Күрделі кезеңде күш алған сала

Тұраламаған төртеудің бірі – Қазақстан

Жүзге жуық жетекші мемлекеттің автоөнеркәсібін талдаумен айналысатын NCSA – Ұлттық автомобильдерді сату қауымдастығы деген үлкен ұйым бар. Осы ұйымның сарапшылары 2020 жылдың орта шенінде әлемдік автоөнеркәсіптің жағдайы мәз емес екенін хабарлады. Сол тұста қауымдастықтың назарындағы 96 мемлекеттің 4-еуі ғана оң динамика көрсеткен екен. Бұл қатарда Қазақстан да бар. Тіпті әлемдік алпауыттар өзі тұралап жатқанда, біздің елдің алдыңғы лектен көрінгені қуанарлық жағдай, әрине. Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі таратқан ресми мәліметке сүйенсек, өңдеу өнеркәсібі секторында былтыр ең үлкен өсімді дәл осы автомобиль жасау саласы көрсеткен. Өсім 50 па­йызды құраған. Мұны Қазақстан автобизнес қауымдастығының сарапшылары да растап отыр.

«Өткен жылы елімізде өндіріс көлемі 77 471 бірлік техникаға жетті. Бұл 2019 жылдың көрсеткішінен бір жарым есе немесе 50 541 бірлікке артық. Соның ішінде жүк автомобильдері мен автобустар өндірісі бойынша көрсеткіштердің өскені байқалады. Бұл ретте 2020 жылы отандық зауыттар шамамен 40 пайыздық өсім көрсете отырып, 5 мыңнан астам техника өндірген. 2019 жылы Қазақстанның машина жасау саласындағы автомобиль жасау секторының үлесі 26,3 пайызды құраса, 2020 жылы бұл көрсеткіш 33,4 пайызға дейін өсті», деп хабарлады Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі.

Сарапшылар автомобиль өнер­кәсібіндегі оң көрсет­кіш­терге Үкімет пен салалық министрліктер, отандық зауыттар тарапынан жасалған нақты қадамдар әсерін тигізді деп санайды. Атап айтқанда, өндіріске жаһандық трансұлттық инвес­торлар тартылып, қолжетімді жаңа брендтер пайда болған. Сала карантиндік шектеулерге байланысты автомобильдерді онлайн сатуды енгізді. Сол арқылы өндірілген өнімдерді сату тізбегін, сондай-ақ өнімнің тұтынушыларға қолжетімділігін сақтады әрі сұранысқа сай жа­уап бере алды. Үкіметтің тапсырмасы бойынша автосалондарда автокөліктерді тіркеу орындары ашылды. Мұны көпшілік жақсы бағалады. Жеңілдікпен автонесиелеу және лизинг бағ­дарламалары да маңызды рөл атқарғаны анық.

Салаға серпіліс әкелген зауыттар

2020 жылы автоөнеркәсіп саласы жаңа зауыттармен, өн­дірістермен толықты. Наурыз­да Қостанайда Chevrolet авто­мо­бильдерінің өндірісі іске қо­сылды. Бір жылға жетпейтін уа­қыт ішінде аталған отандық ав­то­мобильдер Қазақстандағы 2020 жылғы ең танымал, ең жылдам дамып келе жатқан брендке айналды. Осы уақыт ішінде за­уыт аталған марканың 15 мың­нан астам өнімін шығарды.

Жалпы, Қостанайдағы «Сарыарқа автоөнеркәсіп» ЖШС өткен жылы елімізде шы­ға­рылған барлық тех­никаның 51,7 пайызын өндіргенін атап өт­кен жөн. 2021 жылы за­уыт жаңа өндірістік желілерді ор­натуға, сон­дай-ақ өзінің логис­ти­калық мүм­кіндіктерін кеңей­ту үшін 8,4 млрд теңге көле­мін­де қомақты қаржы салуды жоспарлап отыр.

Қазан айында Алматы қала­сында Hyundai жеңіл авто­көліктерін шығаратын зауыт ашылды. Оның өндірістік қуаты бірінші кезеңде – 30 мың бірлікті, екінші кезеңде жылына 45 мың бірлікті құрамақ. Мұнда автомобиль шанағын дәнекерлеу және бояу операциялары игерілді, компоненттерді өндіру бойын­ша бірқатар келісімдерге қол қо­йылды. Осылайша, 2020 жылы қазақстандық тұтыну­шы­лар Hyundai маркасына ерекше қызығушылық танытты. Инвестицияның жалпы көлемі 28 млрд теңгені құрады.

Желтоқсан айында Қараған­ды облысының Саран қаласында Yutong компаниясымен бірлесіп құрылған автобустар мен арнайы техника шығаратын зауыт іске қосылды. Компанияға салынған инвестициялардың жалпы сомасы – 23 млрд теңге. Кәсіпорынның жобалық қуаты жыл сайын 1 200 автобус пен электр автобустарын, сондай-ақ 500 бірлік арнайы техниканы шығаруға мүмкіндік береді. Шығарылатын көлік Қазақ­станның қоғамдық көліктерін жаңарту бағдарламасын іске асыруға үлесін қоспақ. Бұл ретте жоба еліміздің білім беру меке­мелерін қауіпсіз және заманауи көлікпен қамтамасыз етуге ықпалын тигізеді деп күтілуде. Зауыттан шыққан алғашқы мектеп автобусын Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Қараған­ды облысына жасаған жұмыс сапарының барысында кеншілер шаһарындағы №104 гимназияға сыйға тартқаны есімізде.

