Сол себепті де талай тағдырды тоғыстырып, сан арманның орындалуына себеп болған елорданың қауіпсіздігіне әуел бастан зор мән беріліп келеді. Соңғы 10 жылда халық саны екі есе өсіп, тұрғыны бүгінде 1 миллион 200 мыңға жеткен қаланың ең бірінші қарапайым халық үшін қолайлы болуы да күн тәртібінен түскен емес.
Елорда – қауіпсіз қала
Қауіпсіз қала: ол қандай қала? Бас қаланың қолайлылығы немен бағаланады? Мәселен, әлемдегі ең қауіпсіз әрі өмір сүруге қолайлы қаланың үздік үштігіне енген Сингапурдің басты бағы – байлығы болса, Жаңа Зеландия астанасы Веллингтонның басымдығы – қылмыстың төмендігінде, ал Токионың тартымдылығы 13 миллионнан асып жығылатын әр тұрғынының жайлы өмір сүруіне қажетті жағдай жасай алуында болып тұр.
Әлемдегі ең қауіпсіз қалалардың рейтингін жасайтын британдық The Economist Intelligence Unit компаниясының сарапшылары соңғы жылдары «қауіпсіз қала» түсінігінің өзгергенін жиі айтып жүр. Мәселен, бұрындары қылмыстың аз тіркелуі, сатылмайтын сот пен пара алмайтын полиция көрсеткіштері алдыңғы қатарда тұрса, қазір үздікке ұмтылған қаланың табиғи немесе антропогендік апаттармен күресу қабілеті, апаттың алдын алу қызметтерінің жұмыс сапасы, қоғамдық көлікке қолжетімділік, қарапайым халықты апаттардан сақтандыруы, кибер қауіпсіздікті ауыздықтауы зор маңызға ие болған. Осы тұрғыдан келгенде, қысқа ғана уақытта төрткүл дүниені келісті келбетімен тамсандырған Нұр-Сұлтанның қауіпсіздік көрсеткіші қандай? Елорданың тұрғылықты халық пен туристер үшін тартымдылығы неде?
Еліміздің ең маңызды қоғамдық, саяси-экономикалық іс-шараларына куә болып жүрген бас қаланың қауіпсіздігіне баса назар аудару – әрине, құптарлық іс. «Қауіпсіз қала» жобасы аясында қолға алынған жұмыстар да нәтижесіз емес. Бұл бағытта, әсіресе, елордалық полиция қызметкерлеріне жүктелген жауапкершілік аса зор. Себебі қауіпсіздік туралы сөз қозғалғанда, ең алдымен, қаланың тыныштығы мен қоғамдық тәртібін қадағалап жүрген тәртіп сақшыларына арқа сүйейтініміз анық.
«Қауіпсіз қала» жобасы біріктірілген бейнетіркеу жүйесі болып саналады. Деректерді өңдеу жүйесі әртүрлі жағдайда тиімді жұмыстарды ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Қауіпсіздікті қамтамасыз етуден басқа, жоба қаланың тыныс-тіршілігіне талдау жүргізуді автоматтандыруға, соның негізінде шешімдер қабылдауға мүмкіндік береді. Жобаны іске асыру қала тұрғындарының өмір сүру сапасын және олардың жұмысына қанағаттану деңгейін арттырады. Жоба құқық бұзушылықтың алдын алуға, қалалық қауіпсіздік деңгейін арттыруға, сондай-ақ құқықтық тәртіпті тәулік бойы бақылауға бағытталған.
Бүгінгі таңда қанатқақты жоба бойынша елордада 1 100-ден астам бейнебақылау камерасы жұмыс істейді. Оларды орнатуға арналған мекенжайлар мен нысандар тізімі аудан әкімдіктері мен Нұр-Сұлтан қаласының полиция департаментінің өтінімдері негізінде жүзеге асырылады.
