"Соңғы 10 жылда шетелдік банктер тіпті қазақстандық нарықтан кетіп қалды. 16 желтоқсаннан бастап шетелдік банктердің елде филиалдарын ашуға рұқсат етілуі шетелдік қаржы институттарының нарыққа қайта кіруге деген ұмтылысына айтарлықтай әсер етпейді. Мұның бірнеше себебі бар. Осылайша, соңғы 10 жылда Қазақстанның ІЖӨ құрылымындағы несиелендіру үлесі төмендеп кетті.  Несиелендіруді қажетсінетін салалар көбейді.  Шетелдік банктерде мұндай қаражат әрдайым бола бермейді", деді Moody’s рейтинг агенттігінің қазақстандық банк секторы бойынша жетекші талдаушысы  Семен Исаков онлайн-конференцияда.

Қазақстанның қаржы секторы соңғы оншақты жылда біраз өзгерістерді бастан кешті. Банктер іріктеліп, жүйе құрушы деген ұғымдар пайда болды.

2020 жыл да банк секторына біраз өзгерістер алып келді. Бұл банк секторында сектордың жауапкершілігін өзіне алған немесе белгілі бір бағыт бойынша бәсекеге төтеп бере алатын банктердің пайда болуының алғышартын қалыптастырды. Бірақ осы сегменттің өкілдері елге шетелдік банктер бірінен кейін бірі тізіліп келеді немесе ішкі нарыққа  енуге кезекке тұрады деп үміттеніп қалуға болмайтынын ескертіп отыр. Сол себепті қазақстандық банктерге бірер жылға дейін шетелдіктер келеді деп алаңдамауға болады екен.

"Біз алдағы бірер жылда нарықтың осы сегментінде тек ресейлік немесе қытайлық банктермен ғана бәсекелесе аламыз. Қазір Еуразиялық одақ туралы келісімінің аясында Қазақстан банктері одаққа мүше елдерде, сәйкесінше, Ресей, Беларусь банктері Қазақстанда филиалдарын аша алады.Қазір Қазақстанда 14 шетелдік банк жұмыс істейді, оның ішінде Ресей, Түркия елдерінің банктері бар. Еуразиялық одақ елдері арасынан, тек Ресейден басқа елдердің банктері келген жоқ. Әрине, коронавирус банктердің бірігу және бірігу процестерін күшейтеді. ATФ бank-тің Jısan Bank-ті сатып алу туралы келісім осыны растайды", дейді сарапшы.

Агенттік Jýsan Bank-ті сатып алу туралы мәмілені "АТФБанк" акцияларының 99,76%-ы қаржы нарығы үшін оң деп санайды, өйткені Jysan Bank-та үлкен капитал қоры бар болатын.

Естеріңізге сала кетейік, 2020 жылдың ақпанында реттеуші АТФБанкке банкті 10,3 млрд теңгеге қайта капиталдандыруға кеңес берді. Бұл шара әлі жүзеге асырылған жоқ. Жаңа акционер, біздің ойымызша, ATFBank-ті қосымша капиталдандыруға үлес қоса алады », - дейді Moody’s банк тобының талдаушысы Светлана Павлова.

Депозиттердің долларлануы туралы

Moody’s банк тобының талдаушысы Светлана Павлова Қазақстандағы долларлық депозиттер деңгейі шамамен 40% -ды құрайтынын баса айтты.

"Бұл өте жоғары көрсеткіш. 2016 жылы ол 50%-дан асты. Тәжікстан, Әзірбайжан, Беларуссия, Армения сияқты елдерде долларлық депозиттердің үлесі 50%-дан асады. Қазақстандағы депозиттердің долларлану деңгейі шамамен Украина, Өзбекстан және Қырғызстан деңгейімен бірдей. Ресейде долларлану деңгейі салыстырмалы түрде төмен. Онда долларлық депозиттердің үлесі шамамен 20% құрайды, дегенмен 2016 жылы бұл көрсеткіш 30% -дан асты", деп атап өтті Светлана Павлова.

Семен Исаков банк секторындағы маржаның айтарлықтай төмендеуін күтуге болмайтынын да ескертіп өтті.

"Биыл тұтынушылық несиелер мен ШОБ несиелері бойынша несиелік демалыс берілді, олар өте жоғары мөлшерлемелермен берілді. Сондықтан банктердің маржасы биыл төмендемейді. Бірақ белгілі бір қарыз алушылар несиелерін кесте бойынша төлеуі керек болғандықтан, несие портфелінің сапасына қатысты жағдай нашарлауы мүмкін. Тиісінше, келесі жылы банктер арасында қарыз алушыға бәсеке күшейеді", дейді ол.

Семен Исаков банк секторындағы маржаның айтарлықтай төмендеуін күтуге болмайтынын ескертті.

"Биыл тұтынушылық несиелер мен ШОБ несиелері бойынша несиелік демалыс берілді, олар өте жоғары мөлшерлемелермен берілді. Сондықтан банктердің маржасы биыл төмендемейді. Бірақ  қарыз алушылар несиелерін кесте бойынша төлеуі керек болғандықтан, несие портфелінің сапасына қатысты жағдай нашарлауы мүмкін. Тиісінше, келесі жылы банктер арасында қарыз алушыға бәсеке күшейеді. Бұл банктердің пайыздық маржасына кері әсер етуі мүмкін. Сонымен қатар, мемлекет банктерге пандемия кезінде көмектесетінін көріп отырмыз. Бұл оларды арзан, қол жетімді қаражатпен қамтамасыз етеді. Бұл банктерге несие бойынша пайыздық шығыстарын оңтайландыруға көмектеседі", дейді Семен Исаков

Ол Қазақстанда банктердің пайыздық маржасы шамамен 5% құрайтындығын баса айтты. Ресейде бұл көрсеткіш төмен шамамен 4%.

"Бұл көрсеткіш бүкіл әлемдегіден әлдеқайда жоғары. Дамыған елдерде банктердің маржасы 1%-ға жақындауы мүмкін. Бірақ, түсіндіруге рұқсат етіңіз, дамыған елдермен салыстырғанда Қазақстандағы несиелік тәуекел деңгейі де тарихи тұрғыдан өте жоғары", деді Семен Исаков.

Еске салайық, 2020 жылдың 16 желтоқсанынан бастап шетелдік банктер Қазақстанда өз филиалдарын аша алады. Тиісті жарлыққа 2020 жылғы 21 қыркүйекте Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің төрағасы Мадина Әбілқасымова қол қойды.

Қаулыда Қазақстанда резидент емес банктің филиалын ашуға рұқсат беру тәртібін анықтайтын ережелер көрсетілген. Ережелер резидент емес ислам банктерінің филиалдарына да қолданылады.

Қазақстанда филиал ашу үшін резидент емес банк уәкілетті органға белгілі бір құжаттар пакетін ұсынуы керек. Егер барлық қажетті құжаттар ұсынылмаған болса, уәкілетті орган өтінішті одан әрі қараудан дәлелді бас тартуды 10 жұмыс күні ішінде жібереді. Ережеде резидент емес  банктің Қазақстанда филиал ашуға рұқсат беруден бас тарту жағдайлары да көрсетілген.