1995 жылы 10 тамызда Қазақстан Республикасы Семей қаласында қазақтың ұлы ақыны – «Қазақстан жаны» – Абай Құнанбайұлының 150 жылдығын мерекелеуді ұйымдастырды. Сол кезде Федерико Майор ЮНЕСКО-ның Бас хатшысы ретінде Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаевқа және барлық шаттыққа бөленген қатысушыларға арналған құттықтау сөзінде: «Сіздер көлеңкеде болдыңыздар, бірақ енді халықаралық қоғамдастықтың барлық назары сіздерге аударылып отыр», деп мәлімдеді.
Бұл елдің тағы бір ресми мойындауы болды, ол – Францияның мойындауы. Франция 1992 жылы Батыста алғашқылардың бірі болып, осы жас республиканы көлеңкеден шығарды және де Президент Франсуа Миттеран мен Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың сапарларымен өзара байланысты нығайтты.
Бүгінге дейін сақталып келе жатқан жемісті байланыстар орнатуға деген осындай ұмтылыс халықаралық қоғамдастықтың 1992 жылдан бастап Тұңғыш Президент Нұрсұлтан Назарбаев қабылдаған шараларды, атап айтқанда, Семейдегі кеңестік ядролық полигонды жабу жөніндегі шараларды оң қабылдауымен түсіндіріледі.
Тұңғыш Президент «КСРО ыдырауының салдарын түзетуге және Еуразия елдері арасындағы ғасырлық байланыстарды сақтауға» ұмтыла отырып, бүкіл әлемде бейбітшілікке бағытталған жаңа геосаясатты құру үшін ел ішінде де, басқа мемлекеттерге қатысты да бейбіт шараларға бағыт алды.
Ішкі алаңда, мысалы, жаңа заңнамалық базаны әзірлеу үшін және кеңестерге сүйене отырып, конституциялық құқық жөніндегі, басқалардың қатарында, екі француз сарапшысы – Жан-Пьер Мазо мен Ги Каркассон ұсынған елде қазіргі заманғы басқа мемлекеттердің үлгісі бойынша Сенат пен Мәжілістен тұратын қос палаталы Парламент құрылды, оны Конституциялық Кеңес толықтырды.
Содан кейін елдің көпэтносты құрамын ескере отырып және қазақстандық ұлттың әртүрлі құрамдас бөліктері арасындағы келісім мен үйлесімділікті қамтамасыз ету мақсатында Тұңғыш Президент әлемдегі бірегей институт – Қазақстан халқы Ассамблеясын құрды.
Қазақстан өзінің Тұңғыш Президентінің басшылығымен сыртқы әлемге ашықтық рухында және бейбітшілікті қолдау жөніндегі күш-жігерге қатысу рухында ең жоғары деңгейдегі халықаралық ұйымдарды құруда халықаралық қоғамдастық мойындаған және бағалаған маңызды рөл атқарды, сол арқылы жас республика әлемге қысылып-қымтырылмай-ақ айрықша саяси жетістіктер әкеле алатынын көрсетті.
Мәселен, 1992 жылғы 5 қазанда Тұңғыш Президенттің бастамасы бойынша Азиядағы, тіпті әлемдегі қауіпсіздік пен тұрақтылықты нығайту мақсатында және Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі конференция (АӨСШК) құрылды. Өйткені оның жұмысына 27 тұрақты мүшемен бірге (Израиль мен Палестинаның оған мүшелігін атап өту керек!), АҚШ-ты қоса алғанда, 8 бақылаушы мүше қатысады. Бұл бірлестіктің тағы бір мойындалуы – ұйымның хатшылығы дәл астанада, Нұр-Сұлтанда орналасқандығы.
Бұл тамаша бастамадан кейін 2001 жылы Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы (ШЫҰ) құрылды. Оның қызметіне Президенттің бастамасы бойынша Қазақстан белсенді қатысады: бұл елде осы ұйымның саммиттері екі рет өткізілді – 2011 жылы және 2017 жылы. Астана 12 мүше елдің өкілдерін, соның ішінде жаңадан қосылған Үндістан мен Пәкістанды, сондай-ақ Иранды байқаушы ретінде қабылдады. Сондай-ақ бұл жерде де әлемдік қоғамдастықты нығайтуға және жаңа саяси және экономикалық тәртіпті орнатуға ұмтылыс Қазақстанға халықаралық қоғамдастық жоғары бағалайтын өз дағдылары мен объективтілігін көрсетуге мүмкіндік берді.
Жауапкершілік пен шиеленісті төмендету ниетіне негізделген бұл әлемдік ықпал 2003 жылдан бастап Қазақстан ұйымдастырған, әрбір үш жыл сайын Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерін біріктіретін таңғажайып және таңғаларлық Ассамблея алаңында айқын көрініс тапты! Атақты сәулетші Норман Форстер салған керемет Бейбітшілік пен келісім сарайында әртүрлі діндердің жетекші қайраткерлері ең өзекті мәселелерді талқылайды. Олар әлемнің түрлі рухани ағымдары жан тыныштығында өмір сүріп жатқан Қазақстанда өз ойлары үшін қолайлы атмосфераны табатынын біледі. Бұл – Тұңғыш Президент пен Қазақстан мақтана алатын жоғары мадақ.
Атап өтерлік тағы бір мысал, Таяу Шығыстағы жанжалды шешу үшін 2013 жылы Астана қаласы таңдалды. Өйткені оның басты қатысушылары Тұңғыш Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың арқасында «Қазақстанның бейтараптығына және оның БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты мүшелерімен жақсы қарым-қатынастарына сенімді болды»!
Абай өзінің 25-ші қара сөзінде былай деп жазды: «Әрбіреудің тілін, өнерін білген кісі оныменен бірдейлік дағуасына кіреді, аса арсыздана жалынбайды». Осылайша, 1991 жылдан бастап Қазақстанның Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев берген серпінмен әлі де жас республика әлемдегі көптеген адамдар білдірген таңданысты мақтанышпен қабылдай алады. Ол ең күшті көшбасшылармен тең дәрежеде сөйлесе алады, ал соңғысы, айтпақшы, кеңес алу үшін оған жүгінеді және оның бүкіл әлемдегі бейбітшілік жолындағы қызметін бағалайды.
Әлемнің ұлы сәулетшілері өздерінің дәстүрлер мен қазіргі заманды үйлестіретін жұмыстарын ұсынып, нағыз сәулет зертханасына айналған қала – Нұр-Сұлтанның ескерткіштерінің бірі «Бәйтерек» – қазақ аңызындағы Самұрық құс салған мифтік жұмыртқа түрінде бейнеленген, биіктегі бұтақтары әлемді қабылдау және қорғау үшін ашылып, ғаламға ұмтылған символикалық ағаш. Бұл ағаш бүкіл әлемнің байқаушыларын таңғалдырмай қоймайтын жас Қазақстан Республикасының динамизміне сай шексіз күшпен көкке өрлеу үстінде.
Альбер ФИШЛЕР,
Францияның құрметті профессоры, Академиялық Пальмалар орденінің иегері, Қазақстан Республикасының Бейбітшілік және рухани келісім сыйлығының лауреаты, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Алтын медалінің иегері
