Құнанбай мешітінің айшығы Қытай асып кете жаздады

Ал енді, осы мешіт мұнара­сының ұшар басындағы ай­шықты өткен ғасырдың 20-шы жылдарының аяғына таман қы­зыл өкіметтің Имаш деген белсендісі атып түсіріпті. Мұны осы оқиғаға куә болған Қапаш Жолдыбалаұлы деген кісі балаларына айтып кеткен екен. Қапаш ақсақалдың қызы Қаданбану есімді кейуана жергілікті өл­кетанушы Ерлан Мұстафинге болған жайтты былайша баяндап берген: «Кеңес өкіметі кезінде дін­ге қарсы жаппай науқан ұйым­дастырылды ғой. Содан бір күні Құнанбай қажы мешітінің айын құлату туралы пәрмен түсіпті. Бірнеше адам мылтықпен атқан екен, ішінде біреуінің ғана оғы дарыған. Сол кезде осының бәрін көріп тұрған жұрт тылсым жайттың куәсі болыпты. Әлгі оғын айшыққа дәл тигізген адам тұрған орнында бүктетіле құлап, сол мезетте жан тапсырған. Оны «Ақ бейіт» қорымына апарып жерлепті...».

Енді, атып түсірілген ай­шық­­тың тағдырына келейік. Жерге құлап түскен құнды зат­ты басын бәйгеге тігіп, Сә­дуа­­қас Шәріпқажыұлы деген Қар­қаралының тұрғыны үйіне алып кетіп, тығып тастаған кө­рінеді.

Мұны марқұм ақсақалдың немересі Мұрат Сәдуақасов рас­тап отыр. Ол өлкетанушы Ер­лан Мұс­тафинге айшықтың ата­сының жастығының астында жататынын айтқан.

Сәдуақас Шәріпқажыұлы 1974 жылы өмірден өткеннен кейін, жәдігер сол үйде тұрған Әсия есімді кісінің қолында қал­ған. Одан кейін күндердің бір күнінде атақты ғалым Ақжан Ма­шанидің атынан келген бір кісі айшықты сұратып алған екен. Сірә, сол кезде қайтадан ашылмақ болған мешіт мұнарасына ор­натқылары келген болу керек. Алайда, бел­гісіз бір себептермен ай­шық құт­ты орнына қойылмай, сол беті ізім-ғайым жоғалып кет­кен...

Таяуда, өлкетанушы Ерлан Мұстафин тұрғындардың бірінің сарайында үйіліп жатқан темір-терсектің арасынан тат басқан сол айшықты тауып алғанын сүйін­­­шілеп хабарлады. Енді бол­­­ма­ғанда, жәдігер металл сынық­тары­мен бірге бүгін-ертең Қытай­ға жөнелтілмекші екен...

«Қазір айшық менің қо­лым­да. Мұны мен өзімнің өлке­та­нушылық қызметімдегі орын­далған ең маңызды миссиямның бірі деп санаймын», дейді мақта­нышпен Ерлан Мұстафин.

Әңгіме барысында өлке­танушы өткен ғасырдың 90-жыл­­­дары түс көргенін, онда бір қа­рияның қарсы жолығып, тая­­ғының ұшындағы айшықпен мұ­ның көзін сипағандай ишара жасағанын айтады. «Ол кезде мен айшықтың тағдырынан, оның тарихынан мүлде хабарсыз едім. Енді міне, сол айшық менің қолымда тұр. Бұл да бір жұмбағын біз білмейтін тылсым дүние шығар деп өзім ойлаймын»,  дейді ол.

Өлкетанушы айшықтың ендігі тағдырының қандай болмағы туралы сұрағанымызда, құнды жә­ді­герді мешітке тапсырмақ ойы бар екенін айтты.

Енді, айшықты тауып алған Ерлан Мұстафин туралы бір-екі ауыз сөз. Қарқаралыға қатысты тарих­тың бүге-шүгесін бес саус­а­ғындай білетін бұл азамат Құнан­бай қажы мешітінің алғашқы имамы Хасан ахунға арнап үш кітап жазған. Сонымен бірге ол «Құнанбай қажы мешіті» деп аталатын деректі кітаптың авторы. Қазіргі уақытта қаламгер тарихшы «Құнанбай қажы мешітінің имамдары» деп аталатын кітап жазу үстінде. Бұл еңбекте ол 1851 жылдан бастап 1930 жылға дейінгі имамдардың тағдырын қам­­туды алдына мақсат етіп қой­ған екен. Айта кеткен жөн болар: жазылып жатқан бұл туынды өлке­танушының Қарқаралы тарихына қатысты қалам тербеген 13-ші кітабы болмақшы.