Жұртты дүрліктірген жұлдызқұрт

Қостанай ауданындағы Алтын дала елді мекенінің тұрғындары ауыл ішіне қаптап кеткен жұл­дызқұрттан аяқ алып жүре алмай қалған. Таяуда ғана пайда болған зиянкестер бақшада өсіп тұрған жеміс-жидек пен көкөніс жапырақтарын кеміре бас­тапты. Алтын далаға бара қал­саңыз, мынадай көріністің куәсі боласыз: түмендеп көшкен құрт­тар бір жаққа асығып бара жатқан сияқты. Ешбір тоқтаусыз қозғалыс үстінде. Жолында кездескен үй, қораның қабырғасына өрмелеп, төбесінен асып, болмаса айналып өтіп кетіп жатыр.

Бұрын-соңды байқалмаған «жұл­дызқұрт жорығына» алаң­да­ған ауыл тұрғындарының өтіні­шімен Тобыл қаласына барып, ауыл шаруашылығы зиянкестерін жоюмен айналысатын «Регион-Защита» серіктестігінің ғы­лыми қызметкерлеріне жүгіндік. Сөйт­­сек, ғалымдар зиянкестің бұл тү­рін шалғын көбелегі деп атайды екен. Орыстың «луговой мотылек» сө­зінен тікелей аударып алса керек. Ме­кеме директоры Айгүл Олейниктің айтуынша, шалғын көбелек жұл­дыз­құртының үлкен көші былтыр Ресей­дің Барнаул аймағынан шығып, Павлодар облысында топырақ астында қыстап қалған.

«Шалғын көбелек Қостанай облысында сәуір айының ортасына таман пайда болды. Олар бірден жұмыртқалай бастайды. Біз алғашқы көбелекті 18 сәуірде байқадық. Ал мамырдың 21-інде бірінші жұлдызқұрт пайда болды. Жұлдызқұрттың бірнеше жасы болады. Бірінші, екінші жасында жұлдызқұрт бір орында жатып, өздері жабысып алған өсімдіктің жапырақтарымен қоректенеді. Ал үшінші жасқа жеткенде жылдам қозғала бастайды. Олар содан кейін бір орында тұрмайды, лек-легімен жерден жерге көше бастайды.

Жұлдызқұрттың бірінші, екін­ші жасы екі-үш күнге созылады, ал үшінші, төртінші жасында бір жарым күндей айырмашылық бар. Бәрі ауа райына байланысты. Егер күн ыстық болса, жұлдызқұрттың жасы да тез өзгереді. Биыл біздің өңірде мамыр айында да, тамыз айында да күн райы ыстық болды. Сондықтан жұлдызқұрттың жасы тез өзгеріп, тез дамып жатыр», деді А.Олейник.

Маманның айтуынша, шалғын кө­белек Қостанай өңірінде осыдан 13 жыл бұрын дәл осылай көбейіп кеткен. Енді алдағы жы­лы да өңірде біраз жұлдызқұрт қалады. Ал көбелектері биыл Ба­тыс Қазақстан жаққа қарай ұшып, одан әрі қарай Орынбор жағына ауады.

«Дәл қазір облыс аумағында бір жастағы жұлдызқұрт қалма­ды деуге болады. Есесіне екін­ші, үшінші, төртінші, кейбір жер­лерде бес жас­та­ғы жұлдыз­құрттар көбейіп кетті. Олар қорек талғамайды. Бәрін жей береді. Қазір алқапта арпа, бидай пісіп қалғандықтан, жұлдызқұрттың оларға тісі өтпейді, сондықтан тиі­се алмайды. Ал зығыр, күнбағыс, бұршақ, жасымық, соя сияқты дақылдарды талғамай жейді. Сондай-ақ бұл зиянкестер бақша көкөністері мен жеміс-жидектерді де талғамай жейді, тіпті ағашқа дейін кеміріп тастайды. Құлпынай, қарақатты да қоймайды. Қазір облыстың барлық ауданында жұлдызқұрттың екінші ұрпағы күрт көбейіп кетті. Көбіне көп қоғалы көлдердің жағасында, орман шетінде, көптен өңдеу көрмеген алқаптарда кездеседі. Әсіресе, ақ алаботалы жерлерде аса көбейіп кеткені байқалады. Сондықтан барлық шаруашылық алқаптарын инцектицидпен өңдеу керек. Сонда жұлдызқұрт 3-4 сағат ішінде жойылады. Шаруалардың көбі қазір алқаптың айналасын ғана дәрілейді. Мұның басқа зиянкестерге теріс әсері болғанымен, көбелек жұлдызқұртына ешқан­дай әсер етпейді. Өйткені жұл­дыз­құрт алқаптың ортасына жұмырт­қалайды. Сондықтан дәріні бүкіл ал­қап­қа шашуға тура келеді», деді маман.

Айгүл Тоқтарбайқызынан есік алдына қызанақ, қияр өсіріп отыр­ған қарапайым тұрғындар бұл зиянкеспен қалай күресуі ке­рек деп сұрап едік: «Қазір жұрт­тың көбі бақшадағы көкөніс пен жеміс-жидегін күнделікті жеп отыр. Сондықтан химиялық дәрі шашуға болмайды. Оны мүсәтір спиртімен өңдеу керек. 10 литр суға 50 мл мүсәтір спиртін қосып, оны зиянкестер шоғырланған жерлерге шашу керек», деді.

Таяуда Бейімбет Майлин ауданына қарасты Приреченск ел­ді мекенінің тұрғындары ауыл маңындағы күн­бағыс алқа­бына жұлдызқұртқа қарсы дәріні ұшақпен шашып жүрген шаруа­шылыққа наразылық білдіріп, оны телефон камерасына түсіріп, әлеуметтік желіге салды: «Жел ауыл жаққа соғып тұр. Күнбағыс алқабы ауылдан 50 метр­дей-ақ жерде. Дәрінің зиянын біз тар­тып жатырмыз», деп жазды наразы топ.

Осыдан кейін жұрттың пікірі қақ жарылып, шаруашылықты қолдау­шылар да табылып жатты. «Қазір кө­белек жұлдызқұрты дақылдан да­қыл қоймай жеп жатыр. Егер қазір дәрі шашпаса, бақшада картоп та қал­майды. Күнбағысты құтқарып қал­масақ, келесі жылы сұйық майдың баға­сы бұдан да шарықтап кетеді. Ша­руа­лар төрт жыл қатарынан аптап ыс­тықпен күресуде, сон­дықтан сәл сабыр шақырып шыдай тұрыңыздар», деп жазды шаруаларды жақтаушы жақ.