Қоныс аударушыларға қолайлы мекен

Жуырда, осынау мемлекеттік іске сал­ғырттық танытып, қоныс аудару­шыларға салынған үйлердің сапасын қадағаламаған екі бірдей ауданның әкімі орнынан алынды. Айталық, Есіл ауданының әкімі Алтынбек Абдул­лаев­тың былтыр Николаевка ауы­­лына салдырған 10 үйіне ешкім түс­пеген. Бұл ауыл Петропавл-Жезқазған рес­публикалық трассасының бойындағы инфрақұрылымы басқалармен салыс­тырғанда жоғары ауыл. Салынған үйлер үлкен жолға жақын, қыздың жинаған жүгіндей, сырттары құлпырып, алыс­тан қараған кісінің көзін сүріндіреді. Алайда бұл үйлер құдды «Потемкин деревнялары» сияқты болып, сырты жайнап көрінгенімен ішкі жұмыстары сапалы аяқталмапты. Сондықтан келіп қараған қоныс аударушылар сақылдаған сары аязда бұл үйлердің сапасыз болатынын біліп, жоламаған. Ақыларын дұрыс төлемегендіктен үйлерді салған жергілікті құрылысшылар да бұл маң­нан ғайып болған. Ал осы үйлердің жанында тағы бір бригада құрылыс жұмыстарын жүргізуде. Олардың бас­шысы – түркістандық Рысбек Жана­ділов. Ол қазір құрылыстың сапасын қадағалаушылар көбейгенін айтты. Бригадир үйдің қабырғасын газблоктан қалап, сыртын пенопластпен қаптайтындарын, төбесін ағаштан, оның үстіне қарақағаз төсеп, 10 см пенопласт, ал үстіне 20 см ағаш үгін­ділерін салатындарын жеткізді. Абдуллаев кет­келі келген тексерушілер осы талаптан шықсақ қана үйдің бағасын толық төлейміз деп жатыр, сондықтан біз де тырысудамыз, дейді ол.

Осы трассаның бойындағы ең үл­кен елді мекендердің бірі – Сергеев қаласы. Бұл Шал ақын ауданының орталығы. Тұрғындары 7 мың болса да қала мәр­те­бесінен айырылмаған. Облыстың бұрынғы шекарасының аумағына ен­ген жолаушы үлкен жолдың бойын­да қазақ атаулы ауылдарды тек осы ауданнан ғана көп кездестіреді. Бірлік, Кеңес, Жаңажол, Жаңаталап деген сияқты қатар жатқан ауылдар бұл аудандағы қазақ тұрғындарының көптігін айғақтайды. Аудан халық арасында «білікті кадрлардың ұстаха­насы» деген де атақ алған. Облыс қана емес, республикаға танымал Н.Бо­­лат­баев, Е.Шайкин, Ж.Ысқақов сияқ­­ты басқарушылар, академиктер Е.Бөкетов пен А.Қошанов, ғарышкер А.Викторенко, саясаткер А.Башмаков және т.б. осы ауданнан түлеп ұшқандар. Ақын-жазушылардан да кенде емес. Тіпті облысқа, республикаға танымал Ғ.Малдыбаев, К.Салықов, А.Нұртазин, Е.Қонарбаев, З.Иманбаев, Ж.Нұрқанов, Ж.Сүлейменов сияқты қаламгерлер де осы ауданнан шыққан. Міне, осы ауданда қоныс аударушы­ларды қарсы алуда біршама оң өзге­рістер бары байқалды. 2019 жылы Түркістан облысынан келген Темірзат Асылбек­ұлы есімді жігіт бригада жинап, қоныс аударушыларға Сергеевка қаласында жаңа үйлер салуды қолға алады. Сол жылы 8 үй тұрғызған екен, оның бәріне көшіп келушілер қоныстанып­ты. Былтыр 10 үй салған екен, оның 4-уіне қоныс аударушылар қыстап шығыпты. Соның бірі – Шымкент қа­ла­сының Қаратау ауданынан көшіп келген Нұрсұлтан Камаловтың отбасы. Ол үйдің жылы, жайлы болғанын мақтанышпен айтты. Бұл үйлердің тағы бір артықшылығы – олар орта­лық­тандырылған жылу жүйелеріне қосылған. Үйлердің ішкі-сыртқы сапасы да жақсы. Биыл Темірзаттың брига­дасы тағы да 5 үй тұрғызуда. Былтырғы аяқталмай қалған алты үйді қосқанда биыл олар 11 үйді пайдалануға бермек. Мемлекеттік маңызы бар мәселе­ге осындай жауапкершілікпен қарап отыр­ған ауданда бүгінге дейін 358 адам қоныстанған. Аудан әкімі Рахат Смағұловтың айтуына қарағанда, екі жылда мұнда қоныс аударушыларға 83 үй пайдалануға берілген. Бәріне ауыз су жеткізілген. Жуынды су шығатын септиктерге дейін орнатылған. Мұндай инфрақұрылым бұрыннан тұрып келе жатқан тұрғындарда да жоқ. Ал биыл жалпы аудан бойынша тағы да 56 үй пайдалануға берілмек. Әрине, бәрі де жоғары деңгейде деп айтуға болмас, бірақ біреуге масыл болуды ойламаған көшіп келетін еңбекқор жандар жоқ-жітікті өздері жетілдіріп алуға тырысары анық.

