Екі жылға таяу пандемия құрсауында болған ел әлі толық қалпына келе қойған жоқ. Коронавирустың зардабын ең алдымен мәдениет саласы тартқан еді. Көпшілік шаралар кілт тыйылды. Көрермен залдары қаңырап қалды. Енді, міне, індет іргесін түріп, сәл-пәл саябырсыған сәтте ашылған театр маусымына, жаңа премьераға билет іздеген жұртта есеп жоқ.
Талай ғасыр аңызға айналған тарихи оқиғалы қойылымды Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген әртісі, «Құрмет» орденінің иегері Мұрат Ахманов сахналады. Сонау 1993 жылы дәл осы Батыс Қазақстан облыстық қазақ драма театрында әртіс, көркемдік жетекші болып қызмет етіп, режиссер ретінде де алғашқы жүлдесі – 1998 жылы Тараз қаласында өткен республикалық театрлар фестивалінің бас жүлдесін оралдық театр сапында алған Мұрат Ноянбайұлы жергілікті ұжыммен жақсы жұмыс істепті. Көптен бері «тірі көрерменді» көрмеген әртістердің сахнаға сағынышы да бар, театр жаңа басшылығының жаңа маусымға тыңғылықты дайындығы да байқалды. Тіпті ортаңқол сценарийдің өзін сахналық тың шешім, ерекше символдар арқылы құлпыртып жіберуге шебер Мұрат Ахманов баяғы бабында екен. Түрлі көрініске түрленген тақ, алуан формалы, алуан таңбалы қалқандар, тіпті бір адамның өзі теріс айналса аруаққа айналған трансформация – осының бәрі тез алмасып, қым-қуыт қиюласып, қойылымның динамикасын ширықтырып ұстап отырады екен. Бұл жерде «Өнер саласының үздігі» төсбелгісінің иегері, суретші Мұрат Мәмбетовтің де еңбегін ерекше айтып өткен жөн.
Бұл қойылым – театр ұжымының Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 30 жыл толуына арналған тартуы екен. Шынында да елі мен жерін сүйген, жауына қатал, досына адал сақ патшайымы Томиристің ұлы парсы патшасы Кирге қарсы күресі, Отанның тәуелсіздігін отбасынан – жалғыз ұлынан да, күйеуінен де жоғары қойған патриоттығы – қойылымның басты айтар ойы екені рас. Осы ойды, осы кредоны бүкіл ұжым әдемі алып шықты. Карантин талабына қарай көрермен залының жартысын ғана толтырған халық сахнада жанын салып ойнаған өнерпаздарға шын риза болды. Томирис рөлінде – Мәдениет саласының үздігі Хорлан Шәмелова, оның ері, жалғыз ұлының әкесі Балхаш – «Ерен еңбегі үшін» медалінің иегері Қуаныш Амандықов, ұлы Спаргапис – жас әртіс Ақжол Ихсан, Кир патша – «Құрмет белгісі» төсбелгісінің иегері Талиғат Жігеров, Елес-Мәдениет саласының үздігі Эльмира Мақашева... Томириспен бақталас болса да Балхашты құшағына тартып, «Ұлыңды қалдырып кет!» дейтін қайсар патшайым Амага – «Құрмет белгісі» төсбелгісінің иегері Жұлдыз Мәмедова, Кирдің көлеңкесінде жүрсе де көзге түспей қоймайтын Мард (Райымбек Ермек), адуынды Ардашир (Мәдениет саласының үздігі Мұсағали Бектенов) және басқалары үш сағатқа жуық уақыт бойы көрерменді тырп еткізбей ұстап отырды.
«Томирис туралы сонау Геродоттан бастап бүгінге дейін жазғандар аз емес. Өзім Құрманбек Жандарбеков пен Шара Жиенқұлованың талантты ұлы Болат Жандарбековтің 1980-жылдардың аяғында орыс тілінде шыққан «Томирис» шығармасын оқыдым. Ал Шахмет Құсайыновтың бұл шығармасы Әуезов театрында бұдан бірнеше жыл бұрын қойылғанын, одан соң көп сахналанбағанын естідік. Мазмұны терең, эпикалық шығарма деуге де келетін тарихи оқиғаның жүгі ауыр. Қойылымның өн бойына өріліп отырған шым-шытырық оқиғалар бірнеше тартысты (ана мен ұл, әке мен ұл арасында, патшалар арасында, жауынгерлер мен көсемдер, т.б.) қатар құрағанымен, композициялық тұтастық арқылы басты идеяны шашыратпай алып шықты. Актерлеріміз керемет бабында екен, мінезді рөлдерді жан сала ойнады. Режиссер Ахманов мизансценаның шебері екенін мойындадым. Кейбір қойылымда көп сөзбен түсіндіріліп жататын нәрселер бүгін астарлы эпизод, пластикалық көрініс арқылы анық бейнеленді», дейді премьераның көрермені, белгілі педагог Светлана Бақышева.
Айтпақшы, жаңа маусымның ашылуымен бірге, дәл осы премьера күндері осы театрдың актері, режиссер Самал Әбуовтің жаңа кітабы таныстырылды. Бұған дейін «Театр. Тарих. Тағылым» атты жинағы шыққан автор бұл жолы «Алтын керегелі, айна терезелі театр» атты кітабын оқырман қауымға ұсынған екен. Орал қаласында тәуелсіздік таңымен бірге ашылған театр туралы естеліктер, режиссер мен актерлер шығармашылығы жайында жазылған дүниелер, сұхбаттар, мақалалар мен аудармалар өңірдегі театр өмірінен мол мағлұмат береді. Орал театры күнделікті қызу тірлікпен қоса, сол оқиғалардың жылнамасын да қатар қаттап жатқаны қолдауға тұратын үрдіс.
«Тәуелсіздігіміздің 30 жылдығына тарту ретінде осы қойылымды ұсынған барлық өнер ұжымына – режиссерге, әртістерге алғысымды білдіремін. Біз бір жылдан астам уақыт ішінде театрымызды қатты сағындық. Жақында ғана біздің облысымыз індетті еңсеріп, «жасыл аймаққа» өтті. Бүгін керемет мәдени демалыс болды. Бүгінгі қойылым қазақ тарихында тәуелсіздік үшін күрес әлмисақтан келе жатқанын, ұлттың ұл-қыздары Отанын қасық қаны қалғанша қорғайтынын, бірлік пен ынтымақ болған кезде қазақ даласы әрдайым тәуелсіз болатынын көрсетті. Ендеше, татулығымызға сызат түспесін!», деді өз сөзінде премьераға арнайы келген Батыс Қазақстан облысы әкімінің орынбасары Бақытжан Нарымбетов.
Орал қаласында жақында ғана «Атамекен» атты жаңа өнер ордасы ашылғанын хабарлаған едік. Пандемия кезінде жұмысы біраз тоқырап қалған өңірдің мәдениет саласы толыққанды жұмыс ырғағына көшіп, өнерсүйер көрерменді жиі қуанта бастады.
