Коронавирустың ел ау­ма­ғында жедел таралуына байланысты 2020 жылғы 15 наурызда Мемлекет басшысы респуб­ликада төтенше жағдай енгізу туралы Жарлыққа қол қойды. Іле экономиканы тұрақтандыру жөніндегі шаралар қабылданды.

Ұлттық экономика ми­нис­тр­лігі­нің ресми мәліметтеріне сү­йенсек, 2020 жылғы 16 нау­рыз – 15 маусым ара­лығында екінші деңгейлі банктерден несие алған 12,5 мың шағын және орта биз­нес субъектісінің 165 млрд теңге көле­міндегі кредитін төлеу мерзімі кейінге қалдырылды. Бұл жеңілдікті банктерден несие алған 30 мың субъектінің шамамен 40 пайыздан астамы пайдаланды.

Елдегі жағдай ескеріле отырып, «Биз­нестің жол картасы – 2025» бағдар­ламасындағы са­лалық шектеулер алынып тас­талды. Сөйтіп кез келген ша­ғын және орта бизнес субъектісі бағ­дар­ламаға қатысып, жеңіл­детілген қар­жы­ландыруға қол жеткізуге мүмкіндік алды. Бір кәсіпкерге берілетін несиелік қол­­дау мөлшері 7 млрд теңгеге дейін ұлғайтылды. Айналым қара­жатын то­лық­тыруды қаржы­ландыру 500 млн тең­геге дейін кеңейді. Сондай-ақ шағын кәсіп­­керлік субъектілеріне шағын несие беру­дің жаңа құралы енгізілді. Кепілдік беру құралы бо­йынша сома 1 млрд тең­геге дейін ұлғайтылды.

2020 жылғы 20 желтоқсандағы жағ­дайға сәйкес, «Бизнестің жол картасы – 2025» бағдарламасы аясында субсидиялау құралы бойынша 358 млрд тең­генің 3 227 жобасы, кепілдік беру құралы бойынша 237 млрд теңгенің 5 689 жобасына қол қойылған. Сондай-ақ бағдарлама шеңберінде экономиканың зардап шеккен секторларында 12 ай кезеңінде шағын және орта бизнестің барлық қолданыстағы кредиттері бо­йынша жылдық 6 пайызға дейінгі па­йыз­дық мөлшерлемелерді субсидиялау көзделген.

2021 жылдың соңына дейін 800 млрд теңгеге 8 пайыздық мөлшерлеме бойынша шағын және орта бизнесті жеңілдікпен несиелеу бағдарламасы жұмыс істейді. 2020 жылғы 20 желтоқсандағы жағдай бойынша бағдарлама аясында 492 млрд теңгеге 4 962 қарыз берілген.

Ұлттық экономика министрлігі пандемияға бай­ланысты қалыптасқан жағдайды ескере отырып, «Қарапайым заттар эко­но­ми­касы» бағдарламасы бойынша кредит­теудің жалпы көлемі 400 млрд тең­­геден 1 трлн теңгеге дейін ұлғайғанын айтады. 2020 жылғы 20 желтоқсандағы жағдай бо­йын­ша бағдарлама аясында 462 млрд теңге­ге 2 038 жоба мақұлданып, қаржы­лан­­дырылған.

Сонымен қатар пандемияға бай­ланыс­ты салықтық жеңілдіктер де жасалды.Атап айтқанда, 2020 жылдың соңына дейін ірі сауда нысандары, сауда ойын-сауық орталықтары, кинозалдар, театр­лар, көрмелер және спорт нысандары мүлік салығын төлемейтін болды.

Салық салудың жалпыға бірдей белгіленген тәртібімен жұмыс істейтін жеке кәсіпкерлер де жыл соңына дейін жеке табыс салығынан босатылды. Агро­өнеркәсіптік кешенді қолдау мақсатында ірі қара мал мен асыл тұқымды балапандарды қамтитын биологиялық активтерінің импортына қосым­ша құн салығы салынбай­тын болды. Сонымен қатар ауыл шаруашылығы өнімін өндіру­шілер ауыл шаруашы­лығы мақсатындағы жерге жер салы­ғын төлеуден босатылды.

