Вирусологтің айтуынша, бүкіл әлем коронавируспен күресудің жауапты кезеңіне аяқ басты, өйткені пайдасы жоғары әрі тиімді вакциналар жасалды. Өкінішке қарай, індетке шалдыққандар күн сайын көбейіп, антирекорд жаңартылып жатыр. Бүгінде Қазақстан халқының тек 16%-дан астамы ғана екпенің екі компонентін алған. Демек халықтың әлі 85%-ы вакцина алмаған. Бұл – жаңа мутацияланған «Дельта» коронавирусының таралуы үшін қолайлы орта.
«Әрбір ауырған адам инфекцияны 5-6 адамға жұқтырады. Вакцина алмағандар қатерлі жағдайда жүреді. Коронавирустың қазіргі нұсқасы жұқпалы екенін есте ұстаған жөн. Бірақ Қазақстанда вакцина алған адамдардың пайызы төмен. Біз індеттің өте қауіпті кезеңіне аяқ бастық. Жағдайды вакцина алу арқылы өзгертуге болады», дейді А.Шарман.
Ол елдегі эпидемиологтердің тапшылығын жоққа шығармайды. Алайда ғалымның айтуынша, қазіргі кезде ғылым мен медицина бағытын қалпына келтірудің мүмкіндігі бар. Расында жаһандық пандемия елдегі эпидемиялық қызметтің әлсіз тұстарын көрсетті. Қазіргі таңдағы кадр тапшылығына байланысты эпидемиялық бақылау мәселелерін шешу күрделі екені жасырудың қажеті жоқ.
«Мен 40 жылдық тәжірибесі бар иммунологпін және өз кезеңінде жұмыс істеген эпидемиолог, вирусологтердің қандай екенін білемін. Өкініштісі сол, қазір көбісі қызметте емес. Қызметтің бұл саласы өте маңызды. Сондықтан біз жарты жыл бұрын дәрігерлер тобымен денсаулық сақтау жүйесін жаңғырту, бұрын болған гигиена және эпидемиология мектебін қайта құру туралы үндеу тастадық. Бұл болашақта эпидемия жағдайында эпидемиолог пен вирусологтердің мықты кадрлық әлеуетін қалыптастыру үшін қажет. Алайда біз үшін бұл сала бүгін қажет. Сондықтан қазіргі уақытта індет таралуын жақсы қадағалап, кәсіби мамандармен вирусты жеңе алатын эпидемиологтер даярлануда», деді А.Шарман.
Ғалым ел аумағында бұрын болған әлеуеттің жоғалғанын өкінішпен еске алды. Бірақ қазір оны қалпына келтірудің ерекше мүмкіндігі бар. Бұл үшін адам ресурстарына қомақты инвестициялар керек. Танымал вирусологтің айтуынша, медициналық университеттерде эпидемиология және профилактикалық медицина мәселелерімен тікелей айналысатын қоғамдық денсаулық сақтау мектептерін қайта құру қажет. Бұл өте маңызды: аурулардың алдын алуға неғұрлым көп инвестиция салсақ, адамдар соғұрлым аз ауырады және емдеуге аз қаржы жұмсалмақ.
Брифинг барысында Алмаз Шарман бірқатар мәселеге тоқтала келе, ел ағзадағы антиденелердің болуы немесе болмауы туралы алаңдамауы керек екенін айтты. Өйткені коронавирустан қорғауға мүлдем басқа иммундық жасушалар жауап береді. Ғалым инфекциядан кейін жасушалық иммунитеттің қарқындылығын тексеру қиын деп есептейді.
«Біз иммундық жасушаларды «жад жасушалары» деп атаймыз. Бұл – Т лимфоциті мен В лимфоциттері, негізінен сүйек кемігінде шоғырланған, оған жету үшін маңызды медициналық процедураны өткізу қажет. Дегенмен мұндай зерттеулер салыстырмалы түрде жақында жүргізілді. Осыдан екі ай бұрын коронавирус инфекциясын жұқтырған, содан кейін вакцина алған 70-тен аса адамға зерттеу жүргізілді. Бұл зерттеулер жасушалық деңгейде мүмкін болатын иммундық қорғаныс 12 айға дейін немесе өмір бойы жеткілікті екенін көрсететін қызықты нәтижелер береді», деді вирусолог.
Ғалымның пікірінше, антиденелерді анықтау көбінесе тиімсіз. Өйткені негізгі иммундық қорғаныс жасушалық деңгейде. Вакцина жасушалық иммунитетті он есе арттыруға мүмкіндік береді. Бұрын бақылау қиын болған, бірақ зерттеулердің арқасында отандық ғалымдар осындай маңызды тұжырымдарға келді.
А.Шарманның айтуынша, вакцинадан бұрын вирусқа қарсы антиденелерге талдау жасаудың мағынасы жоқ. Негізінен аурудан кейін және вакцинадан кейін иммундық жауап жасушалық деңгейде дамиды.
«Антиденелер белгілі бір рөл атқарады, олар иммундық жүйенің «әскері» ретінде сіздің ауырып қалуыңыздың немесе вакцинаның көрсеткіші болуы мүмкін. Бірақ шынын да нақты қорғаныс жасушалық деңгейде өтеді. Коронавируспен ауырып, вакцина алған адамдарда жасушалық деңгейде иммундық қорғаныс он есе артады. Бұл – өте тиімді қорғаныс әдісі», деді маман.
Қазақстанда 12 мен 18 жас аралығындағы балаларды Pfizer препаратымен вакциналау мәселесі қарастырылып жатқаны аян. Алайда вирусологтің айтуынша, қазіргі уақытта балаларды вакциналау мәселесі маңызды емес.
«Меніңше, қазір Спутникті әзірлеушілер 12 жастан 16 жасқа дейінгі балаларға клиникалық зерттеулер жүргізіп отыр. Moderna компаниясы да осындай сынақтар жүргізеді. Халықтың жартысы вакцинаның екі дозасын алған елдер үшін бұл мәселе өзекті болуы мүмкін. Ал Қазақстанда ересектердің тек 16%-ы ғана екпе алды. Сол үшін балаларды вакциналау туралы айтуға әлі ерте. Ең бастысы, ересек тұрғындарды 50%-ға дейін вакцинамен қамту керек», деді А.Шарман.
Коронавирусқа қарсы вакцинаның қажеттілігі туралы айта келе, ғалым бір жыл бұрын балаларда «Кавасаки» түріндегі байқалған ауыр жүйелік қабыну синдромына барлығы таңғалғанын еске салды.
«Аталған синдром Нью-Йоркте балаларда қан тамырларының өткізгіштігінің бұзылуы алғаш рет анықталған кезде басталды. Бұл «Ухань» жабайы штамына байланысты болды. «Кавасаки» синдромы Қазақстанда да табылды. Педиатрия институты 40-қа жуық баланың ауырғаны туралы есеп берді. Бұл тұрғыда «Дельта» нұсқасы «Ухань» нұсқасынан айтарлықтай ерекшеленбейді. Сирек жағдайда «Дельта» штамы балаларда осындай ерекше көріністерді тудыруы мүмкін», дейді вирусолог.
Ғалымның айтуынша, вирус мутациясы жалғасып жатыр. Егер бір жыл бұрын КВИ негізінен қарттар мен әртүрлі созылмалы аурулары бар адамдарға әсер етсе, қазір коронавирус 30 жастың ар жақ бер жағындағыларға да әсер етіп, жағдайды ушықтырып отыр.
АЛМАТЫ