Тікелей жедел басқару орталығына қосылған бейнебақылау камералары құқық бұзушылықтың алдын алуда таптырмас құрылғы екенін тәжірибенің өзі көрсетіп отыр. Тәулік бойы қызмет атқаратын операторлардың үздіксіз кезекшілігі оқиға болған бетте осы аудандағы полиция қызметкерлеріне дереу хабар беріп, құқық бұзушылықтың дер кезінде ашылуына сеп болып келеді. Мәселен, осы жоба іске қосылған сәттен бастап, 2021 жылдың бірінші тоқсанында қылмыстың ашылу деңгейі жақсарған болса, қоғамдық орындарда жасалған қылмыстардың саны 53 пайызға (8 502-ден 4 000-ға дейін), көшелерде жасалған қылмыстардың саны 48,2 пайызға (3 381-ден 1 752-ге дейін) азайған. Сондай-ақ сақшылар қоғамдық орындардағы жағдай туралы ақпаратты жинау және тіркеу арқылы қаланың құқық қорғау органдарының кезекші бөлімдерін ақпараттық қамтамасыз етудің жақсарғанын да айтады.
«Қауіпсіз қала» жобасы – әрбір нысан үшін жеке міндеттерді шеше отырып, объектілерді, қаланың барлық ауданын және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықты басқаруға мүмкіндік беретін ыңғайлы жүйе. Жоба толық іске асырылған жағдайда қаланы азаматтардың қауіпсіздігі үшін бірыңғай цифрлық кеңістікке біріктіруге болады. Сол себепті де алдағы уақытта «Қауіпсіз қала» жобасы аясында Нұр-Сұлтандағы бейнебақылау камераларының санын 7500-ге дейін жеткізу көзделіп отыр.
Астананың қырағы көзі
Жедел басқару орталығы – елорданың қауіпсіздігі туралы сөз қозғалғанда ең бірінші еске түсетін базалық орган. Тәртіп бұзушылардың санын төмендетіп, сәйкесінше қылмысты ашу көрсеткішін жоғарылатуға мүмкіндік беретін орталықты қаланың қоғамдық қауіпсіздігін қадағалайтын қырағы жүйесі һәм көзі деуге де болады. Себебі, мұнда құқық бұзушылықтар бойынша жедел жұмыс бір сәтке де толастамайды.
Қазіргі таңда Нұр-Сұлтан қаласы ПД-нің Жедел басқару орталығында елорда аумағын тұтастай бақылауға алған 24 мыңнан астам бейнебақылау камерасы іске қосылған. Орталықтың аға инспекторы Динара Мәкішованың мәлімдеуінше, бұл құрылғылардың 13 мыңы «Сергек» ақпараттық-бейнебақылау камерасы болса, 6 мыңы көшелердегі жол қауіпсіздігіне жауап беретін, атап айтқанда, жылдамдықты асыру, бағдаршамның қызыл түсіне өту, жол белгілері талабын бұзу, қоғамдық көлікке бөлінген жолаққа шығып кету сынды ереже бұзушылықтарды тіркейді. Бұдан бөлек, қоғамдық орындар мен көшелердегі қауіпсіздікті қадағалау мақсатында тағы 4 мың камера қосылған. Орталықтағы бейнебақылау операторлары апта бойы тәулігіне 24 сағат жұмыс істейді. Күніне 24 оператор қала бойынша бейнебақылау жүйесін жіті бақылайтын болса, мұнда тәулігіне 1,5 мыңнан 2 мыңға дейін қоңырау келіп түседі екен.
«Қаладағы қауіпсіздікті сақтауда жедел басқару орталығының алар орны ерекше. Себебі замануи бейнебақылау камераларын іске қосудың нәтижесінде елорданың қоғамдық орындары мен көшелерінде тіркелетін құқық бұзушылықтар мен қылмыстар саны уақыт өткен сайын едәуір азайып келеді. Мәселен, осы жылдың бірінші жартысында осы құрылғылардың көмегімен 1018 қылмыс дер кезінде ашылса, 12 мыңнан астам әкімшілік құқық бұзушылық дерегі анықталды. Бұл заң бұзушылықтардың дені қоғамдық орындарда жиі тіркелетін ұсақ бұзақылық, масаң күйде жұрттың мазасын алу сияқты деректер», дейді орталық маманы.
