Ұлт саулығын ұлықтаған шаһар

Алғыс арқалаған ақ халаттылар

Бас қаланың басты архитекторы – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев бір сөзінде «Халқымыз жаңа да жас мемлекетінің астанасын өзінің қалаған жеріне, өзінің қалауы бойынша орнатты. Ең бастысы, өзінің кіндік қаласының құрылысына білек сыбанып, бар күш-қайратын, ынта-жігерін салды. Әр көшеге, әр үйге жүрек мейі­рін, перзенттік сүйіспеншілігін, жан жы­луын жұмсады. Астана осылайша хал­қымыздың аялы алақаны, ыстық мейі­рімімен тұрғызылды. Сондықтан да, бұл қала бәрімізге ерекше қымбат, айрық­ша аяулы. Тәуелсіздіктің негізгі мәні – тарихтың жаңа бетін өз еркіңмен, өз ше­шіміңмен бастауда болса керек. Тәуел­сіздік бізге жаңа жолымызды, өзіміздің соны соқпағымызды табуға зор мүмкіндік ұсынды. Сол жаңа жолымызды біз Астана арқылы таптық», деген болатын.

Расымен де, бүгінгі еңселі елорда – ха­лықтың аялы алақаны, ыстық мейірі­мі­мен тұрғызылған шаһар. Жастары – жаңашылдыққа, ересегі ерекшелікке ұм­тылады. Қала тұрғындары бір үйдің ба­ласындай бауырмал. Оған жаһанда «жа­ман індет» үстемдік құрған кезде барып көз жеткіздік. Енжарлық танытқан ешкім болған жоқ. Саулығымызды ойлап сақтандық. Бетперде тағып, берекемізден айырылмауға тырыстық. Бұл әрине қа­ра­пайым азаматтардың алғаусыз амал-ниеті еді. Алайда тұрғындардың «бас­ты байлығын» көзінің қарашығындай қор­ға­ған медицина саласы мамандарының ұлт саулығын сақтап қалу жолындағы еселі еңбегі мен өлшеусіз үлесі өз алдына ұшан-теңіз.

Осы есіл еңбекті ескерген Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев былтыр «Біз біргеміз» жалпыұлттық онлайн-форумында коронавирус індетіне қар­сы күреске зор үлес қосқан медицина қызметкерлеріне арнап «Алтын жүрек» ескерткішін тұрғызу туралы тапсырма берген болатын. Биыл 18 мамырда Президент тапсырмасы орындалып, ел­орданың сол жағалауында Алматы мен Ақмешіт көшелерінің қиылысындағы жаңа саябақтың аумағында еңселі ескерт­кіш бой көтерді. Оның ашылу сал­танатына қатысқан Президент Қ.Тоқаев «Бұл – жаһандық дертке қарсы күрес­кен отандастарымызға деген ел құр­ме­тінің белгісі. Сондай-ақ халықтың адал перзенттеріне ыстық ықыласының көрі­нісі. Ескерткіш ел басына қиындық туған сәтте қаһармандық көрсеткен жандардың рухына тағзым ету орнына айналады», деген болатын.

Иә, «қанатымен су сепкен қарлығаш­тай» медицина саласының мамандары қандай құрметке болсын лайық. «Мем­лекет басшысы медицина қызмет­кер­лерін қолдауға айрықша көңіл бөледі. Президенттің тапсырмасымен денсаулық сақтау саласын дамытуды жалғастырамыз: медицина ме­ке­ме­лерін қосымша қондырғылармен жаб­дықтаймыз, жаңа емханалар мен ауруханаларды салып, жөндеу жұмыстарын жүргіземіз, кезең-кезеңімен жалақыны өсіреміз, медицина қызметкерлеріне сый­ақыны үзбейміз, олардың мәртебесін көтере­міз», дейді Нұр-Сұлтан қаласының әкімі Алтай Көлгінов.

