Қоғам • 03 Ақпан, 2021

Психиатрға қаралудан неге қашқақтаймыз? (Өңірде психикалық ауытқу ауруына шалдыққан 26 мың науқас есепте тұр)

562 рет
көрсетілді
9 мин
оқу үшін

Баласының, не болмаса туысының бойында ерекше бір келеңсіз өзгеріс пайда бола бастаса, қазақшылыққа салынып, дем салдыруға ұмтылатындар көп. Кейбіреулер тәуіп атаулыға сенбесе де, осыдан айығып кетер деген екіұшты үмітпен барады. Ол біреуге шипа болғанмен, екіншісіне жәрдем болмайды. Асқынып кеткен соң барып ем қонбағанын айта, жыларман халде психикалық денсаулық орталығының есігін қағады.

Психиатрға қаралудан неге қашқақтаймыз? (Өңірде психикалық ауытқу ауруына шалдыққан 26 мың науқас есепте тұр)

 

Түркістан облыстық пси­хи­калық денсаулық орталы­ғының бас дәрігері Әмірхан Сәлімбаев осылай дейді. Кейінгі жылдары ел ішінде жүй­ке ауруына шалдыққан нау­қастар көбейген. Оған оз­бырлықтың түр-түрін насихаттап жатқандай көрінетін бағдарламалардың теріс әсері, жаман жаңалықтардың салдары, жұртты үрейлендірген коронавирус та септігін тигізу­де. Одан бөлек отбасылық мә­селелер, несиелер, жанжал­дар адамның жүйкесін жұ­қар­тады. Бас дәрігер осындай қиын­дықтардан психикалық ауытқу ауруына шалдыққан 26 мың науқас есепте тұра­ты­нын айтады. Ақыл-есінде туабітті кемтарлық, тұқым­қуалаушылық дерті барлар бала күнінен бастап осы орталықта емдеу курстарынан өтіп тұрады. Соңғы жылдары амбулаторлық емдік шараларға көбірек көңіл бөлінуде.

– Айына бір рет, 30 күн­де екі рет егілетін, тіпті тоқ­са­нына бір-ақ мәрте салына­тын емдік әсері күшті дәрі­лер қолданыста бар. Он­дай препараттарды осы орта­лықта салып береміз және жер­гілікті емханасында әрі қарай емін кешіктірмей қа­был­дауын қадағалаймыз. Не­гі­зінен бізге науқастар жедел жәрдеммен, полиция­мен, туысқандарының алып келуімен, дәрігерлік жолдамамен жеткізіледі. Олар жатып емделгеннен кейін үйі­не қайтар кезде жергілікті емханасындағы психиатр дәрі­геріне сол күні хабар бері­леді. Біздің мамандар па­циенттің қабылдауы қа­жет деп тағайындаған дәрі-дәр­мектің ауылында бар-жо­ғы да күні бұрын анық­та­лады. Көбінде адамдар біз ұсын­ған емнің әсері болмады деп шағымданады. Оның бір себебі пациент тәуір бол­ға­сын ауылындағы ем­деуші дәрігеріне бармауы мүмкін. Екіншісі – біз жазып берген, осы орталықта қабылдаған дәрілер ауылында болмауы мүмкін. Сондықтан ондай қайталауларды болдыр­мас үшін дәрілердің бар-жоқ­тығы алдын ала зерде­ле­неді. Жоқ болса, емханаға жеткі­зіле­тін мерзімі сұралады. Дәрі-дәрмегі бар болса ғана үйіне шығаруға рұқсат еті­ле­ді. Орталық мамандары мен ауылдағы амбулато­рия, емха­на­лардағы дәрігерлермен осындай тығыз байланыс орнаған, – дейді бас дәрігер.

Біздің қоғамда дәрігер жүй­кесіне салмақ түскен па­циен­тіне психологке қаралу­ға кеңес берсе, «жынды» емес­тігін айтып қарсы­лық танытатындар аз емес. Өйткені санамызда пси­хо­лог­ке есі ауысқан адам қа­ра­лады деген ұғым қалыптас­қан. Психикалық ден­саулық орталығының аума­ғына кіргендердің арасында «мені біреу көріп қой­мады ма екен? Танитын адам көрсе, жынды екен деп ойлар» деп қуыстанып, жасырын келетіндер де кездеседі екен. «Дамыған елдерде әр отбасының психиатр дәрі­­гері, психологі болады. Бізде дәл солай болмаса да жер­гілікті тіркелген ем­ха­на­ңыздағы психолог, психиатр, психотерапевт ма­ман­дарға жылына бір рет бол­са да қаралып тұрған дұрыс. «Мен саумын» деген адамның өзі дәрігердің тек­серуінен өтіп тұруы тиіс. Психотерапевтен қашпау керек», дейді Ә.Сәлімбаев.

Орталықта ұзақ емделе­тін­дер де бар. Жеті диагноз бо­йынша невроздар бөлім­шесінде жатып ем­делетін­дер жалпы тәжірибелі дәрі­гер­лердің қарауына өткен. Олар психиатрдың қарауы қажет деп тапса, науқас жолдамамен жіберіледі. Алайда аудандарда жиі кездесетін мәселе – әлі де психиатрлар жетіспейді. «Былтыр 30 төсектік орны бар оңалту бөлімшесін ашқанбыз. Оның 15-і наркологиялық, 15-і психиатриялық аурулар­ға арналған. Ол жерде де әлеу­меттік қызметкер, пси­хо­лог, психотерапевт жұ­мыс істейді. Бұдан басқа, ең­бек терапиясымен емдеу мақ­­сатында оңалту орталы­ғындағы пациенттер мен өзі­міз­­дің қызметкерлер Сары­ағаш қаласындағы бөлім­ше­міздің жанынан жылыжай салып бітірді. Осы көктемде алғашқы жемісін көреміз. Одан бөлек бау еккенбіз. Бұл бөлімшеге сол төңіректегі Мақтаарал, Жетісай, Шардара, Келес аудандарынан келген науқастар емделеді. Сол сияқты Кентаудағы бөлім­шемізге Түркістан қаласы мен Отырар, Созақ, Бәйдібек аудандарынан барады. Дерті қайталанатындар, есепте тұратындар сол бөлімшелерде ем қабылдайды. Ал алғаш рет болғандар осы орталыққа жеткізіледі», дейді Әмірхан Молдаханұлы.

