Осы парызымызды атқаруға келгенде тым салғыртпыз. Әсіресе дұрыс тамақтануға деген жауапкершілігіміз төмен.
«Ас – адамның арқауы» дейтін атам қазақ көптеген ауру-сырқау адамға дұрыс тамақтанбаудан жабысатынын екібастан жақсы білген. Сондықтан да «ауру – астан» деп білгірлікпен дәл айтқан. Мұны медицина ғылымы да қуаттайды.
Құдайға шүкір, қазір «не ішемін, не жеймін?» дейтін заман емес. Ақшаң болса, дүкенге немесе тамақтану орындарына бар да қалағаныңды сатып алып, өңешіңнен өткізе бер. Өз қалауың. Ешкім «мұның не?» демейді. Тек осындайда адамға аз-кем талғам, кірпияздық, асқазанға деген аяушылық керек-ақ. Бірақ, өкінішке қарай, сырты жылтыр, түрлі зиянды химикаттардың қосындыларымен дәмі келтірілгендіктен, көмейге жағымды тиетін, бірақ жасық, құнарсыз, ең жаманы – денсаулыққа зиянды ас-судың алдында осалдық танытып, қу құлқынның дегенінен шыға алмай, соның қалауына мойынсұнып кете барамыз. Осылайша, әлсіздік танытуымыздың зардабын барынша тартып жүрміз.
Бүгінде қоғамымызда талғамсыз ішіп-жеу, қоректену кесірінен жапа шегіп жүрген ағайынның қарасы қалың. Әсіресе, толысып кеткендердің көбейіп бара жатқаны алаңдатады. Семіздіктен арылудың амал-тәсіліне жүгініп зыр жүгіргендер арықтаудың небір күмәнді тәсілін ұсынып, пайда тауып жүрген пысықайлардың қалтасын толтырып әуре.
«Фаст Фуд» деп аталатын бұқтырылған шұжық, тез әзірленетін кеспе, сэндвич, гамбургер, хот-дог, пицца, газдалған немесе тәтті сусындарды және тағы басқаларын тұтыну денсаулыққа зиян екенін, шамадан тыс толып кетудің себепшісі екенін білсек те, әзірге олардан тартынатын сыңайымыз шамалы. Опыра жеп, қылғыта ішіп жатырмыз. Бұл жерде бар кінәні ас-судың әлгі аталған түрлерін ұсынатын дүкендер мен тамақтану орталықтарынан, тамақ өндірісіне дендеп енген химиялық технологиялардан іздейтіндер көп. Бірақ тауарын ұсынушының көздегені – сенің денсаулығыңды қорғау емес, ақша табу. Сондықтан оларды жазғырғаннан ештеңе өнбейді. Бар мәселе – халықтың зиянды өнімдерден өзін шектей білуінде. Егер сұраныс азайса, ұсынушы қайда барады дейсің.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы адамдарды өлімге әкеліп соқтыратын факторлардың 60 пайызын сапасы нашар, қауіпті қоспалармен әзірленген тағамдар құрайтынын мәлімдегелі қай заман. Алайда осыны білсек те тиісті амал-әрекет жасауға асығар емеспіз. Әрине, не ішіп, не жейтінін әркім өзі біледі. Десек те, халқымызды зиянды тағамдардан қорғау, аталған мәселеде дұрыс бағыт көрсету шаралары мемлекеттік деңгейде қолға алынуы тиіс. Бұл орайда, бірінші кезекте зиянды тағамдардың жарнамасын шектеу керек. Өйткені бүгінде жұрт, әсіресе балалар қанты мол, тұзды, майлы, химиялық қоспалардың мөлшері көп өнімдер жарнамаларының еріксіз көрермені болып отырғаны жасырын емес. Осы орайда сенатор Ақмарал Әлназарова: «8-10 жас аралығындағы балалардың 25,7 пайызының теледидар көруге екі немесе одан да көп сағат уақыты кетеді. Күніне шамамен 13 тамақ жарнамасын немесе жылына 4700 жарнама көреді. Теледидардағы барлық жарнаманың 32,8 пайызы азық-түлік өнімдерінің жарнамасы болып отыр. Ең жиі жарнамаланатын тағамдардың қатарындағы құрамында қант бар сусындардың үлесі 22 пайыз болса, шоколад пен энергетикалық батондар үлесі 17 пайыз», дейді. Бұған не дейміз?
Әрине, жарнама тиісті заңдармен реттеледі. Бірақ бір әттегенайы – оларда денсаулыққа зиянды әсер ететін өнімдер туралы ақпараттың таралуын шектейтін нормалар жоқтың қасы. Елімізде балаларға арналып жарнамаланатын ас-судың шамамен 72 пайызы ДДҰ тарапынан тыйым салынған азық-түлікке жатады екен. Теледидарға телмірген ұрпақты көздің жауын алатын зиянды тағамдар жарнамасына қаратқызып қойып, сілекейін шұбырта жұтындыру – түсіне білгенге жамандыққа азғыру. Сондықтан бұған барынша шектеу қою, қажет жерінде тыйым да салу керек.
Қорыта айтқанда, қолданыстағы заңнамаға зиянды тамақ өнімдерінің насихатталуын шектейтін өзгерістер енгізу қажет-ақ. Сонда ғана телеарналардан көрсетілетін зиянды тамақ өнімдері мен сусындардың жарнамаларын шектеуге болады. Мұндай жарнамадан түсетін ақшаға қызығып жүріп, басқаны айтпағанда, жасөспірімдердің денсаулығын қорғауды ұмытып кетпейік.
Иә, халықты зиянды тағамнан қорғау да – елдік мәселенің бірі.