Басымыз ауырып, балтырымыз сыздаса алдымен осы дәрігерлер қауымына асы­ғатынымыз да анық. Әсіресе, коронавирус инфекциясы адамзат баласын әуреге салып тұр. Соған қарамастан ви­русқа қарсы тұру қадамдары көңіл көншітеді. Мәселен, Нұр-Сұлтанда тұр­ғындарды вакциналау қарқыны артты. Денсаулық сақтау саласының мамандары азаматтардың вакциналау пункттеріне белсенді келіп жатқанын атап өтуде. Бүгінде бүлдіршіндерден басқа барлық жас санаттағы тұрғындар КВИ-ге қарсы вакцина алуға асығады. Олардың арасында жүкті және бала емізетін әйелдер, 12 жастан 18 жасқа дейінгі жасөспірімдер бар. Елордада барлығы 460 мыңға жуық адам екпенің бірінші компонентін алды. Бұл екпе алуға жататын тұрғындардың 64,6%-ын құрайды. Жалпы, елорда аума­ғындағы 711 мыңнан астам қала тұрғыны вакциналауға жатады. Қазіргі уақытта азаматтардың таңдауына екпенің үш түрі ұсынылады. Оның қатарында ресейлік «Спутник», отандық QazVac вакцинасы және қытайлық Sinofarm Verocell препараты және жүкті, бала емізетін әйелдер, 12 жастан 18 жасқа дейінгі жас­өспірімдер үшін америкалық Pfizer препараты бар.

Бүгінде елорда аумағындағы денсау­лық сақтау саласын дамыту мақсатын­да­ғы түрлі жобаларды іске асыру үшін ауқымды жұмыс қолға алынып жатыр. 2020 жылдың қорытындысы бойынша, Нұр-Сұлтан қаласында денсаулық сақ­тау саласында, бірінші кезекте, коро­навирус инфекциясы пандемиясына байланыс­ты үлкен жұмыс атқарылды. Пандемия отандастарымыздың өміріне тү­зетулер енгізгенімен, қойылған негіз­гі мін­деттерді іске асыруға кедергі келтірмеді.

Сапалы қызмет ұсынып келеді

Осы күні елордада 256 медициналық ұйым бар. Соның ішінде, 31-і – қала әкім­дігіне ведомстволық бағынысты ұйым. Сондай-ақ Жедел медициналық жәрдем стансасы, Жоғары медициналық колледж, Арнайы медициналық жабдықтау базасы, Мамандандырылған балалар үйі, Патологоанатомиялық бюро және ЖИТС-тың алдын алу және оған қарсы күрес жөніндегі орталық жұмыс істейді. Бұған қоса, 1 ведомстволық және 19 жеке медициналық ұйым халыққа алғаш­қы медициналық-санитарлық көмек көрсетеді.

Кейінгі жылдары Нұр-Сұлтан қала­сындағы тұрғындар санының өсу қар­қы­ны жылына шамамен елу мың адамға жуықтады. Бұл ауысымына 250-ден 500 адам келуіне болатын жаңа емханалар, алғашқы медициналық-санитарлық кө­мек орталықтары мен дәрігерлік амбулаториялар, соның ішінде ауысымына 100 адам келуіне болатын тұрғын үй кешендерінің бірінші қабаттарында ор­наласқан тұрғын емес үй-жайларды салуды талап етеді. Қазіргі уақытта бұл жо­балар бюджет қаражаты есебінен ғана емес, жеке инвестициялар есебінен де іске асырылуда. Бұл ретте, медициналық қызметтер нарығында Денсаулық сақтау инфрақұрылымын дамытудың өңірлік перспективалық жоспарына сәйкес, қаланың тез дамып келе жатқан, халық тығыз орналасқан бөліктерінде немесе оның шет аумақтарында бастапқы буын ұйымдарын ашу жоспарланып отыр.

