«Елге ел қосылса құт» деген. Биылғы жылдың ең басты қуанышты жаңалығы – тәуелсіз Қазақстанда 11 миллионыншы қазақ пен 17 миллионыншы тұрғынның дүниеге келуі ел мерейін бір өсіріп тастады. Жалпы, дүниежүзіндегі демография мәселесіндегі мұндай қуанышты жағдайлар, яғни халық санының соңында «нөлі» көп бір «дөңгелек» датаға жетуді арнайы атап өту дәстүрі бұрыннан бар. Мысалы, Біріккен Ұлттар Ұйымының (БҰҰ) мәліметі бойынша 1987 жылғы 11 шілдеде Жер шарындағы халық саны шамамен 5 миллиард адамды құрады. Сондықтан бұл күн шартты түрде «бес миллиардтықтар күні» деп аталды. 1989 жылы БҰҰ жыл сайынғы 11 шілдеде атап өтілетін халықаралық мереке – Дүниежүзілік тұрғын халық күнін бекітті. Оның мақсаты – халықтардың жалпы даму бағдарламасына байланысты жалпы мәселелердің шешімдерін іздеуге назар аудару.
«Елге ел қосылса құт» деген. Биылғы жылдың ең басты қуанышты жаңалығы – тәуелсіз Қазақстанда 11 миллионыншы қазақ пен 17 миллионыншы тұрғынның дүниеге келуі ел мерейін бір өсіріп тастады. Жалпы, дүниежүзіндегі демография мәселесіндегі мұндай қуанышты жағдайлар, яғни халық санының соңында «нөлі» көп бір «дөңгелек» датаға жетуді арнайы атап өту дәстүрі бұрыннан бар. Мысалы, Біріккен Ұлттар Ұйымының (БҰҰ) мәліметі бойынша 1987 жылғы 11 шілдеде Жер шарындағы халық саны шамамен 5 миллиард адамды құрады. Сондықтан бұл күн шартты түрде «бес миллиардтықтар күні» деп аталды. 1989 жылы БҰҰ жыл сайынғы 11 шілдеде атап өтілетін халықаралық мереке – Дүниежүзілік тұрғын халық күнін бекітті. Оның мақсаты – халықтардың жалпы даму бағдарламасына байланысты жалпы мәселелердің шешімдерін іздеуге назар аудару.
Елді елең еткізетін мұндай айтулы даталар Қазақстанда да үлкен қуанышпен аталынып өтіп келеді. 1981 жылдың 28 желтоқсанында Алматы қаласында миллионыншы тұрғын дүниеге келді. Ұлты қазақ сәбиге батыр Баукең батасын беріп, Бауыржан деген ат қойылды. 1982 жылы «Неделя» апталығының бірінші бетінде «Біз 290 миллионбыз!» деген мақала жарқ ете қалды. Сол жылы алып ел – Кеңес Одағы тұрғындарының саны осындай үлкен цифрға жеткен еді.
Қазіргі таңда Жер шары халқының саны 7,2 миллиард адамға жуықтады. Халық санының өсуіне Қазақстан да өз үлесін қосуда. Өсу үдерісі тұрақты еліміз халқының саны соңғы 10 жылда (2003 жылдан қазіргі уақытқа дейін) 2,1 млн. адамға немесе 14,4 пайызға көбейді. Оның ішінде халық саны өсуінің 95,3 пайызы табиғи өсім есебінен болып отыр. Республика Статистика агенттігі 2013 жылдың 1 маусымында елдегі халық саны 17 миллионыншы межеден 10,6 мың адамға асып, 17 010 564 адамға жеткенін хабарлады. Кейіннен білгеніміздей, 17 миллионыншы тұрғынның туған күнін анықтау барлық демографиялық жағдайларды есепке ала отырып жүзеге асырылыпты. Халық санының өсу (туулар мен иммиграция) және кему (өлімдер мен эмиграция) компоненттерін ескере отырып анықтаған жағдайларға қарағанда 2013 жылдың 15 мамырында елде 16 999 334 адам тұратындығы анықталды. Ал 16 мамырда АХАТ органдарында жаңадан туған 1904 нәресте мен өмірден озған 579 адам тіркеліпті. Сонымен қатар, көші-қон полиция қызметі республикада 95 иммигрант пен 80 эмигрантты есепке алыпты. Осы кіріс-шығыстарды есептегенде, Қазақстан халқының саны 1 340 адамға өсіп, 17 000 674 адамға жетіпті.