Елордада қылмыс санының күн санап кеміп келе жатқанын астаналық Полиция департаменті Жергілікті басқару қызметі басқармасының ерекше тапсырмалар жөніндегі аға инспекторы Алмасхан Садыханов та растап отыр. Ол, әсіресе, қоғамдық орындарда жасалатын құқық бұзушылық деңгейінің біршама төмендегенін нақты сандармен айтып өтті. Басқарма өкілінің мәлімдеуінше, елорда аумағында соңғы алты айда қоғамдық орындарда жасалатын тәртіп бұзушылықтар өткен жылдың есепті мерзімімен салыстырғанда 881-ден 802-ге дейін азайған. Оның ішінде халық көп жиналатын қоғамдық жерлерде тіркелетін қарақшылық – 25, бұзақылық – 13,5, ұрлық – 4,3, бопсалау 10 пайызға кеміген.
Сондай-ақ елордада «Жұртқа жақын полиция» қағидаты бойынша іске қосылған 8 стационарлық модульдік полиция бекетінің саны алдағы бес жылда тағы 16-ға көбейеді деп жоспарлануда. Бас қалада халық көп жиналатын қоғамдық орындар мен криминогендік учаскелердегі, құқық бұзушылық жиі тіркелетін аумақтардағы қоғамдық тәртіптің жай-күйін тікелей қадағалап, азаматтардың өтініштері бойынша шараларды жедел қабылдауды ұйымдастыратын заманауи модульдік бекеттер де – қауіпсіз қаланың бір көрсеткіші.
«Елорда мәртебесін алғалы бері қаладағы қауіпсіздік мәселесіне, әсіресе, қоғамдық орындардағы тазалық пен тәртіпке баса мән беріледі. Астанада алғаш рет 2019 жылы құрылған туристік полиция жасағының да маңызы зор. Себебі туристік полицияның басты міндеті – Нұр-Сұлтанға келген шетел азаматтарының қауіпсіздігі мен жайлылығын қамтамасыз ету, сол арқылы елімізге шетелдік инвесторларды тарту, елордамыздың әлем алдындағы қауіпсіздікке қатысты оң имиджін қалыптастыру болып табылады. Мәселен, қазіргі таңда қаламызда
4 туристік бекет тәулік бойы жұмыс істейді. Олар елордамыздың «Қазақ елі» алаңы, «Хан Шатыр» ойын-сауық орталығы, «Махаббат» алаңы мен астанамыздың символына айналған «Бәйтерек» монументі маңында орнатылған», дейді А.Садыханов.
Тәртіп табалдырықтан басталады
Мемлекетіміздің елордасы ретінде Нұр-Сұлтан қаласына қызығушылықпен келетін отандастарымыз бен алыс-жақын шетелдерден ағылған туристердің басын тоғыстыратын қос қақпа бар. Олар – Нұрсұлтан Назарбаев халықаралық әуежайы мен «Нұрлы жол» вокзал кешені. Әрине, елорданы Алматыдан Ақмолаға ауыстыру секілді тарихи шешімге куә болған Астана-1 ескі вокзалының да алар орны ерекше. Темір жол вокзалдары еліміздегі ірі темір жол торабы ретінде Нұр-Сұлтанның ең маңызды күретамыры болып саналса, әуежай – Оңтүстік-Шығыс Азия, ҚХР қалалары мен Еуропа арасында транзиттік көпірге айналғаны анық.