Коронавирус инфекциясының кесі­рінен пайда болған күрделі эпидемио­ло­гия­лық жағдайға қарамастан, Нұр-Сұлтан қаласында алғашқы медициналық-са­ни­­тарлық көмек ұйымдары штаттық режім­де жұмыс істеді. Амбулаториялық қыз­меттің тиімділігі пациенттердің көп­ші­лігін үйде емдеуге, әсіресе, ауыр, күр­­делі науқастар үшін стационарлық төсек­терді пайдалануға мүмкіндік бе­ре­ді. Науқастарды амбулаториялық дең­гей­де тұрақты бақылау инфекциялық ста­цио­нарлардың жүктемесін төмен­де­туге ық­пал етеді. Сырқаттану жағдай­лары­­ның өсуіне қарамастан, биыл шілде айын­­да күнделікті емдеуге жатқызылған па­циент­тердің жалпы санының 20%-дан аспады.

Мобильді бригадалардың жұмысы жедел медициналық жәрдем стансасы­ның жүктемесін төмендетуге мүмкіндік бер­ді. Былтыр жаз айларында жедел жәр­дем бригадалары тәулігіне орта есеппен
2 700-ге жуық қоңырау шалушыға қызмет көрсетті. Соның ішінде коронавирус инфекциясына қатысты 400 қоңырау шалынды. Биыл орта есеппен 2 мың шақырту болса, соның коронавирус инфекция­сы­на қатыстысы – 200. Бүгінде Нұр-Сұл­­тан қаласында эпидемиологиялық жағ­дай тұрақтанды. Тәулігіне орта есеппен 200-ге жуық жаңа COVID-19 оқиғасы тіркеледі. Тиісінше, стационарлардағы төсек қорының жүктемесі 70-тен 40%-ға дейін төмендеді. Жалпы алғанда, елор­далық медицинаның басты мақсаты – ұсы­нылатын қызметтердің сапасын арттыру, азаматтарымызға жоғары білікті медициналық көмек көрсету.

Күн сайын 80 сәбидің кіндігі кесіледі

Бүгінде елордалық денсаулық сақтау жүйесі медициналық қызметтердің кең спектрін ұсынады. Тәуелсіздік жылдарында Нұр-Сұлтан қаласындағы меди­цина саласының мамандары тұр­ғындардың денсаулығын нығайтуда, ­ауруларды диагностикалау мен анық­тауда ең тиімді шара ретінде емдеудің заманауи әдістерін енгізуде, аурулар­дың алдын алуда елеулі жолдан өтті. Негізгі медициналық-демо­гра­фиялық көрсеткіштер де тәуелсіздік жылдары оң үрдіске ие. Күн сайын елор­дада орта есеппен 80 бала өмірге келеді. 400-ден астам адам ауруханаға жат­қызылады. Жедел жәрдем 2 мыңнан астам адамға жедел көмек көрсетіп, ем­ханаларда күніне 8500-ден астам адам қаралады. Күніне 150-ден астам ота жа­салады. Бұл – халыққа сапалы меди­ци­налық көмек көрсету кезіндегі үздіксіз жұмыстың нәтижесі.

Осы күні ел астанасында көптеген клиникалар ашылды. Солардың негізінде бүгінде бірегей медициналық технологиялар қолданылып жатыр. Тиісінше, елордалық денсаулық сақтау саласы қала мәртебесінде дамып келеді. Нұр-Сұлтан қаласындағы қоғамдық денсаулық сақ­тау басқармасы денсаулық сақтау ұйым­дары­ның сыртқы келбетін де, ішкі мазмұнын да бірте-бірте өзгертіп, қызмет көрсетуді жақ­сарту және қонақжайлылық стандарттарын («қонақжай медицинаны») жолға қойып келеді. Үш онжылдықта қалада тұтас медициналық кластер, соның ішін­де босандыру көмегін көрсететін клас­тер құрылды. Бүгінде бала туудың күрт өсуіне байланысты 1 қалалық пер­зентхананың орнына 3 деңгейлі көмек көрсететін 3 көпбейінді аурухана құ­рамында 3 акушерлік блок жұмыс істейді.

