Қоғам • 19 Қаңтар, 2022

Сары Қошқар батырдың сауыты

1449 рет
көрсетілді
3 мин
оқу үшін

Қостанай облысы Арқалық қалалық Дала өлкесі мұражайында Сары Қошқар батырдың кіреуке сауыты сақталған. Тарихи жәдігерді мұражайға 1973 жылы Амангелді мемориалдық музейінің директоры Жаңбыршы Жаңғабылов тапсырған.

Сары Қошқар батырдың сауыты

Торғай жұрты қолы ашық жомарт, сөзге шешен, қиын сәтте жол таба білген көсем, аузы дуа­лы әулие, болжағаны қате кет­пей­тін көріпкел деп дәріптейтін Сары Қошқар Дауұлы Қабырға өзе­нінің суы мен шабындығы мол Қоңыр­түбек деген жерінде өмір сүрген. Бейіті де сонда. Жасының ұлғайып қалғанына қарамастан Қошқар батыр 1837-1847 жылдары Кенесары хан бастаған Ресей отаршылдығына қарсы ұлт-азаттық көтерілісіне қатысып, жан-жақты қолдау көрсеткен. Хан Кене де қарт батырды қадірлеп, сый­лаған.

Қошқар бабамыз халық батыры Амангелдінің атасы Иманмен туыс қана емес, жақын дос болған. Ел ішінде екі батырдың достығы туралы ескі әңгімелер жетерлік. Соның бір мысалы ретінде қарт журналист Бөгетбай Әлмағамбетұлының «Сары Қошқар батыр» атты мақа­ласынан үзінді келтірейік:

«Кенесары хан Торғайдан оңтүстікке ауғанда ел жақсыларына адамдарын жұмсап, өзіне еруді талап еткен. Қошқарға Иман батырды жұмсаған.

− Ханға сәлем айта бар. Рен­жі­месін. Енді оған ере алмаймын. Жас ұлғайды. Бұл сапарда ханның жолы болмайды, − депті Иманға Қошқар батыр. − Қырғыз жері тау-тасты өткел бермейді. Қазақ­тың далада өскен жылқысы тау-тасты жерге жарамайды. Адамдар да қырғыз жерінің ой-шұ­қырын білмейді. Олар жерін соғыссыз бермейді. Соғыс болады. Оның арты жақсылықпен біт­пейді. Сен ханның оң жағында отырып, қойдың басын тартқанда көз майын көп жеп едің, сен қала алмайсың. Не көрсең де ханмен бірге көр. Сен менен Бозтарлан атымды дәметіп келген шығарсың. Мініп кет. Сен елге оралмайсың. Бозтарлан Қоңыртүбекке келіп өлер» деп айтқан» дейді. Шынында, қариялар батырдың Бозтарланы туған жеріне аман-есен келгендігін айтып отыратын.

Жалпы, Сары Қошқар батырдың ұрпақтары ата даңқына сай болған. Оның үлкен баласы Аяпберген айтулы би болса, немересі Бижан 1916 жылы патшаның қазақ жастарын қара жұмысқа алу жөніндегі жарлығына қарсы шығып, Орынбор мен Санкт-Петербургке Торғайдан барған атақты төрт адамның бірі. Бижанда батырдың кіреуке сауыты сақталған дейді. Ол кісі ұзын бойлы, денелі адам болса да, атасының сауытын кигенде тізесінен түсіп, иықтары салбырап тұрады екен.