Оның үстіне Ауғанстаннан АҚШ әскері мен батыстық антитеррористік коалиция күштерінің шығарылуы, талибандардың (Қазақстанда тыйым салынған) ауған жері мен мемлекеттік билігін басып алуы салдарынан халықаралық деңгейдегі тағы бір дағдарыс ошағы пайда болды. Бұл өз кезегінде Орталық Азия аймағындағы тұрақтылықты бұзу ықтималдылығы бар экстремизм мен терроризмнің, есірткі мен қару-жарақтың таралуы, босқындардың көбеюі сияқты қауіп-қатерлерді туындатып отыр.
Президентіміз ел халқына арнаған жаңа Жолдауында коронавирус пандемиясымен күресу және оны еңсергеннен кейінгі кезеңдегі ұлттық экономиканы жандандыру мәселесіне ерекше тоқталды. Әсіресе соңғы кездері халықты әбден қажытқан қымбатшылықтың тыйылмауы мен оған әсер етіп отырған факторларды атап көрсетіп, Үкімет пен Ұлттық банкке инфляцияны қалыпты деңгейден асырмау туралы тапсырма берді.
Шынында, Мемлекет басшысы атап айтқандай, еліміздегі инфляцияға арқау болып отырған себептердің ішінде:
- ел экономикасының шикізаттық бағыттан арыла алмауы, экономиканы диверсификациялаудың әлсіз жүруі;
- еркін бәсекелестіктің болмауы, экономиканың маңызды салаларын монополиялардың жаулап алуы;
- тауар өндіруші мен тұтынушының арасында оңай пайда табуды көздейтін алыпсатарлар мен делдалдардың көбейіп кетуі;
- ауылшаруашылық өнімдерін шығару мен тереңдетіп өндірудің тоқырауы;
- банктердің ауыл шаруашылығы мен тауар өндірісін несиелеуге құлықсыз болуы, керісінше, шетелден әкелінген импорттық тауарларды сатып алуға арналған тұтынушылық несие берудің қарыштап дамуы;
- халық тұтынатын тауарлардың жаппай шетелдерден импортталуы;
- жалпы агроөнеркәсіп кешені, жеңіл және азық-түлік өнеркәсібі салаларының құлдырап, заман талабынан артта қалуы сияқты шешімі табылмай келе жатқан проблемалар көп.
Бұл проблемалар коронадағдарыс жағдайында одан сайын асқынып, халықтың әл-ауқаты мен сатып алу қабілетін төмендетіп, мемлекеттің жүзеге асырып жатқан әлеуметтік саясатының тиімділігін кемітіп жатыр.
Инфляция – нарықтағы тауардан айналыстағы ақша көлемінің еселеп артық болуынан туындайтын құбылыс. Тауар жетіспей, дефицит туындап, сұраныс көлемі ұсыныстан артқан сайын қымбатшылық күшейе беретіні де нарықтың қатал заңы. Сондықтан «қарапайым заттар экономикасын» дамытпайынша, халық тұтынатын тауарлар мен азық-түліктің басым бөлігін өзіміз өндірмейінше қымбатшылықтан көз ашпайтынымыз анық болып тұр. Яғни инфляцияны ауыздықтау өте ауқымды, кешенді мәселе. Бұл кейбір әкімдер сияқты базар аралап, сатушыларға бағаны көтермеу туралы нұсқау берумен шешілмейді. Ондай көзбояушылық әрекеттен өз-өзімізді алдағаннан басқа ешбір пайда жоқ. Мәселенің шешімі – экономиканы әртараптандыруда, оның шынайы салаларын дамытуда, отандық тауар өндірісін жолға қоюда, монополистер мен делдалдарды шектеп, еркін кәсіпкерлік пен бәсекелестікті жандандыруда.
Жер көлемі бойынша әлемдегі алғашқы ондыққа кіретін Қазақстан үшін ауыл шаруашылығын дұрыс жолға қою, агроөнеркәсіп кешенін дамыту – өзекті мәселелердің бірі. Бұл мәселеге Жолдауда ерекше көңіл бөлінген. Ауыл шаруашылығын заман талабына сай озық технологиялармен жабдықтау, жер ресурстарын ұтымды қолдану мен су ресурстарын үнемдеп пайдалану арқылы бітік өнім алу, экологиялық таза азық-түлік өндіруші ел ретінде танылу Қазақстанда қордаланған көп мәселені шешуге арқау болары сөзсіз. Бұл азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету, инфляцияны ауыздықтау, ауылдық жерлерді жандандыру, жұмыссыздықпен күрес, шағын кәсіпкерлікті дамыту, ауылдан қалаға қарай жөңкілген жосықсыз урбандалуды реттеу, ірі қалаларға түсетін әлеуметтік-экономикалық кернеуді азайту сияқты толып жатқан мәселелерді шешудің жолы.
Президент өз Жолдауында осындай көптеген өзекті мәселеге ерекше назар аударып, коронадағдарыстан қалжыраған ұлттық экономиканы қалпына келтірудің сара жолын ұсынып отыр. Ендігі мәселе – осы жауапты міндетті ел болып жұмыла жүзеге асыру.
Сейілбек МҰСАТАЕВ,
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті Саясаттану және саяси технологиялар кафедрасының профессоры, саяси ғылымдар докторы