Бүгінде халықаралық әуежайдағы қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздікті қамтамасыз етіп отырған желілік полиция бөлімінде 66 полиция қызметкері бар. Күнделікті тәуліктік кезекшілікке 12 қызметкер түседі. Бөлім бастығы Мақсат Әбікен маңызды нысандағы жеке құрамның басты міндеті – қоғамдық тәртіпті қамтамасыз ету бойынша міндеттерді жүзеге асыру екенін айтып өтті. Сонымен қатар әкімшілік және қылмыстық құқық бұзушылықтардың жолын кесу, алдын алу, оларды анықтау бойынша жұмыстардың ұдайы жүргізіліп отыратынын мәлімдеген ол жыл басынан бері тіркелген заңсыздықтарға да тоқталып өтті.
Биыл халықаралық әуежайда 250 адам түрлі әкімшілік құқық бұзушылық жасағаны үшін жауапқа тартылған. Тарқатып айтар болсақ, оның 31-і ұсақ бұзақылығы, 36-сы қоғамдық орынды ластағаны, 70-ке жуығы ішімдік ішіп, қоғамдық орындарға масаң күйде келгені, ал 42-сі қоғамдық орында темекі шеккені үшін жауапкершілікке тартылған.
«Әуе қауіпсіздігі қызметі қызметкерлерімен бірлесе отырып, жоспардан тыс үнемі әуе кемесі мен жүктерді тексеру жұмыстары да ұдайы ұйымдастырылып отырады. Жолаушылардың жүктерінің тіркелу пунктінен әуе кемесіне тиелгенге дейін қауіпсіздігін қамтамасыз етуге де баса назар аударылады. Сондай-ақ айына бір рет бөтеннің мүлкін ұрлау бойынша және басқа да заңмен тыйым салынған құқық бұзушылықтарды болдырмау негізінде, заң нормаларын және оған көзделген жазаны түсіндіру іс-шаралары жүргізіледі», дейді М.Әбікен.
Қазіргі уақытта Нұр-Сұлтан қаласы әуежайындағы желілік полиция бөлімі көші-қон қызметі бөлімшесінің қызметкерлері тәулік бойы Қазақстанға ұшып келген шетел азаматтарына бірнеше санат бойынша виза беруді жүзеге асырып келеді.
Нұр-Сұлтан стансасы желілік полиция басқармасының басшысы Ермахан Жақыпбеков елордадағы ескі темір жол вокзалы бойынша тәулігіне орта есеппен 17 жолаушылар пойызы мен 10 электр пойызы келіп-кететінін айтады. Ал бұл күнделікті жолаушылар ағыны орта есеппен 7-8 мың жолаушыны құрайды деген сөз. Ал «Нұрлы жол» темір жол вокзалы кешені арқылы күн сайын 20 жолаушылар пойызы мен 4 электр пойызы өтеді. Мұндағы жолаушылар саны 9 мыңнан асады.
«Астана күніне орай жолаушылар ағыны арта түспесе, кемімейді. Сондықтан да біз мереке күндері ғана емес, қай кезде де халықтың алаңсыз жол жүріп, ешқандай қауіп тудырмай жолаушылар пойыздарымен еліміздің кез келген қаласына жетуіне кепіл болып, кез келген оқыс жағдайда көмекке келуге сақадай-сай болуымыз қажет», дейді ол.
Қазіргі таңда Астана-1 вокзалындағы қоғамдық тәртіпті сақтап, жолаушылардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге тәулігіне патрульдік-күзет қызметінің 10-ға жуық қызметкері жұмылдырылса, «Нұрлы жол» вокзал кешенінде қоғамдық тәртіпті сақтауға тәулік бойғы жұмыс режімінде полицияның патрульдік күзет қызметінің 10-нан аса қызметкері тартылған.