Қоныс аударушылардың басы бол­ған Темірзат Асылбекұлы мұнда құ­рылыстан басқа шағын кәсіпті де дөң­гелетіп әкетіпті. Құрылыс материалда­рын жергілікті шикізаттан дайындайтын цех та ашып алған. Әкімдіктің қолдауымен 50 га жер алып, оның 25 гектарына картоп, қалғанына қауын-қарбыз, асқабақ сияқты көкөніс екті. Картоп өнімін ауданның тұрақтандыру қорына сатып алу үшін шарт жасалған. Басы осылай болған соң басқалары да кәсіпкерлікке ұмтылып жатқан көрінеді.

Жуырда екі аудан әкімінің нақ осы қоныс аударушыларға қатысты Пре­зиденттің талабын орындамағаны үшін жұмыстан босатылғанын айта келіп, Президент Әкімшілігі Басшысының орын­басары Д.Абаев та қоныс аударушылар да әкімдіктерге шағына бермей жаңа жерге үйреніп, өз тағдырын өз қолдарына алуға тырысуы керектігін атап өтті. Иә, аспанға қарап алақан жая бермей өздері де қимылдаса көшіп келушілер жергілікті тұрғындармен үйлесіп кетері анық.

Шал ақын ауданына қоныс аудару­шылар үйренісе келе бұл ауданның жері құт­ты, малы сүтті екеніне көздері же­теді. Өмірдің қай жағынан болса да мұн­да ортасынан озық шыққан адамдар көп екенін жоғарыда айттық. Жаман індет­тің қысуына қарамастан аудан эко­номикасы да дамуын тоқтатқан жоқ. Былтыр ауыл шаруашылығының өсімі 2019 жылмен салыстырғанда 9,5 пайызға артып, 42 млрд теңгенің жалпы өнімі алынған. Ал биылғы 4 айда оның өсімі былтырғы сәйкес мерзім­мен салыстырғанда 6,8% артық. Негізгі ка­питалға салынған инвестиция көлемі 21,3 пайызға артқан. Ал құрылыс 3,9, тұрғын үйлерді пайдалануға беру 2,2 есе артқан.

Аудан былтыр гектарынан 16,9 цент­нерден астық, барлығы 313 мың тон­на астық жинаған. Биыл АӨК саласы бойын­ша 9,2 млрд теңге көлемінде қаражат тартылатын 12 инвестициялық жоба іске асырылып жатыр. Бұл жобалар іске асқанда жаңадан 212 жұмыс орны ашылмақ. Соның ішінде ZHA-GROUP LTD ЖШС Сергеевка қаласында 400 басқа шақталған тауарлы сүт фермасын (ТСФ) салуды қолға алып жатыр. Бұл жобаның құны – 1 млрд теңге. Сауын аппараттарын Израильден жеткізуді жос­парлап отыр, жоба толық іске асқанда жаңадан 30 жұмыс орны ашылмақ. Бұрын бұл ауданды ТСФ деген мүлде болмаған еді, енді сол олқылықтың орны толады. Ірі жобалардың қата­рында «Асыл логистикс» ЖШС Сухо­рабовка және Кривощеково ауылда­рында әрқайсысы 10 мың тонна астық қабылдай алатын екі астық қабылдау пункттерін тұрғызу қолға алынған. Жаб­дықтары Германиядан жеткізілетін бұл жобалардың құны да 1 млрд теңгеден артық. Қалған 10 жоба да аудан экономикасын қарышты дамытуға қолғабыс тигізері сөзсіз.

