкімі Махамбет Досмұ­хам­бетовтің айтуынша, бұл жобаға 2021-2023 жылдар аралығында 370 млрд теңге инвестиция құйылады. Газ өңдеу зауыты іске қосылғанда шетелге мұ­­найды шикізат күйінде тасымалдау көлемі азаяды. Бұл мұнай-химия өнімі өнді­рісін жолға қоюға ықпал етеді. Жоба құрылысында 2800, ал оны іске қос­қан­нан кейін 600 жұмыс орны ашылады.

 

Агрокешенге жасалған бетбұрыс

Өңірде мұнай-газ өнеркәсібімен қа­тар, ауыл шаруашылығын өркендетуге де бетбұрыс байқалады. Соңғы бес жылда климаты қаталдау өңірдің агросекто­рын­да 19 млрд теңгені құрайтын он жоба 689 жұмыс орнының ашылуына мүм­кін­дік берді.

– Атырауда биыл егістік көлемі 9300 гек­тарды құрап, өткен жылмен салыс­тыр­ғанда 4,5 пайызға, одан алынған өнім 6 пайызға өсті. Тұтастай алғанда, об­лыстың ауыл шаруашылығында өнді­рілген өнім көлемі 10 айда 73 млрд тең­ге­ні құрады. Әсіресе, «Алмалы құс», «Атырау-Бөдене», «Агро Феликс», «Каспий Лана» сынды кәсіпорындар са­ланы еңселендіруге үлес қосып отыр. Биыл ауыл шаруашылығы саласына бюджеттен 3,2 млрд теңге бөлінді. Ал «Еңбек» бағдарламасы арқылы 1,2 млрд теңге қаржы бөлініп, 283 субъектіге несие беріліп, 118 жұмыс орны ашылды, – деді Махамбет Досмұхамбетов. – Шаруа қожалықтары жаңа технологияны қолдана бастады. Қазір алыстағы жайылым учаскелерінде орналасқан 327 шар­уашылық 392 күннен қуат алатын панель мен су айдау сорғысын ин­вес­ти­циялық субсидиялау арқылы сатып алды. Аудан орталығынан 100-200 ша­қырым қашықтағы шаруашылықтар жел генераторы мен күн панельдерінің көме­гімен электр қуатын пайдаланып отыр.

Алдағы жылдары тағы жеті жоба іске қо­сылып, 459 адам жұмыспен қам­ты­ла­ды. Жалпы құны 3,2 млрд теңге инвестиция құйылатын жобалар қатарында құс етін өндіру, жеміс ағашын өсіру, ірі қараны бордақылау, асыл тұқымды ірі қара өсіру, жылыжай бар. Қазір облыста асыл тұқымды мал өсіретін 33 шар­уа­шылық түлік түрін көбейтуге ден қой­ды. Сондай-ақ, «Атырауда жасалған» брендімен шығарылатын балық өнімдері шет елдерге таныла бастады.

– Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес, балық шаруашылығы саласына үлкен қолдау көрсетілуде. Қа­зір облыс­та 18 өндірістік кәсіпорын ба­лық аулаумен, оны өңдеумен айналысады. Өткен он айда 7300 тонна балық ауланды. Өңделген балық өнімдерінің 81 пайызы шетелдерге экспортталды, – деді өңір басшысы.

 

Кәсіпкерлікке – кең өріс

Әкімнің мәліметіне сүйенсек, биыл «Бизнесті қолдау картасы» аясында Атырауда сегіз жобаны іске қосу жос­пар­ланды. Жалпы құны 15,8 млрд тең­геге бағаланған жобалар 660 жұмыс ор­нын құруға ықпал етпек. Қазірдің өзін­де «BEST MODULE» ЖШС-нің ме­талл өңдеу зауыты іске қосылып, 40 жұмыс орны ашылды. «MEKEN CHICKEN» ЖШС-ның бройлер өсіру фабрикасына 40 адамды жұмысқа тарту көзделіпті. Металл конструкциясын өндіру цехы («Caspian Constractors Trust Atyrau», ашылатын жұмыс орнының саны – 30). Кеңейтілген полипропиленді қап өндірісі зауыты («Касхим» ЖШС, ашылатын жұмыс орны – 350), Брой­лер балапанын бордақылау құс фабри­ка­сының құрылысы («Бұйырғын» ӘКК, жұмыс орны саны – 40), инфуздық ерітінділерді құюға арналған өндіріс («Медстарэкспорт» ЖШС, жұмыс орны – 50), ас тұзын өндіру зауыты («Inder Tuz Company» ЖШС, жұмыс орны – 30) жыл соңына дейін іске қосылмақ.

Соңғы сегіз жылда ауыл кәсіпкер­ле­рі­не кең өріс ашу мақсатындағы «Биз­нес аймақ» өңірлік бағдарламасына бюд­жеттен 3 млрд теңге бөлінді. Атал­ған бағдарламамен 513 жоба қаржы­ландырылып, 705 жаңа жұмыс орны ашылды. Қазір өңірде шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің саны 50 мыңнан асып, 127 мың адам жұмыспен қам­тылып отыр. Қауіпті індеттің тірке­луіне байланысты 20 мың салық төлеу­ші­ге 6 млрд теңге көлемінде жеңілдік берілді. Ал мемлекеттік нысандарда орна­ласқан 204 шағын және орта бизнес өкілі жалға алу төлемінен босатылды.

 

Құрылыс индустриясының қарқыны жоғары

Қауіпті індетті жұқтырушылар көбі­рек тіркелгенмен, Атырауда құрылыс индус­триясындағы жұмысқа кедергі келген жоқ. Жыл басынан бері бұл салада атқарылған жұмыстың көлемі 692 млрд теңгені құрады. Осы кезеңде 615 мың шаршы метр тұрғын үй пайдалануға берілді. Жаңадан бой көтерген комму­нал­дық тұрғын үй қорынан 489 отбасы баспанамен қамтамасыз етілді. Биыл 412 отбасы жаңа баспанаға көші­рілді. Енді жыл соңына дейін үш жатақ­ха­на­ның тұрғындарын көшіру жоспарлануда.

– «Нұрлы жол» мемлекеттік бағдар­ла­масы аясында «Ақтөбе – Атырау –Ресей шекарасы» жолын күрделі жөндеу жұ­мыс­тары жалғасуда. Қазір «Мақат-Қандыағаш» (330-458 шақырым) және «Атырау-Ресей шекарасы» (648-893 шақырым) бағытындағы құрылыс жұ­мыс­тары жүріп жатыр. «Атырау-Ресей шекарасы» жолын қайта жаңғыртуға алты мердігер мекеме жұмыс істеуде. Жол жөндеу жұмыстарына 1100 жұмыс­шы тартылды. Оның жергілікті жерден 300 адам бар, – деді Махамбет Дос­мұхам­бетов.

Сондай-ақ 5204 орынға арналған 10 мектептің құрылысы салынып жатыр. Апатты бір мектептің орнына жаңа білім ордасы бой көтерді. Енді жылдың соңына дейін тағы төрт мектептің құры­лы­сын аяқтау жоспарланып отыр. Ал бес нысан келесі жылы пайдалануға беріледі. Биыл құрылысы басталған 15 бал­а­бақ­шаның тоғызы мемлекеттік-же­ке­­меншік серіктестік аясында қолға алынды.

 

Атырау облысы