Жаңа технология – даму мен жаңғырудың белгісі

Шаһардағы мемлекеттік клиникаларда жыл сайын жаңа технологиялар енгізіліп келеді. Сонымен қатар халықты диаг­ностикалау мен емдеуге арналған заманауи жоғары технологиялық аппараттармен жарақтандырылуда. Биыл 3 қалалық аурухана мен екі емхана КТ және МРТ жаңа аппараттарымен қамтамасыз етіл­ді. Қазіргі жағдай – пандемия кезеңінде науқастарды уақтылы диагностикалау үшін алғашқы медициналық-санитар­лық көмек ұйымын жаңа технологиялармен қамтамасыз етудің аса қажеттілі­гін көрсетіп отыр. Мәселен, өткен айда №2 көпсалалы қалалық аурухана жаңа жоғары технологиялық жабдықтармен жабдықталды. Медициналық мекемеде мультиспиральды компьютерлік томограф орнатылды. Бұл – адамның ішкі мүшелерінің жағдайы туралы тез ақпарат алуға мүмкіндік беретін заманауи және дәл диагностикалық әдіс.

Орнатылған жабдықтың артықшылы­ғы – оны пайдалану кезінде пациенттер мен қызметкерлерге радиациялық жүк­теме азаяды. Сәйкесінше зерттеу уа­қыты қысқарады және аппараттың өткізу қабілеті артады. Осылайша, Нұр-Сұлтан қаласындағы бүгінгі медицина ұсынылатын қызметтің сапасын арт­тырып қана қоймай, емделушіге бағ­дарланған қадамдар жасап келеді. Диа­гностикадан өту де, медицина саласы қызметкерлерінің ұсынысын, қорытындыларын бір жерде алу да жеңілдей түсті. Ыңғайлы қыз­мет дәрігердің де, ем қабылдаушы азаматтың да жанына жайлы болатыны анық. Тиісінше, мұндай жаңа құрылғы кеуде қуысының ауруларын ерте кезеңде диагностикалауға мүмкіндік береді.

Ал 2021 жылы қазан айының басында №4 қалалық емханада ангиографиямен компьютерлік томографияның жаңа аппараты орнатылды. Кардио-пакеті бар заманауи жабдық жүрек-қантамыр жү­йесіне толық диагностика жүргізеді.

Былтыр еліміз коронавирус пандемиясымен бетпе-бет кездесті. Тіпті жо­ғары дамыған мемлекеттердің өзі тө­теп бере алмай, денсаулық сақтау жүйе­сінде қиындықтарды бастан өткер­ді. Бірақ елорда вирусқа қарсы тұру, аза­маттардың денсаулығын сақтау мін­детін барынша орындады және осы күнге дейін коронавируспен күресті жалғастырып келеді. Мұның барлығы отандастарымыздың ұйым­шылдығы мен медицина қызмет­керлерінің кәсібилігінің, жеделдігі мен ба­тылдығының нәтижесі. Пандемия бастал­ғаннан бері елордада 140 мыңнан астам адам емделіп шықты (97%). Барлық күш пен ресурс осы вируспен күресуге бағытталды.

Осылайша, пандемия кезінде 4 мың төсектік орын ұйымдастырылып, 8 мың медицина қызметкері жұмылдырылды. Стационарлардың ӨЖЖ-аппараттарымен қамтамасыз етілуі 100%-ды құрады. Індет­ке шалдыққан науқастарды емдеу үшін 19 КТ (республикалық клиникалардан, жеке медициналық ұйымдардан және өзге ұйымдардан КТ қоса алғанда) алынды. Сонымен қатар 27 рентген-аппарат, 1 мыңнан астам оттегі концентраторы жә­не 1,5 мыңға жуық оттегі нүктесі қолға тиді.

