СТАХАНОВ ІЗІ ҚАРАҒАНДЫДА ДА ҚАЛҒАН

Кезінде еңбектегі жеке рекордтық жеңіс­терімен атақ-даңқы дүйім әлемге жаңғырық­қан бұл адамды қарағандылық ескі көз шахтерлердің біразы сырттай емес, тікелей жақсы біледі, қоян-қолтықтасып бірге көмір өндіргендіктерін мақтаныш тұтады. Әнебір жылдары Социалистік Еңбек Ері, марқұм Жәкен Рүстемов ақсақалмен әңгімелес­кенімізде “Алексей Стахановты Қарағандыға келген бетінде іздеп барып, лездеме өткізіп жатқан үстінен шықтым. Қысқа сөйлеп, тапсырмаларды нақты беретін кісі екен. Содан еліне қайта оралғанша байланысымыз үзілген жоқ. Оның, әсіресе, кен техникасын тиімді пайдалана білуді ұйымдастыру жағы­нан көп нәрсе үйрендім. Кейінде бас­қаруымдағы учаскенің отын шығару жөнінен бірнеше мәрте дүниежүзілік рекордтар жасауға қол жеткізуі әріптесім ықпалының арқасы” деген еді. Иә, Стаханов ізі Қарағандыда да қалған. Соғыстың бастапқы уағында басып алынған Донбасс көмір бассейнінен соң майданды аса қажетті осынау өніммен қамтамасыз ету Қазақстандағы үшінші көмір ошағы мойнына түскен болатын. 1941 жылдың күзінде Донецк шахтерлерінің үлкен тобын бастаған Алексей Стаханов Қарағандыға табан тіреген-ді. Әйгілі рекордшыға №31 шахтаны басқару тап­сырылады. Білікті әрі тәжірибесі мол майталман кенші­лердің қатар толықтыруы жергілікті көмір өндірі­сіне орасан зор өзгерістер ала келді. Ста­хановтық қозғалыс бастамашысы өзінің орта­ларынан табылуы бұрын-соңды болып көрмеген еңбек өрлеуін туғызады. Донбастың орнын жоқ­тат­пауға күш салған ниеттестерімен жарысқа қосылған қарағандылықтар қайраты қайралып сала береді. Ғазиз Абдрахманов, Тілеубек Сыз­дықов, Қанаш Алтынбаев сияқты көмір қабатын шабушылар Стахановтың бір ауысымда қайла­мен 227 тоннасын қазған әйгілі көрсет­кішіне жуық нәтиже көрсетеді. Түсіп Күзембаев жетек­шілік еткен забойшылар бригадасы бұған дейін күніне 144 вагонетка көмірді кыр үстіне жөнел­тіп келсе, енді 202-ге жеткізеді. Киров атын­дағы шахтада құрылған стахановшы ауысым одан да асырып түсіп, 455 вагонеткаға өсіреді. Алдымыздағы деректер айғақтардай, сол шақта №31 шахта табысы көлдей болып тұрып­ты. Әрине, оны Стахановтың өзі басқаруы, оған қоса Донбастан келген 3200 кеншінің дені сон­да­ғы жұмысқа жұмылдырылуы жетістікке жетелемей қоймағандағы хақ. Кәсіпорынның 1942 жылдың жоспарын мерзімінен 7 ай бұрын, яғни 1 мамырда орындап шығуы тәрізді ірі еңбек жеңістері жеткілікті. Бірінші көмір ошағы қолға қайтарылған бет­те-ақ Стаханов бастаған кеншілер елдеріне бірден оралады. 1943 жылы олар қиратылған шахталарды қайта қалпына келтіріп, көмір өндіруді жолға қояды. Бұл жолы қарағандылық шахтерлердің бір тобы бірге барып, істің оңғарылуын тездетеді. Жергілікті еңбеккерлер қиын сәтте қастарынан табылған жандарды жай жібермей, соғыс салдарын жеңілдетерлік жағдай жасап, шығарып салады. Мәселен, Теміртаудың маңындағы “Путь к социализму” ұжымдық шаруашылығы донбас­тықтар үшін 400 ірі қара, 1350 қой жинайды. Мұның сыртында 1200 пұт астық жөнелтеді. Қарағанды көмір өндірісі тарихында бұл кезеңнің елеулі ізі бар. А.Стаханов, Г.Спицын, Д.Ляпин, С.Макаров сынды танымал маман­дардың ұйытқы болуы арқасында “Қараған­дышахтақұрылысы” тресі құрылып, 12 жаңа шахта іргетасы қаланады. Макаров демекші, ГМК -1 көмір комбайнын жасап шығарған, оның бассейнде ең жоғары еңбек өнімділігіне қол жеткізуіне із салған осы кісі. Соғыстан кейін КСРО көмір өнеркәсібі министрлігінде қызмет еткен Алексей Стаханов­тың Мәскеуде қарағандылықтармен бір кез­десуде әрқайсысын құшағына қысып, жанарына жас алған сәтін Жәкен Рүстемов қарт елжірей еске түсіргені есімізде. Достық, бауырмалдық қиындықта сыналады, білінеді. Сондай сында бір-бірін арқа тұтқан шынайы пейілге жүрегі толқығаны болар атақты рекордшының. “Алексей Григорьевич қатардағы еңбек адамдарының ішіндегі қайталана бермейтін құбылыстың бірі еді ғой. Кейде “Осы маған бастықтықтан гөрі қайламды қолға алып, көмір шапқаным ұнайды” деп бізбен бірге қайла сілтесіп, жұмысқа айызы қанып қалатын, дейтін марқұм қарт шахтер Сәкен Шоманов. Қарағанды Стаханов есімін ұмытқан жоқ. Атында көше, шахта бар. Айқын НЕСІПБАЙ, ҚАРАҒАНДЫ.