Орталықта науқас күтімі­не байланысты ауыртпалық­ты көтергісі келмейтін, яғни іздеушісі жоқ науқастар да баршылық. Әлеуметтік қыз­меткер аяқтан сабылып, табан тоздырып науқастың туысын тапқанда, одан бас тартатындар да кездеседі екен. Мысалы, әлеуметтік қызметкер Жұмагүл Балта­қожаева соңғы жылдары орталықта ұзақ жатқан 14 науқастың туыстарын іздеп, бірінің туыстарын Кентаудан тауыпты. «Баласы бар екен. Ол да ауырады. Туыстары күтіп баға алмаймыз деді. Сосын ағайын бір інісі бар екен. Сол алып қалды. Оған біз құжаттарын әзірлеп, мү­ге­дектік зейнетке шығарып бердік. Баласын да мүгедектік зейнетке шығардық. Әжеп­тәуір зейнетақы тағайын­далады. Тым болмаса ауырт­­палығын салмасын, мате­риалдық шығыны болма­сын дедік. «Егер ауруы қайта­лан­ғанда көндіре алмасам, өздеріңізге хабарласам. Бол­маса, өткізем...» деп қал­ды. Қиын болса да бауырын қи­ма­ды. Бір бала болды бізде. Әкесі ертелеу қайтыс болып кеткен. Шешесі де дүние­ден өткен соң ауытқуы бар бала біздің Кентаудағы ста­цио­нарға жатқызылған. Үш бөлмелі үйі бар екен. Оны рә­сімдеп, қамқоршысы табыл­ғанға дейін құжаты бізде болды. Туыстарын іздеп едік, туған ағасының баласын Сарыағаштан таптық. Оның да әкесі өмірден өтіп­ті. Соған барып, «мынау се­нің немере бауырың, жақы­ның» деп табыстырдық. Жаңа жыл мерекесінің алдын­да ғана ол інісін өзінің үйіне апарып, бір бөл­месіне жайғастырды. «Қат­ты қиналып жатса­ңыз, Түркістандағы мүге­дек­тер үйіне өткізіңіз... Орналас­тыруға біз көмектесеміз. Ал бауырыңыздың үш бөлмелі пәтері сізге беріледі. Оны аты­ңызға аударып аласыз ба, жоқ па, ол жағын өзіңіз шеші­ңіз» деп жұбатқан болдық», дейді Жұмагүл Балтақожаева. Осылай әлеу­меттік қызметкер 2018 жыл­дан бері іздеуі жоқ, сұрау­шысы болмаған 14 адамның 12-сін туыстарын тауып табыстырыпты. Қам­қорлығына алғысы келмеген ағайынның біразын райынан қайта­рып, бауырмалдығын оятуға сеп­тігі тиген.

– 725 адамды жатқызып ем­деуге қауқарлы психи­ка­лық денсаулық орталы­ғы облыс­тың 2 миллионнан асатын халқына дәрі­гер­лік қызмет көрсетеді. Мұнда 695 орын тәулік бойы қызмет көрсетуге ар­нал­ған. Сарыағаш, Кен­тау қала­ларында әрбірі 60 төсек­тік орны бар екі психа­т­рия­лық бөлімше бар. Тәу­лік­тік консультативті-диагнос­тикалық бөлімше-емханамыз бір күнде 120 адам қабыл­дай алады. Орталықтың өзін­де был­тыр наурыз айында ашыл­­ған 10 адамдық күндізгі ста­ционар жұмыс істейді. Өт­кен жылы маусым айында Сарыағаш қаласында 20 адам­дық уақытша бейім­деу мен детоксикация орталы­ғын ашқанбыз, – дейді бас дәрі­гердің орынбасары Зулфия Қалиева.

Психикалық денсаулық ор­талығында 338 маман қыз­мет көрсетеді. Өткен жылы 35 дәрігер мен 10 психолог Алматы қаласында білік­ті­­лік­терін арттырып қай­тып­­ты. Психиатрия бойын­ша 3 дәрігер қайта даярлау­дан өтіп, 62 мейіргер кәсібилі­гін жетілдірген. Орталықта еңбекпен емдеу ісіне баса назар аударылған. Бұл бағыт­та ағаш шеберханасында пациенттердің қолынан шыққан домбыра, шахмат тақтасынан бастап, басқа да күнделікті тұрмысқа қа­жет­ті қолөнер заттары бар. Әйел­дердің арасында тігіс тігіп, тоқымамен айналысатын­дардан басқа, сурет салумен әуестенетіндер де бар екен. Ал спортзалда денешынықтыру аппараттарының түр-түрі тұр. Пациенттер күніге бір сәт дене ширатады. Бас дәрігердің айтуынша, ор­та­лық­тағы жүйелі жұмыс­тар­дың нәтижесінде ауытқу ауру­ларының қайта­лануы 3 есеге дейін азайған.

 

Түркістан облысы