Картина жазу бояуды кенепке төге салу емес. Әрбір түс тамшысынан өмір көріністерін іздеу. Бәлкім, тағдыр суреттері... Тап басып айта алмайсың. Қылқаламның құпиясы да сонда секілді. Кез келген туынды бәріне бірдей түсінікті болуы тиіс емес. Оқырман шығарманың жан дүниесіне бойлап, жүрегін иітіп, көңіл көріністерін қарашығына құйып, ой өрісіне жарылыс алып келуімен құнды. Біз оны өнер қайраткері, белгілі графика маманы Исатай Исабаев шығармашылығына қарап түйсіндік. Тереңірек, толығырақ. Мысалы, «Малшылар» картинасы.
Ғажабы сол, оның қылқаламының ұшында қазақ халқының эпостық сарыны бар. Әрбір туындысы бабатаныммен тіндесіп, тұлғаланып, топтасып келуімен ерекше. Қой бағып жүрген ауыл баласының өмірінен тартып, сол дәуірдің кескін-келбетін сызып шығады. Былайша айтқанда, байырғы қазақтың бейнесін көргіңіз келсе, автордың шеберханасына барыңыз. Онда сізге керек рухани жауһарлардың барлығы бар. Батырлар жыры, жыраулар жақұты, салт-дәстүр, кеңестік кертартпа кезең, Алаш арыстары, Абай тағылымы, бәрі-бәрі бояуға ұласып, рухыңды көтереді. Көр де марқай.
Шынында офорт, акватинта әдістері аса ауыр бағыт. Суретшінің еңбегін осыдан-ақ бағалауға болатындай. Графика – жақыннан қарауды, әрбір сызығың мен нүктең орын-орнында болуды тілейтін, зергердей шыдамды тілейтін сала. Ал Исатай Исабаев сол салада жүрген қатепті қара нардың сойы десек те болады.
Оның қолтаңбасы дақтан гөрі иірімді штрихқа әуес. Оқыс басталып, кілт тоқтап, күрт дамып, ширығып-шиеленісіп, қайырмасы шалқар әуендей, керіле-созыла түсіп, тым әріге самғап, көкжиекке сіңіп кетер еді. Мың-миллион штрих-сызықтар оның халқына деген махаббатына тұнып тұрған жүйке талшықтары дерсіз. Сенбесеңіз, картинаға бажайлап қараңызшы. Атасының тәлімін ат үстінде қайталаған немересі қамшыны оң қолына ұстап, қозы-лақты қуып барады. Картинаның екінші планындағы бейіт пен балбал тас, екі деталь ерекше көзге түседі. Бабалар қорғаған жерді балалары еркін жайлап, қора-қора мал жайып жүргені, түйенің биіктігіндей төбені айнала отырып әңгіме өрбіткен әке мен бала, жылқышы жігіт образдары картинаның мәнін ашып тұр. Қазанбұзарлығы жоқ халықтың қалыпты өмірінің қоңыр суреті.
Әңгіме сөзбе-сөз, жолма-жол аумай қалғанда емес, басқада. Идея мен образ екеуі тұтасып, жаңа бір ой кеңістігін түзуінде. Малдың соңында жүрген қазақтың ғұмырынан өнеге өрбітіп, рухани мәнер қалайды. Үлкенге – құрмет, кішіге – ізет принципінің нәзік үлгісін ақ пен қара түстердің шимайымен жеткізеді. Ал өмірдің өзі ақ пен қараның майданы емес пе?
Дәстүр бойынша суретші шығармашылық лабораториясы жыл аттап, жаңа биікке көтеріліп отыруы тиіс. Исатай Исабаев Ресей асып, сіңіріп келген оқу білімін ұлттық мұрамызды байыта түсуге сарп етті. 70-жылдардан кейінгі суретші шығармашылығына көз жүгіртсеңіз, оның сурет әлемінің қоюлана түсуімен қатар, стильдік бағытының сәл болса да өзгешелік тапқанын, пластикалық мәнерінің күрделене түскенін аңдайсыз. Әуелгі, қатаң симметриялық әдістерден ассимметрияға қарай ойысты. Оның ел біле бермейтін «Әлем әдебиетінің інжу-маржаны», «Асыл мұра» серияларына жасаған офорт, линогравюра парақтары, «Қазақ халқының тұрмысы», «Қазақтардың әндері» триптихы сол жылдардың жемісі. «Малшылар» картинасын да атап өтпей кетуге болмас. 1971 жылы жазылған картина қазақ бейнелеу өнерінің қорына қосылған алтын кеніш.
Өнерді сүюдің өзіндік формуласын жасаған шебердің шығармашылығы теңіз түбінде жатқан гауһар тас секілді. Сол теңізді кешіп өтуге әзірге ешкімнің жүрегі дауалар емес. Байырғы қазақтың батыл бейнесін қайта тірілтуге ұмтылған суретшінің тағылымы әлі де уақыт таразысына салынып, өз бағасын алады деген ойдамыз. Атамыз шопан болған соң ба, біз тек «Малшылар» картинасының маңайына ғана бардық. Әрі қарай уақыт еншісінде.