іKomek – билік пен бұқараның ашық диалогы
іKomek – ел Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың Қазақстан халқына арнаған Жолдауына арқау болған «Халық үніне құлақ асатын мемлекет» тұжырымдамасынан туындаған нақты қадамдардың бірі. Қала билігінің бұқараға барынша жақын болуын мақсат тұтқан сервис бүгінде елордалықтардың кез келген мәселесін дер кезінде шешіп беруге мүмкіндік тудыратын алаңға айналып үлгерген. Биыл бірыңғай байланыс орталығына 870 мыңнан астам елорда тұрғыны хабарласып, түрлі салада қызмет алған.
іKomek қалалық орталығының басшысы Жаннат Дүбірованың айтуынша, сервис толықтай цифрландырылған және мыңнан астам қалалық қызмет жұмысын бірізге түсірген. Бұл сервистің қызметін жыл сайын елорданың 600 мыңнан астам тұрғыны пайдаланады. Орталық жұмыс істегелі бері алты миллионға жуық өтініш қабылдаған.
«Бұл біздің қала тұрғындарының өтініші міндетті түрде жетер жеріне жететінін, сондай-ақ әкімдік басқармалары, аудандық әкімдіктер мен коммуналдық қызметтер үшін де ыңғайлы сервис ұсынып отырғанымызды білдіреді. Себебі енді олар өз жұмысын тұрғындармен өзара байланыс негізінде жоспарлай алады. Сол сияқты тұрғындар елорда дамуына белсене атсалысуда. Бұл қаланың тіршілігіне бейжай қарамайтындарын көрсетеді», дейді Ж.Дүбірова.
іKomek қалалық орталығында барлық оператор әмбебап маман ретінде оқытылған. Өтініштердің елеулі үлесін оператор сөйлесу барысында ұдайы жаңарып отыратын ауқымды білім базасының арқасында шешеді. Базада мемлекеттік басқармалар мен қаланың коммуналдық қызметтерінің жұмысы туралы ақпарат, яғни анықтамалық деректер, коммуналдық қызметтердің жоспарланған және профилактикалық жұмыстары туралы мәліметтер сақталады. Бұл мәліметтер сонымен қатар өтініш берудің цифрлы тәсілдерін пайдаланатындар үшін де қолжетімді. Бәрі – онлайн режімде қолжетімді.
Сонымен қатар іKomek-тің әмбебап операторлары өтініштерді тіркеп, оның атқарылуын бақылау үшін әлеуметтік желілерге мониторинг жүргізеді. Осыдан кейін тұрғынға жұмыс нәтижесі туралы хабарланады. Қазіргі уақытта орталыққа қаланың бүкіл аумағында, оның ішінде балабақшаларда, мектептерде, емханалар мен т.б. орындарда орналасқан 16 мыңнан астам бейнебақылау камерасы интеграцияланған. Қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында іKomek орталығында Нұр-Сұлтан қаласы полиция департаментінің қызметкерлері де отыр. Бейнебақылау камералары арқылы оператор құқық бұзушылықтарды анықтап, полиция қызметкерлеріне қылмыстарды ашуға көмектеседі.
Сол сияқты орталық арқылы қардың күрелмеуі, жауын-шашын кездерінде су басу, ашық қалған құдықтар, заңсыз қоқыс тастау және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық саласындағы басқа да келеңсіз оқиғаларды дер кезінде анықтап, нақты шара қолдануда пайдасы зор.
Яғни іKomek өтініштің қашан келіп түсетінін күтпейді, бейнебақылау камераларын пайдаланып, алдын ала әрекет етеді. Мәселен, өткен жылы іKomek бейнебақылау операторлары 17 мыңнан астам инцидентті анықтаған. Бір сөзбен айтқанда, қаланы тұрғындар үшін қолайлы етудің заманауи тәсілі болып саналатын сервис елордалықтар тарапынан кең қолдау тауып отыр. Бұл – айтылған сөздің іске асуына, күнделікті өмірде кездесетін түрлі мәселе мен жағдайға талдау жасап, оның шешу жолдарын көрсетіп беретін орталық.