Бұдан бөлек, бағаның өсуін тежеу үшін әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарлары үшін қосымша құн салығының мөлшерлемесі 2020 жылдың 1 қазанына дейін 12 пайыздан 8 пайызға дейін төмендетілді. Қоғамдық тамақтану, қонақүй және туристік қызмет салаларында жұмыс істейтін салық төлеу­шілерді жыл соңына дейін мүлік салығынан босату белгі­ленді. Қазақстан Респуб­лика­сының аумағында бензин, дизель отыны бойынша акцизделетін тауар өндірушілер акциз төлеуден босатылды.

Салықтық әкімшілендіру шаралары да қабылданды. Соның нәти­жесінде 2020 жылғы 1 мау­сымға дейін шағын және орта бизнес субъектілері үшін барлық салықтар мен бюджетке төленетін мін­детті төлемдерді және әлеу­меттік жарналарды (жеке табыс салығы, әлеуметтік салық, қыз­меткер үшін әлеуметтік және ме­дициналық сақтандыру) төлеу, сондай-ақ салықтық, кедендік және әлеуметтік төлемдер бо­йынша берешекті мәжбүрлеп өндіріп алу кейінге қалдырылды. Бизнеске фискалдық қысымды төмендету мақсатында төтенше жағдай кезеңінде салықтық тексерулер тоқтатылды.

Микро, шағын, орта бизнес субъектілері үшін 2020 жылғы 1 сәуір­ден бастап 1 қазанға дейін, ірі бизнес субъектілері үшін 1 шіл­деге дейін еңбекақы төлеу қоры­нан салықтың және басқа да мін­детті төлемдердің нөлдік мөл­шерлемелері белгіленді.

Ұшуды тоқтата тұру кезеңінде инфрақұрылымды қолдау және жұмыс орындарын сақтау мақ­сатында барлық әуежайлар ағым­дағы жылғы 1 сәуірден 1 қазанға дейін мүлік салығынан босатылды. Әуе кемелерінің лизинг мәмілелеріне техникалық қызмет көрсету және заңдық сүйемелдеу бойынша резидент еместер үшін қосылған құн салығын төлеу­ді жыл соңына дейін кейінге қал­дыру ұсынылды.

Төтенше жағдайдың енгі­зілуі­не байланысты жұмыс көлемі­нің төмендеуін ескере оты­рып, жеке практикамен айналы­сатын адамдар (нотариустар, адвокаттар, сот орындаушылары, медиаторлар) ағымдағы жылғы 1 қазанға дейін мүлік салығынан босатылды. Медицина қызметкерлерін қолдау мақсатында эпидемияға қарсы іс-шараларға тартылған қызметкерлерге еңбекақы төлеу қорынан барлық салықтар мен әлеу­меттік төлемдерден үстеме­ақы­лар алынып тасталды.

Салық төлеушілерге ыңғай­лы болу үшін 2019 жылғы міндет­темелер бойынша салық есептілігі нысандарын ұсыну мерзімі 2020 жылғы 31 наурыздан 2020 жылғы 31 мамырға ауыстырылды.

2020 жылғы 1 маусымнан 2020 жылдың соңына дейінгі кезеңде тау-кен металлургия кешені кәсіп­орындары үшін қосымша құн салығын автоматты түрде қай­тару (тексерусіз қайтару) мөл­шері 70 пайыздан 80 пайызға дейін ұлғайтылды. Тау-кен металлур­гия кешенінің кәсіпорындары үшін корпоративтік табыс салығы бойын­ша аванстық төлемдердің 33 пайызын 2020 жылдың екінші және үшінші тоқсанынан 2021 жылғы 10 сәуірге ауыстыру көзделген.

Азаматтық авиация саласына экономиканың ең көп зардап шеккен секторларының бірі ретінде салықтық жеңілдіктер берілді. Дәлірек айтсақ, 2020 жылдың соңына дейін ұшақтарға қосалқы бөлшектер импортына қосымша құн салығы алынып тасталды. 2020 жылдың соңына дейін әуежайлардың жер салығын және жер учаскелерін пайдалану төлемақысы жойылды.

Тұтастай алғанда, аталған шараларды қабылдау әуежайлардың инфрақұрылымын қолдауға, жұ­мыс орнын сақтауға және эко­­но­микалық өсуді қалпына кел­тіруге бағытталды.

Дер кезінде жасалған қадам­дардың тиімді болғанына куә болып отырмыз. Қабылданған шара­лардың нәтижесінде бизнес субъектілері айтарлықтай үлкен шығынға ұшырамай, негізгі өсімді сақтап қала алды. Бұл кәсіпкерлердің мемлекет қолдауын нақты сезінген кезең ретінде есте қалды.