Қостанай қаласында KamAZ жүк көліктеріне арналған кар­тер­лердің арқалықтарын шыға­ратын және шойын құятын зауыт құрылысының бірінші кезе­ңінің жұмыстары аяқталуға таяу. Бұл жоба «KamAZ» жабық акционерлік қоғамымен бірлесіп жасалуда. Қуаты – жылына 40 мың тонна құйма шығару.

2020 жылы жетекші көпір­лердің редукторларын өндіру бо­­йын­ша тағы бір жоба бекі­тілді. Жаңа зауыт жылына 62 мың компонент шығаруға қабі­летті. Екі жоба да Қостанай қа­ла­­сының индустриялық айма­ғын­да іске асырылады және «КамАЗ» ЖАҚ-тың өндірістік тізбегінде қарастырылған. Өнімнің басым бөлігі Татарстан Республикасындағы басты конвейерге жеткізілетін болады. Жобаларды іске қосу 1 мыңнан астам жаңа жұмыс орындарын құруға мүмкіндік береді. Инвестициялардың жалпы сомасы шамамен 160 млрд теңге.

Сонымен қатар Саран қала­сындағы «Татнефть» ЖАҚ-пен бірлесіп қолға алынған шина өндіретін жаңа зауыттың іске қосылуы маңызды оқиға болары даусыз. Жоғары технологиялық өндіріс 1 100 жаңа жұмыс орнын құруға, ішкі нарықтың қа­жет­тілігін қамтамасыз етуге және Қазақ­станның экспорттық әлеуетін дамытуға мүмкіндік береді. Зауыт жеңіл техникаға ар­налған 3 млн шина және ком­мер­циялық техника мен авто­бус­тарға арналған 500 мың шина өндіруге қабілетті. Жобаға салын­ған инвестицияның сомасы шамамен 125 млрд теңгені құрайды.

Ортаны толтырған отандық өнімдер

2020 жылы Қазақстан шетелге 8 122 автомобиль экспорт­тады. Бұл 2019 жылдың көр­сеткішімен салыстырғанда үш есе артық. 2019 жылы 2 629 ав­томобиль эспортталған еді. Жалпы, бір жыл ішінде өнді­ріл­ген барлық техниканың 10 пайыздан астамы шекара асы­рылған. Ресей, Өзбекстан, Беларусь және Қырғызстан ел­дерінде бізде өндірілген Hyundai, Chevrolet және JAC бренд­теріне сұраныс жоғары.

2020 жылы қазақстандықтар 93 мыңнан астам жаңа техника сатып алған. Бұл өткен жылдың көрсет­кішінен (75 156 техника) 25 пайызға артық. Осы орайда елімізде сатып алынған үш автомобильдің екеуі отандық өндірістен шыққанын атап өткен жөн.

Өткен жылы Қазақстанда Hyundai, Chevrolet және Toyota брендтері ең көп сұранысқа ие болды. Ең танымал 5 брендтің 4-еуі – (Hyundai, Chevrolet, Ravon және Lada) отандық өнді­рістің өнімі.

Автобустардың ішіндегі ең көп сатылған бренд – Yutong. 2020 жылы Қазақстанда атал­ған брендтің 1 мыңға жуық автобусы мен электр автобусы сатылған.

Өткен жылы санитарлық көліктің жетіспеуі тұтас әлем бойынша өзекті мәселеге ай­нал­ғанын көз көрді. Қазақ­стан ішкі ресурстарының есебінен аталған проблеманы жедел шешкен санаулы елдердің бірі. Отандық зауыттар 2020 жы­лы Үкіметтің тапсырмасы бо­йын­ша коронавируспен күре­су үшін қысқа мерзімде JAC Sunray, Hyundai H350, ГАЗель NEXT, УАЗ базасында меди­ци­налық жабдықтармен толық жабдықталған 1 167 меди­ци­налық жедел жәрдем авто­мобилін өндірді. Бұдан бөлек, Қостанайда 12 метрлік Yutong автобусының негізінде 100 жыл­жымалы медициналық кешен шығарылды. Пациенттерді ем­ханаларға тасымалдауды қамтамасыз ету үшін Chevrolet DAMAS өндірісі іске қосылды.

Индустрия және инфра­құры­лымдық даму министр­лігінің мәлі­метінше, 2020 жылы ауыл шаруа­шылығы техникасын өндіру де айтар­лықтай өсім көрсеткен. Отандық зауыттар 93 млрд теңгеге 6 272 техника өндірді. Өндіріс бірден 2,5 есе артқан. 2020 жылы 3 547 трактор мен комбайн шығарылды. Бұл бір жыл бұрынғы кезеңмен салыстырғанда 120 пайызға артық. 1 048 трактор Ақмола облысында («Беларус» және «RSM»), 585-і – Қостанай зауыттарына («Lovol» және «Кировец»), 561-і Шығыс Қазақ­стан облысында («Беларус») шығарылған. Бір жыл ішінде елімізде 962 комбайн өн­дірілді. Бұл 2019 жылғы деректермен салыстырғанда 567 бірлікке артық.

2020 жылы әлемдік ауыл шаруа­шылығы машиналарын жасаудағы алпауыттар – гер­маниялық «Claas» және аус­триялық «PÖTTINGER» ком­панияларымен келісімдерге қол қойылғанын атап өткен дұрыс.

Біз былтыр Қазақстанның автомобиль өнеркәсібі саласында атқарылған жұмыстардың негізгілеріне тоқталдық. Ендігі міндет – осы қарқынды сақтау. Биыл бұл салада 100 мың техника өндіру, жұмыс орындарын сақтау және ұлғайту, шығарылатын өнімдегі экспортты және жергілікті қамту үлесін ұлғайту, салаға инвестицияларды тарту секілді міндеттер тұр.