Қоғам • 10 Ақпан, 2022

Газет кім үшін керек?

991 рет
көрсетілді
3 мин
оқу үшін

Осы жұрт әлсін-әлсін мойнын бұрып елеңдеп, әр жаңалығына тамсана қарайтын Американың ең алғашқы тәуелсіз газеті New England Courant басылымын 1721 жылы Бенджамин Франклиннің ағасы басып шығарыпты. Сол кезде әрбір саналы жұрт «Ұлттың алғашқы күнделікті газеті» шыға бастады» деп жар салыпты. Ал содан кейін 1784 жылғы 21 қыркүйекте өз оқырманымен жүздескен тағы бір басылым Pennsylvania Packet and Daily Advertiser деп аталатын апталық газеттің алғашқы оқырманы да кілең зия­лылар болғанында шүбә жоқ.

Газет кім үшін керек?

Содан бері жаһанның жылт еткен жаңалықтарын қорғасын машинадан өткізіп, санаға сәуле, ойға ой қосып келген газеттердің адамзат тарихынан алар орны ерекше. Халық тілегі мен ниеті жерде қалсын ба? Бірінен бірі үйреніп, тәй-тәй басқан жас басылымдар апта сайын немесе ай са­йын шығып тұрыпты. «Жақсы газет – өзімен-өзі сөйлесетін ұлт» деген Артур Миллердің сөзі қағазға түскен ойдың шындыққа айналғанын дәлелдеп үлгерді.

Сөз кезегінде мынадай бір ой ұшқы­нын айта кеткім келеді. Арғы бетте Шап­чал деген аудан бар, ол жақты сібе деп аталатын ұлт мекендейді. Бір күні сол сібенің сексеннен асқан қарты пош­таға барып, сібе тілінде шығатын жа­лғыз газетке жазылыпты. Пошта қызмет­кер­­­ле­рі таңырқап: «Үлкен кісі, сіздің көзіңіз көрмейді екен, газетке жазылып не істейсіз?», деп сұраса керек, сонда әлгі қарт: «Иә, көзім көрмейді, өзім газет оқи алмаймын, бірақ мен ана тілімде шығатын жалғыз газеттің тоқтап қалмауы үшін жыл сайын жазыламын, менің арманым да, мақсатым да – осы», деп жауап беріпті. «Газет өлген сайын, тіпті нашар болған сайын, ел авторитаризмге жақындай түседі» дейтін Ричард Клюгердің асыл сөзін ауылдағы қарапайым қарттың өзі айтып тұр емес пе?!

Ең тағдырлы да, өлмес сөзді қара­пайым адамдар айтып кеткенін уақыт­тың өзі айқындады. Ана тілінің ертеңі үшін күрсінген қарттың әлгі сөзі кейін қаншама газет-журналдың болашағына себеп болғанын кім білсін? Таза ниет пен ділдің күтетіні де – сол. Біздің ұлты­мызда ана тілінің өлмеуі үшін газетке жазылып қана емес, газет шыға­рып, жұртты сауаттандырған тұлға­лар көп болды. Олардың күткені елі мен жерінің, кең-байтақ даласының амандығы мен болашағы еді. Қазақты оқусыз қалдырмауға қалтқысыз еңбек еткен «Қазақ», «Айқап», «Ұшқын»  «Еңбекші қазақ» сияқты басылымдар­да Әлихан Бөкейхановтан бастап Мір­жақып Дулатов, Мұхтар Әуезовке дейін­гі ұлт тұлғаларының маңдай тері мен көз майы, жүрек қаны сіңді. Қазақ­тың қазақ болып қалыптасуына, білім алуына газеттің қосқан үлесі қаншама?

Қазір көптеген адам «Газетті кім оқиды?», «Газет кім үшін керек?», деп ерсі сөйлеп, есе жөнелгенді жақ­сы көреді. Ондай адамдарға берер жауа­бымыздың сан түрлі нұсқасы бар, соның бірі, жоғарыдағы зағип қарттың сөзі болмақ. Ендеше газет кім үшін керек? Әрине, мен сізден «өзіміз үшін» деген саналы жауап күтемін.

Соңғы жаңалықтар

Су үнемдейтін қондырғы

Технология • Кеше