Осының негізінде 17 мамыр күні республика Статистика агенттігі елде 11 миллионыншы қазақтың Оңтүстік Қазақстан өңіріндегі киелі Қазығұрт қойнауында дүниеге келгенін қуана хабарлады. Артынша маңдайы жарқырап, бар қазақтың мерейін көтеріп тастаған сәбидің есімі де, нақты мекенжайы да белгілі болды. Ол Мәлік пен Шолпан есімді отандасымыздың отбасындағы Мұхтар атты ер бала еді.
Осы жолдардың авторлары сол көктемде Қазығұрт ауданындағы Үшбұлақ ауылында болып, Бадамбаевтар әулетінің қуанышына «құтты болсын» айтып, ал күзде жағдайларының қандай екенін тағы бір біліп қайтқан. 11 миллионыншы қазақтың әкесі – Мәлік орда бұзар жастан енді асқан жігіт екен. Ауыл шаруашылығымен айналысады. Бау-бақша, жер өңдеу, мал бордақылау... Міне, негізгі кәсібі осы. Мұхтардан біз сөз еткелі отырған ақжолтай сәбиінен басқа бір қызы, екі ұлы бар. Сырықтай ұзын бойы, қақпақтай кең жауырыны, қарулы қолдары оның спорттан да құралақан емес екенін аңғартып тұр. Сұрастырсақ, Мәлік нағыз көкпаршы екен. Тіпті, кезінде осы халықтық спорт түрінен облыстық дәрежедегі командалар сапында өнер көрсетіпті. «Сонау 70-жылдары нағашы атам Әбдуәлі «Еңбек резервтері қоғамы» командасымен Мәскеу төрінде атпен өнер көрсетіп, «Ат спорты бойынша спорт шебері» деген атақты ең алғашқы болып алған қазақтардың бірі», дейді бұл жөнінде Мәлік.
Мұхтардың анасы – Шолпан ауылдағы мектепте мұғалім, ағылшын тілінен сабақ береді екен. Үлкеннің алдын кесіп өтпейтін, басынан ақ жаулығы түспейтін қазақтың қарапайым ибалы келіні. Жалпы, құрамына осы Үшбұлақ елді мекені кіретін Қарабау ауылдық округінің аналары шетінен алтын құрсақты болып келетін сияқты. Мұндағы 132 ана «Алтын алқа», 144 ана «Күміс алқа» иегері екен.
«Неге менің атымды Мұхтар қойған?» деп кішкентай сәби кейін өскенде сұрайтыны анық қой. «Оның есімін мен қойдым, – дейді Мәліктің үлкен ағасы Әбдірашит. – Осыдан бірнеше жыл бұрын Шымкентте Мұхтар Сатыбалдыұлы деген кардиохирург бірнеше сағат бойы жүрегіме операция жасап, мені ажал аузынан алып қалған еді. Сол ақ халатты абзал жанның құрметіне «өскенде сол жігіт сияқты білікті дәрігер болсын» деген ырыммен есімін Мұхтар қойдым».
Тіфә, тіфә... Мұхтар шынында маңдайы жарқырап туған сәби екен. Абыр-сабыр көпшілікте де, әкесі атүстінде көтеріп тұрған кезде де жатырқап жылаған жоқ. Міне, азамат! «Ат – ер қанаты» деген. Сол жолы облыс басшылары сәбидің әкесі Мәлікке бір сәйгүлік мінгізген болатын.