Ауданда тұрғын үй құрылысының қарқыны жоғары. Былтыр 10 300 шар­шы метр тұрғын үй пайдалануға берілген болса, биыл 11 443 шаршы метр немесе 121 пәтер тапсырылмақ. Со­ның ішінде 46 пәтерден тұратын көп­қабатты үйдің 9 пәтерден тұратын бірінші кіреберісі пайдалануға берілгелі отыр. Есептен шығарылуға жақындап қалған осы үйді қазіргі әкім қолға алып, сараптама жасатып, қалпына келтіріп жатыр екен.

Соңғы жылдары Сергеевка қала­сында ілгерілеу бар. І.Тоқымбетов ақ­сақал «Бұрын қап-қараңғы болып тұ­ратын талай көшелер қазір самаладай жарқырады, үйлерге жылу тартылды. Қаланың ішіндегі жолдар жөнделіп, ішкі қатынасқа жақсы болды», дейді. Былтыр екі көппәтерлі, 6 жекеменшік үйлерге, Мәдениет үйіне, «Бөбек» ба­ла­­бақшасына орталықтандырылған қазандықтан жылу тартылыпты. Биыл бұл жұмыстар одан әрі жалғасуда екен. Жол жөндеуге былтыр аудан бойынша 523 млн теңге бөлініп, 113,2 шақырым жөнделген. Соның ішінде Сергеевка қаласының 18 шақырым жолы 150,6 млн теңгеге оңдалған. Ал биыл тағы 5,1 шақырымға созылатын төрт көше жөнделуде және қалаға кіреберістен басталған 7 шақырымдық жолға асфальт төселуде. Оған 325 млн теңге бө­лінген. Жарықтандыруға былтыр 107 млн теңге бөлініп, оған барлық ауыл­дарға 2 мың шам орнатылған екен. Осы жұмыстарды жалғастыру үшін биыл тағы 245 млн теңге бөлініпті. Ауылдық округтердің 94,8 шақырым жолы жөнделген, оған 372,4 млн теңге жұмсалған. Ал биыл аудан арқы­лы өтетін республикалық маңызы бар «Во­ло-
шинка-Сергеевка-Тимирязев» жо­лы­на жөндеу жүргізу үшін құны 2,1 млрд теңгенің жобалық-сметалық құ­жат­тары жасалды. Сонымен бірге аудан­ішілік бірнеше жоба іске асырылуда. Соның ішінде «Ауыл – ел бесігі» бағ­дарламасының шеңберінде «Мерген-Повозочное-Ақанбарақ-Новопокров­ка» ауылдарын қосатын 16,3 шақырым­дық жол 344 млн теңгеге жөнделуде. Аудан бойынша маңызы бар тағы бірнеше жолға жөндеу жүргізу үшін 1,7 млрд тең­генің ЖСҚ жасалды.

Аудан аумағында орналасқан 43 елді мекеннің ауыз сумен жабдықта­луы да үнемі назарда. Былтыр Сергеевка қаласының су тарату құбырлары біршама жөнделген. Биыл тағы да 64,5 млн теңге ақша бөлініп, жөндеу жұмыстары жалғастырылуда. Бір кезде «Есілдің үстінде отырып суға жарымаған қала» деген келеңсіз атақ алған Сергеевка енді таза ауыз суға толық қол жеткізгелі тұр. Аудандағы басқа ауылдардың да сумен жабдықтау құрылғылары жөндеуден өткізілуде. Сондай-ақ 16 ауыл­ды орталықтандырылған сумен жабдықтауға жеткізу үшін 2,5 млрд тең­гені қажет ететін ЖСҚ жасалған.

Әлеуметтік-экономикалық дамуы осылай қарыштап бара жатқан ауданға қоныс аударушылардың да сұранысы басқалармен салыстырғанда артық. Биыл пайдалануға берілетін 56 үйге де көшіп келушілерге толатын шығар деген үміт бар.

 

Солтүстік Қазақстан облысы,

Шал ақын ауданы