Қазақстан ұстанымы қашанда айқын

Жақында Мексикада  ядролық қаруды қолданудың гуманитарлық салдарына арналған екінші халықаралық конференция болып өтті. Оған Қазақстан делегациясы да қатысты. Елімізден барған ресми өкілдер Отанымыздың ядролық қару-жарақты қысқарту бойынша әлемдік қоғамдастықтың әрі қарай да үйлесімді күш-жігері қажет екенін атап көрсетті. Қазақстан Сыртқы істер ми­нис­трлігінің дипломаттары, сондай-ақ, конференцияға қатысушыларды еліміздің ядро­лық сынақтардан зардап шеккен өңірлерін оңалту бағы­тындағы нақты іс-шаралары тура­лы хабардар етті. Сонымен қатар, Қазақстан Президенті Нұр­сұлтан Назарбаевтың ха­лық­аралық АТОМ жобасы бас­­тамасын қоса алғанда, елі­міз­дің жаһандық ядролық қарусыздану үдерістеріне ықпал етуге бағытталған дүниежүзілік аренадағы нақты шаралары туралы жан-жақты әңгіме қозғады. Конференция барысында Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің Ерекше тапсырмалар жөніндегі елшісі Роман Василенко Семей полигонының проблемаларын шешу қажеттігі халықаралық қоғамдастық тарапынан мойындалғанын атап өтті. 1997 жылдан бастап БҰҰ Бас Ассамблеясы жағдайдың айтарлықтай күрделі екенін мо­йындай келе, Семей өңірін экономикалық дамыту мен тұр­ғын­дарды оңалту үшін халық­аралық қоғамдастықтың үйле­сімді іс-әрекеті қажет екенін білдіретін алты қарар қабылдаған болатын. Бүгінде осы бағытта атқарылған жұмыстардың айтар­лықтай екенін мойындай отыра, халықаралық қоғамдастықтың осы үдеріске қазіргіден де бел­сендірек қатысуы керектігінің көкейкестілігі айқын аңғарылады. АТОМ жобасы аясындағы күш-жігер туралы айта келе, қазақстандық дипломат Қазақстан Президентінің бітімгершілік шақыруы халықаралық тұрғыдан кең қолдауға ие екенін атап көрсетті. Қазіргі таңда бүкіл дү­ниежүзі бойынша АТОМ жо­басының онлайн-петициясын қолдап, 100-ден астам елден 80 000-нан астам адам қол қойған. Мұнда әлем жұртшылығының Ядролық сынақтарға жаппай тыйым салу туралы шарттың (ЯСЖТШ) бүкіл дүниежүзі бойынша күшіне енгенін қалайтыны айқын көрсетілген. Халықаралық ауқымды бас­­қосу барысында атап көр­се­тілгеніндей, Қазақстан өз тә­у­­­елсіздігінің алғашқы күнде­рі­нен бастап жаһандық ядролық қарусыздану ісін ілгерілетіп келеді. Бұл бүкіл Қазақстан дип­ломатиясының, атап айт­қанда, Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың жеке өзінің аса маңызды сыртқы саяси басым­дықтарының бірі болып табылады. Аталған бастама елімізде жақында қабылданған 2014-2020 жылдарға арналған Сыртқы саясат тұжырымдамасында да нақты көрініс тапқан. «Біз сенім, өзара құрмет және өзара тиімді ынтымақтастық се­кілді адами қарым-қатынастың іргелі қағидаттарын неғұрлым көп мемлекет ұстанатын болса және ядролық қарудан бас тартқан Қазақстан мен өзге де елдердің ізімен жүрсе, адам­заттың соғыс атаулыдан аяғын нақты тартып, жанжалдар мен өзара сенімсіздіктен арылу ық­тималдылығы артар еді әрі аса маңызды мақсатқа – ядролық қару қатерінен ада қауіпсіз әлем құруға мүмкіндік жоғарылай түсер еді», деді Қазақстан өкілі. Конференцияға қатысу­шы­ларға АТОМ жобасына қатысты деректі фильм көрсетілді. Онда ядролық қару қолданудың қасі­ретті зардаптары нақты көлденең тартылады. Сондықтан қазіргі кезде халықаралық қоғамдастыққа ядролық қаруға толықтай тыйым салу қажеттігі меңзеледі. Аталған алқалы басқосу осы тақылеттес екінші халықаралық форум болып табылды. Алғаш­қысы өткен жылдың наурыз айында Норвегияның астанасы Осло қаласында ұйымдастырылған-тын. Оның жұмысына, Қазақ­станды қоса алғанда, 130-дан астам елдің делегациясы қа­тысқан еді. Егер тұңғыш форум үкіметтер өкілдеріне пікір алмасып, ядролық қарусыздану идеясын ілгерілету бойынша әрі қарайғы қадамдарды белгілеп берсе, осы жолғы форум сарапшылар деңгейінде көбірек күш жұмсау мен тәжірибелермен бөлісуге бағдарланды. Мексика Сыртқы істер ми­нистрлігі тарапынан атап өтілгеніндей, «ХХІ ғасырда біздердің ядролық қаруға ықпал ету  бағытындағы түсінігімізді тереңдете түсу маңызды. Және бұған жаһандық және ұзақмерзімді көзқарас тұрғысынан қарау қажет. Үкіметтер, халықаралық ұйымдар мен азаматтық қоғамдар көпсекторлы делегациялардың сарапшылар, мамандар дең­гейіндегі тікелей қатысуымен бұл үдерісті қазіргіден де белсендірек ілгерілетуге үлкен үлес қоса алар еді. Бұл жерде дипломаттармен және әскери сарапшылармен қатар, қоғамдық денсаулық сақтау, гуманитарлық көмек, экология және азаматтық қорғаныс мәселелерімен айналысатын ма­мандардың қатысуы да аса ма­ңызды болмақ». Бұл жолғы конференцияға 146 мемлекеттен өкіл қатысқанын да айта кеткен жөн. Бұған қо­са, БҰҰ сарапшылары да арнайы келді. Олардың арасында Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы, Миграция жөніндегі халықаралық ұйым, Қарусыздану саласындағы зерттеулер институты, Гуманитарлық қызметті үйлестіру жөніндегі офис өкілдері, Халықаралық Қызыл Крест комитетінің мамандары, Ядролық соғысты болдырмау бойынша әлем дәрігерлері, «Мэрлер бейбітшілік үшін» ұйымы өкіл­дері, Ұлыбританияның, Нор­вегияның, Швейцарияның, басқа да елдердің ғылыми-зерттеу және үкіметтік емес ұйымдарының адамдары болды. Конференцияны Халық­ара­лық Қызыл Крест комитетінің вице-президенті Кристин Биэрли мен Мексиканың Сыртқы істер министрі Хосе Антонио Мид Кури­бренья ашты. Шара барысында оған қатысушылар ядролық қару детонациясы жағдайында орнықты дамуға; жаһандық ден­саулық сақтауға; өңірлік және жаһандық экономикалық өсімге төнетін сын-қатерлерге қатысты проблематика қырларын қарастырды. Конференция жұ­мы­сының қорытындысында Мексика өкілі әлемде ядролық қарусыздану үдерісін одан әрі ілгерілетуге байланысты нақты ұсынымдарды көлденең тартты. Осындай келесі конференция үстіміздегі жылғы күз айларының бірінде Австрияда өтетін болып белгіленді. Бұл туралы осы елдің Сыртқы істер министрі Себастьян Курц жария етті. Сәулебек БІРЖАН.