Ал, енді елдің 17 миллионыншы тұрғыны мәртебесін анықтау мәселесіне келелік. Бұл мақсатта республика Статистика агенттігі «Халықтың табиғи қозғалысы» дерекқорында, оның ішінде жалпы республика бойынша туу туралы азаматтық хал актілерінің туу тізімдерінде 2013 жылдың 16 мамырына дейінгі АХАТ органдарында тіркелген нәрестелердің арасынан ата-аналарының бар екендігіне, олардың білім деңгейі мен кәсіп түріне, қайда тұратындығына, нәрестенің бойы мен салмағына байланысты іздеу жұмыстарын жүргізіпті. Еліміздің 17 миллионыншы тұрғыны ретінде жоғарыда аталған өлшемдер бойынша 2013 жылдың 15 мамырында Астана уақытымен сағат 23:10-да туған ұл бала анықталған. Сәбидің туған кездегі салмағы 3 кг. 670 грамды, ал бойы 53 сантиметрді құрапты.
Ғажабы сол, еліміздің 17 миллионыншы тұрғынының тағы да Оңтүстікте, нақтырақ айтқанда, сансыз бабтар елі Сайрамда тіркелгендігі. Қызық болғанда, 11 миллионыншы қазақ – Мұхтар секілді мықтыны дүниеге алып келген Шолпан мектепте ағылшын тілі пәнінің мұғалімі, ал әкесі Мәлік жеке шаруамен айналысып жүрген азамат еді. Енді елдің 17 миллионыншы тұрғыны Алтынбектің анасы Гүлмира да ағылшын тілі пәнінің мұғалімі, әкесі Мұрат та жеке шаруамен айналысады екен. Екі жақтың да жастары шамалас, отыздан енді асқан жұптар. Алтынбек сәбидің бұған дейін туған үш ағасы бар болып шықты. Нұрбек, Жәнібек және Асылбек деп аталатын олардың үлкені 11 жаста, кішісі 5-те екен. Бәрі атасы Есқара мен әжесі Зәбираның қолында өсіп, бауырында еркелеп, тәрбиесін көрген, үлкен өнегелі отбасының өрендері. Бұлар тұратын Таскен ауылы Сайрам ауданы аумағына жатады дегені болмаса, облыс орталығы Шымкентке тиіп тұр. Сондықтан мұнда барлық тұрмыстық жағдай жасалған.
Ел мерейін асырған алтындай ұл Алтынбек Есқаратегіне де облыс басшылығы бір ат мінгізді. Және кішкентай балаға қажетті жабдықтарды тарту етті. Қалай айтсақ та, әрбір бесінші қазақ дүние есігін ашатын бұл қасиетті өңірде 11 миллионыншы қандасымыз бен 17 миллионыншы тұрғынның тууы ұлысымыздың ұйытқысы саналатын Оңтүстіктің демографиялық мәртебесін тағы бір дәлелдеп, бүкіл қазақстандықтарды үлкен қуанышқа бөледі. Қазақ халқы бұл күнге асқан қиындықпен жеткенін ұмытпайық. Біз елімізде Тәуелсіздік туын көтерген жылдары қазақ халқының үлес салмағы небәрі 37 пайызды құрайтын. Сол жылдары: «Қазақ өз алдына егемен ел бола ала ма, жоқ, әлде үлес салмағы басым басқа ұлттардың жетегінде кете ме?» деген қорқынышты сұрақтың әрбір қандасымыздың көкейінде тұрғаны анық. Аллаға мың мәртебе шүкіршілік, тәуелсіздіктің арқасында, Елбасы Н.Назарбаевтың салиқалы саясатының нәтижесінде еліміз қазір нағыз ынтымақ пен бірліктің ұясына айналып, республикамыздың өз ішіндегі қазақ саны 11 миллионға жетіп, үлес салмағымыз 66 пайыздан асты. Міне, осының бәрі Тәуелсіздіктің арқасында мүмкін болды. Лайым, жұртымыз аман болып, ұлтымыздың саны арта берсін!
Жанболат АУПБАЕВ,
Оралхан ДӘУІТ,
«Егемен Қазақстан».
Оңтүстік Қазақстан облысы.
