Қымбат мұнайдан қайыр бар ма?

Бұл сұраққа Ұлттық банк төрағасының орынбасары Әлия Молдабекованың айтуынша, мұнай бағасының айтарлықтай өсуіне қарамастан теңге бағамы бір доллар үшін 425,6-428,7 аралығында саудаланып келеді.

«Мұнай нарығында қазір жағымды жаңалықтар басым болғандықтан, ол баррель бағасына әсер етеді. Мұнай бағасы соңғы 2 жылда алғаш рет 75,90 деңгейіне дейін жетіп, бір баррель үшін 75 доллар белгісінен асып түсті. Қоймалардағы қордың төмендеуі және қозғалыс жасауға қойылған шектеулерді біртіндеп алып тастауға байланысты, жаз мезгілінде сұраныстың ұлғаюын күткен инвесторлардың үміті мұнайдың белгіленген бағасының өсуін қолдап отыр. Дегенмен бірқатар ішкі факторлар теңгеге тежеуші әсерін беріп отыр.  Біріншіден, іскерлік белсенділікті қалпына келтіру және локдаун кезеңінде «тыныш аймақта» болған тауарлар импортына кейінге қалдырылған сұра­нысты сату есебінен валютаға деген сұ­раныс тұрақты түрде сақталады. Атап айтқанда, өндіріс құралдары мен аралық тауарларға кейінге қалдырылған сұраныс жүзеге асырылуда», дейді Молдабекова.

Сонымен қатар ҰБ өкілі Қазақстан қор биржасында сауда-саттық көле­мінің ұлғаюы экономикалық бел­сен­ділікті қалпына келтірудің және шетел валютасына сұранысты арт­тырудың айқын айғағы екенін айта­ды. 2021 жылғы қаңтар-мамырда сауда-саттықтың орташа көлемі бір күнде 125 миллионды құраса, маусымда оның көлемі 146 млн АҚШ долларына дейін өскен.

Былтырмен салыстырғанда биыл қаңтар-сәуірде импорт көлемі де артқан. Өндіріс құралдары мен азық-түліктік емес тауарлар импортының өзі 11,4 млрд долларға жетіпті. Шеттен әкелінетін тауарлардың 40 пайызы Ресейдің ен­ші­сінде екен. «Ресейден импортталатын тауарлар бағасының өсуі және біздің бизнестің тиісті күтулері сатып алу көле­мінің ұлғаюына әсер етеді. Сонымен бір­ге мау­сымдық өзгерістер де әсер етеді», дейді сарапшы.

Оның сөзінше, маусымның бірінші жартысында негізінен шетелдік капитал үлесі бар компанияларға қатысты дивиденд төлеу кезеңі аяқталған. Бұл да валюта бағамына әсер ететін елеулі фактор. Яғни бұл компаниялар шетелдегі бас ұйымдарға аудару үшін акционерлердің дивидендтерін валютаға конвертациялайды. Бұл бағамға тікелей әсер етеді, өйткені мұндай кезеңдерде валютаға сұраныс артады.

«Валютаға сұраныс фискалдық ынталандырудың ықпалымен және зей­нетақы жинақтарын пайдаланумен де қолдау табуда. Ұсыныс тұрғысынан үл­кен өзгерістерді көріп отырған жоқ­пыз. Экспорттаушы компаниялар және бюджетке трансферттерді орындау үшін Ұлттық қордың активтерін конвертациялау валютаны сатудың негізгі көзі болып қалып отыр. Осы факторлардың барлығы валюта нарығындағы сұраныс пен ұсыныстың тепе-теңдігіне әсер етеді. Қазіргі шетел валютасына сұраныстың артуы мұнайдың салыстырмалы түрде жоғары бағасына қарамастан теңгенің нығаюына мүмкіндік берер емес», дейді Әлия Молдабекова.

Телеграмдағы Tengenomika кана­лының жазуынша, мұнай теңге бағамына әсер етеді, бірақ оның өзі басты фактор емес. Айналадағы геосаяси ахуал, елдің экономикалық әлеуеті, ішкі көр­сеткіштердің өспеуі, экономикалық белсенділіктің төмен болуы да теңге курсын балақтан тартуға жеткілікті.

«Әлия Молдабекованың мәлім­демесінен Қазақстанның валюта на­ры­ғында ерекше ештеңенің болып жатпағанын түсінеміз. Оның үстіне қазіргі жағдай теңгенің өзгермелі айыр­бас бағамының нарықтық механизмі толықтай жұмыс істеп тұр дегенді көр­сетеді», деп жазады канал.

Былтыр жыл соңында болжам жа­саған Қазақстан қаржыгерлер қауым­дастығы 2021 жылдың соңында бір доллардың құны 445,6 теңгеге теңеседі деп еді. Расында, жағдай соған алып келе жат­қан сияқты. 1 шілдедегі көрсеткішке мән берсек, 1 доллардың 427,89 теңгені құрағанын байқаймыз.

«12 айдан соң ІЖӨ өсімі 2,3 па­йыз деңгейінде күтіледі. Инфляциялық күтулер біршама әлсіреді. Жылдың ин­фляция 12 айдан соң шамамен 7,3 па­йыз деңгейінде болмақ» делінген қар­­жыгерлер қауымдастығының мәлім­демесінде.

Ал Еуразиялық даму банкінің мәлім­деуінше, республикада инфля­ция­ның қарқынды өсім көрсетуі теңгенің ұдайы әлсірей түсуіне себеп болмақ. Банк 2021 жылы теңге 423, ал 2022 жылы 433-ке дейін құнсыздана түседі.