Бұл ретте, пандемия белең алғаннан бері шаһардың денсаулық сақтау жүйесі де айтарлықтай жаңғырды. Жедел меди­циналық жәрдем автокөліктерінің паркі толықтай жасақталды. Медициналық жоғары оқу орындары мен колледждердің 350-ден астам түлегі COVID-19-ға қарсы күрес жұмысына тартылды. Медицина саласының кадрлық құрамын толықтыру үшін жергілікті бюджеттен қосымша 500 грант бөлінді. Жедел жәрдем авто­көліктерінің паркі 107 бірлікке толықса, соның 65 бірлігі – С класты реанимобиль.

Осының бәріне алғашқы медицина­лық-санитарлық көмек ұйымына тек 2020 жылы 44 бірлік санитариялық авто­көлік берілді. Бұған қоса, олардың әр­қайсысы қайырымдылық қаражаты есебінен мобильді бригадаларға арнал­ған 1 көлікпен қамтылды. Бүгінде жаңа стан­дарттарға сай болу және елор­да­лық денсаулық сақтау жүйесін жаң­ғырту мақсатында Нұр-Сұлтан қала­сы әкімдігіне қарасты медициналық ұйым­дардың ғимаратына күрделі жөндеу жұ­мыстары жүргізілуде. Биыл күрделі жөндеу жұмыстарын жүргізуге 434,5 млн теңге бөлінді. Ғимараттарды қайта құру мемлекеттік емханалар мен ауруханалар үшін қолға алынды. Бұған қоса, қысқа мерзімде елордада 210 орындық қалалық жұқпалы аурулар орталығы жобаланып, салынғанын атап өту маңызды.

«Үй жанындағы дәрігер» – халыққа жақын медицина

Халыққа алғашқы медициналық-санитарлық көмекті жақын ету мақсатында 2018-2020 жылдар аралығында 20 минут­тық қадамдық қолжетімділікті қамтама­сыз ететін 30 «Үй жанындағы дәрігер» нысандары ашылды. Соның ішінде 260 мыңнан астам адамды қамти отырып, жеке инвестицияларды тартумен 25 ны­сан қолданысқа берілді. Оның 6-ы – қала шетінде. «Үй жанындағы дәрігер» ны­сандары негізінен тұрғын үйлердің бірінші қабаттарында орналасқан. Мұнда па­циенттерге алғашқы медициналық-са­нитарлық көмек көрсетіледі. Бұл жақын­ маңдағы үйлердің тұрғындарын тір­кей ала­тын емдеу-амбулаториялық пункттер­дің бір түрі. Мәселен, Бөкейхан көшесі, 21 мекенжайы бойынша орналасқан «Аманат» отбасылық денсаулық орта­лы­ғына бүгінде 14 мыңға жуық қала тұр­ғыны тіркелген. Өткен жылы орталық өз жұмысын енді бастаған кезде, тіркел­ген­дердің саны шамамен 9 мың пациентті құрады. Медициналық мекеме №9 қала­лық емхана базасында жұмыс істейді.

Бұған қоса жыл соңына дейін тағы 10-ға жуық нысанды ашу жоспарла­нып отыр. Олардың бір бөлігі жұмыс істеп тұр. Мәселен, «Салауатты Аста­на» ЖШС (Қордай көшесі, 85, н. п. 32,8,7,6); «Салауатты Астана» ЖШС (Ә.Бектұров көшесі, 1/2, н. п. 10); «Жанұя» қазақстандық әлеуметтік-ме­ди­циналық компаниясы ЖШС (Әнет баба к-сі, 13); «Жанұя» қазақстандық әлеу­меттік-медициналық компаниясы» ЖШС филиалы (Бараев к-сі, 13); «ӨНЕГЕ» отбасылық денсаулық және бақыт орталығы ЖШС (Тұран даңғылы 7); «Шипагер» отбасылық денсаулық ор­та­лығы ЖШС (Әлихан Бөкейхан көшесі, 6).

