Макс Альперт Қызыл Армия жауынгерін өзінің Leica камерасымен 1942 жылы 12 шілдеде Оңтүстік майданда, Ворошиловград шайқасы кезінде суретке түсірген. «Офицер окоптан көтеріліп, сарбаздарды шайқасқа шақырды», деп еске алады өз естелігінде.
«Әскерлер «Ура!» деп айқайлады да шабуылға ұмтылды. Мен осы сәтті ұстап үлгердім. Командир оққа ұшты. Оның атын білуге үлгермедім, мені жедел түрде полк штабына шақырып алды», дейді фотограф.
ХХ ғасырдың жетпісінші жылдарына дейін фотодағы кейіпкерге қатысты алуан түрлі әңгіме айтылды. Макс Альперттің поштасына жүздеген хат келіп түсті. Авторға «менің туысым» деп жазған адамдар да болды. «Комбаттың туған жері – біздің қаланың маңы» деп айды аспанға шығарғандар да табылды. «Фотадағы мен едім» дегендер кездесті. Әйтсе де соғыс ардагерлері ресми нұсқамен келіспеді. Бертін келе авторға Запорожьеден аудандық атқару комитетінің төрағасы Иван Еременкодан арнайы хат келеді. Онда: «Жылдағы жеңіс күнін атап өту үшін бүкіл отбасымызбен үстел басына жиналдық. Кенет қоңырау соғылды. Пошташы үйге газет-журналдарды әкеліпті. Менің анам әдеттегідей хат іздеп, газет бетіне көз жүгіртті. Сөйтті де кенеттен айқайлап жіберді: «Ваня! Әке! Біздің әкеміз!». Жүрегім лүпілдеп, тынысым тарылып кетті. Газеттегі суретке қараймын, өз көзіме өзім сене алар емеспін. Иә, иә, расымен де, сан жылдар бойы іздеген әкеміз табылыпты» деп жазылған. Әйтсе де мәскеулік журналистер мен фото авторының өзі бұл хатқа күмәнмен қарады. Себебі онда «Сіздің күйеуіңіз, кіші саяси нұсқаушы Алексей Гордеевич Еременко, 1906 ж.т., 1942 жылы 14 қаңтарда жоғалып кетті» деген хабарлама қоса тіркелген екен.
Сірә, тергеу жүргізілмес те еді. Өйткені «батальон командирі» деген болжаммен қаза тапқан күн 1942 жылдың 12 шілдесімен сәйкес келмейді. Еременконың отбасы әдеттегідей сыпайы жауап алды. Алайда Альперт хабарламаға тіркелген фотосуреттерге назар аударған соң, комбаттың егіз ағасы ма деп те ойлайды. Мекенжайы да көңілге қонады. Сөйтіп, аудандық атқару комитетінің төрағасымен байланысып, басқа да фотосуреттерін сұрайды. Жиырмаға жуық фотосурет сараптамаға жіберіледі. Көп ұзамай бұл соғыс жылдарындағы аласапыранның қателігі екенін түйсінеді. Екі жыл зерттегеннен кейін, комбаттың нағыз сол адам екенін анықтайды.
Сонымен, әйгілі фотодағы ке-
йіпкер мен саяси нұсқаушы Алексей Еременконың бір адам екені расталды. Макс Альперт бірден батырдың ұлы мен жесірін қонаққа шақырады. 36 жастағы кіші саяси нұсқаушы «батальон командирі» болған емес екен. Бірақ оның қайтпас қайсарлығы, фотодағы жалын атып тұрған бейнесі адамды еріксіз солай ойлауға мәжбүрлейді.
Алексей – қарапайым украин жігіті. 14 жасынан бастап теміржолда еңбек етіп, артынан зауытта жұмыс істейді. Кейіннен «Авангард» колхозының төрағасы болады. Соғыс басталғанда Еременко әскери комиссариатқа өз еркімен келіп, майданға жіберуді сұрайды.
Көзі тірі майдандастары Еременконың ерлігін естен шығарған емес. Запастағы подполковник Василий Березубчак сол күнгі оқиғаны былай сипаттайды: «Ауыр артиллериялық шабуыл басталды. Біз алғашқы шабуылдың бетін қайтардық. Бірақ екін-
шісінде дивизияның оң қапталында серпіліс болды. Әскер шегіне бастады. Мен жағдайды қалпына келтіру, сарбаздарды тоқтату туралы дивизия командирінің бұйрығын алдым, өйткені жағдай өте ауыр болатын. Содан кейін Еременконы көрдім. Ол айналасына жауынгерлерді жинады. Біз көп емес едік. Бірақ Еременко қарсы шабуылға шығуға шешім қабылдады. Сәлден кейін ол оққа ұшты», деп еске алады.
Батыр да ержүрек Алексей Гордеевич Еременко Луганск облысы, Славяносерский ауданы, Хорошее селосы маңындағы бауырластар зиратына жерленген. Оған ескерткіш орнатылыпты. Бірақ бір таңғаларлық жайт бар. Ол батырдың ерлігі мойындалғаннан кейін бірде-бір марапатқа ие болмағаны. Жүректі ауыртатыны сол. Әйтсе де оның әнге айналған ерлікке толы бейнесі ел жадынан мәңгілікке өшпейтіні даусыз. Бұл – ақиқатқа толы аңыз.
