АҚШ билігі тарапынан түрлі қылмыстар, терроризм бойынша айыпталған қылмыскерлерге арналған, Кубадан мерзімсіз уақытқа жалға алған лагерьдің жұмысын тоқтату туралы шешім 19 шілдеде қабылданды. Гуантанамо қаласынан 30 шақырым қашықтықта орналасқан түрмеде бүгінде 39 кісі жазасын өтеп жатыр.
Түрме 2002 жылы ашылып, оған Ауғанстаннан 20 қылмыскер жеткізілген-ді. Қылмыскерлер – «Талибан» содырлары, террористік актілерге қатысты деп айыпталды. Одан бөлек 2002-2006 жылдар арасында Ауғанстан мен Иракта қолға түскен 750-ден астам адам осы түрмеге қамалды. Олардың барлығы – «Талибан» және «әл-Каида» радикалды ұйымдарының өкілдері еді. Біраз уақыттан кейін 250-і еліне қайтарылды.
2009 жылы Барак Обама мемлекет басшысы қызметіне кіріскен бойда түрмені жабу туралы тапсырма берді. Әйткенмен, президент бұйрығы орындалмады. Ал Дональд Трамп президент болып сайланғаннан кейін бұрынғы президент бұйрығының күшін жойып, тіпті аты шулы түрмеге қайтадан қылмыскерлерді қамауға рұқсат берді.
Түрмеден босатылғандардың көбі, өкінішке қарай, бұрынғы өмірлеріне қайта оралды. 2007 жылы бостандыққа шыққан Саид Али аш-Шихри еліне, яғни Йеменге оралып, йемендік «әл-Каиданың» көшбасшыларының бірі болды. Түрмеде болған тағы бір қылмыскер Ибрахим ар-Рубайш исламистердің танымал идеологіне айналды.
Әлемді шулатқан 2011 жылғы 11 қыркүйектегі террористік актіге қатысты тұлғалардың соты осы Гуантанамода өтті.
«Халықаралық амнистия» ұйымы басқа да құқық қорғаушылармен бірге Гуантанамода отырған қылмыскерлерді тергеп, адам құқықтары бұзылады деген пікірге келді. Ұйым түрмеде күш көрсетіліп, жазасын өтеп жатқандар ұрып-соғылатынын мәлімдеді. Сонымен қатар оларды ұйықтатпай, музыка даусын қатты қойып та азаптаған. Пентагон бұл айыптаулармен келіспей, көрсетілген қысымды шектен шыққан деуге келмейді деп ақталған.
Гуантанамода жазасын өтегендер уақыт өте бостандыққа шығарылып қана қоймай, кей кезде олар басқа елдерге жіберілген. Осылайша, 2015 жылы аты шулы түрмеде болған 5 қылмыскерді Қазақстан қабылдауға келісім берген.
Асим Табит Абдалла әл-Халаки, Мұхаммед Али Хусейн Ханаян мен Сабри Мұхаммед Ибрахим әл-Кураши есімді йемендіктер, Адель әл-Хакими мен Абдалла бин Али әл-Луфти есімді тунистіктер Қазақстанға әкелінген.
Олар Гуантанамода 10 жылдан астам уақыт өткізіпті. Қылмыскердің бесеуі де 2001-2002 жылдары Пәкістанда қолға түскен. Олар «әл-Каида» террористік ұйымымен байланысы бар деп тұтқындалған. Дегенмен, бесеуіне де нақты айып тағылып, үкім шықпаған. Сондықтан АҚШ үкіметі оларды босатуды жөн көрген. Кейін белгілі болғандай, олар өз Отанына емес, халықаралық бағдарлама аясында Қазақстанға аттандырылды. Біздің Сыртқы істер министрлігіміз оларға пана іздегендер мәртебесі берілетінін хабарлады.
Енді АҚШ-тың президенті Джо Байден түрмені толықтай жабу керек деген тоқтамға келді. Америка үкіметі түрмеде жазасын өтеп жатқан 56 жастағы Марокко азаматы Абдула Латиф Насирді еліне қайтару туралы шешім қабылдады. Вашингтонның мәлімдемесіне қарасақ, енді бұл қылмыскер АҚШ-қа қауіп төндірмейді.
Түрмедегі 39 қылмыскердің тек 10-ының ғана репартацияға құқығы бар. Тағы 17 адам ісінің қайта қаралуына өтініш білдіре алады. 10 адам – әскери комиссия тергеуінде. Тек 2 адам ғана – ресми үкімі шыққандар.
Ақүйдің баспасөз хатшысы: «Дәл қазір нақты уақытын айта алмаймыз. Бұл үрдістің қаншаға созыларын болжау қиын. Дегенмен, түрмені жабу – негізгі мақсатымыз», деп мәлімдеді.