Сондай-ақ «ӨНЕГЕ» отбасылық ден­саулық және бақыт орталығы» ЖШС (Т.Жүргенов көшесі, 18/2); «Шипагер» отбасылық денсаулық орталығы» ЖШС (Тұран даңғылы, 55); «Шипагер» отба­сы­лық денсаулық орталығы ЖШС (Сауран көшесі, 15); «Кирпичный т.а. «Дос­тық» ПҚЖБО сынды мекенжайларда орна­лас­қан «Үй жанындағы дәрігер» нысандарында жөндеу жұмыстары жүріп жатыр.

Сонымен қатар 2020 жылдың соңын­да «Сарыарқа» және «Байқоңыр» аудандарында 2 жаңа ірі емхананың құры­лыс жобасы мақұлданды. Сондай-ақ жеке инвесторлар тарапынан «Есіл» және «Алматы» аудандарында осындай ны­сандарды салуға қызығушылық бай­қалады. Нысандар 2022-2023 жылдары қолданысқа беріледі деп күтілуде. Алдағы жылдары №1 Көпбейінді қалалық аурухана аумағында 250 төсектік орынға арналған перзентхана блогы салынады. Бүгінде патологоанатомиялық бюроға ар­налған жаңа ғимаратқа ұқсас жағдай жасалған эскиздік жоба келісілді.

Кадрлар қатары қалай толықтырылады?

Бүгінгі таңда елордалық денсаулық сақтау ұйымдарында 12 мыңға жуық дәрігер мен 6 мың орта қызметкер жұ­мыс істейді. Соған қарамастан кадр же­тіспеушілігі мәселесі де бар. Тапшылық жалпы практика дәрігерлеріне, педиатр­лар мен терапевтерге қатысты болып отыр. Сонымен қатар реаниматологтер мен акушер-гинекологтердің де қа­жеттілігі байқалады. Жалпы, елордада бүгінде 289 медицина қызметкері тапшы. Осы мәселені шешу мақсатында тиісті шаралар қабылданып жатыр. Мәселен, кадрларды кәсіби тұрғыда дамыту үшін бюджетте мамандардың біліктілігін арт­тыруға, ел ішінде және шетелде қайта даярлауға қаражат көзделген. Осылайша, жыл басынан бері шетелде 24 адам, ел ішінде 108 адам оқытылды.

Алайда мамандарды тұрақтандыру­дың төте жолы – олардың тұрғын үй мәселесін шешіп беру екені анық. Бұл ретте, Нұр-Сұлтан қаласының әкімді­гі түрлі тұрғын үй бағдарламаларын ­іс­ке асырып келеді. Мәселен, елордада «Жұ­мыс істейтін жастарға сатып алу құқығынсыз жалға берілетін тұрғын үй бағ­дарламасы»; Қазақстан ипотекалық бағдарламасы желісі бойынша тұрғын үй бағдарламасы және бірқатар басқа да тұрғын үй бағдарламалары қолға алынып жатыр. Сонымен қатар қазір қаланың үш ауданында елордалық медицина қызметкерлеріне арналған жатақханалар салу жұмыстары бастау алды.

Бұған қоса, 293 орынға бөлінген ме­дициналық кадрларды (резиденттерді) даяр­лауға арналған мемлекеттік грант­қа өткі­зілген конкурс қорытындысы бо­йын­ша 283 резидент қабылданғанын айтты. Бүгінде олардың 274-і білім алып жатыр. Айта кетейік, Мемлекет бас­шысының тапсыр­масын орындау аясында 2023 жылға дейін дәрігерлер мен орта медициналық қызметкерлердің жалақысын жыл са­йын кезең-кезеңімен арттыру көзделген. Осылайша, 9 айда жала­қыны көтеру мони­торингінің қоры­тындысы бо­йынша дәрігерлердің жал­ақысы орта есеп­пен 30%-ға, орта меди­циналық қызметкерлердің жалақысы 20%-ға ұлғайды.