Қанша қаржы қорға қайтарылды?

Орындалған өтініштердің ең көбі Алматы (17,7 пайыз) және Нұр-Сұлтан қалаларының (13,5 пайыз), Маңғыстау облысының (12 пайыз) тұрғындары тарапынан жолданған.

Ал осы жылдың қаңтар айында БЖЗҚ тұрғын үй жағдайын жақсартуға берілген жалпы сомасы 76,2 млрд теңгеге тең 50 060 өтінішті орындады. Алынған қар­жы­ның орташа сомасы шамамен 1,5 млн теңге. Өткен жылдың желтоқсанымен салыстырар болсақ, 2021 жылдың соңғы айында 413,1 млрд теңгеге 208 431 өтініш орындалған. Алынған қаржының орташа сомасы шамамен 2 млн теңгеге тең.

Қазіргі уақытта зейнетақы жинақ­та­рының бір бөлігін пайдалануға өтініш­тер­ді қабылдайтын уәкілетті операторлар қатарында Отбасы банкі, «Қазақстан Халық банкі», Altyn Bank, «Банк ЦентрКредит» және «Банк Фридом Финанс Қазақстан» бар. Орындалған өтініштердің едәуір бөлігі, яғни 95 пайызы Отбасы банкіне тиесілі. Одан кейінгі банктердің үлесі келесідей: «Қазақстан Халық банкі» – 3,6 пайыз, «Банк ЦентрКредит» – 1,3 па­йыз, Altyn Bank – 0,05 пайыз және «Банк Фридом Финанс Қазақстан» – 0,03 пайыз.

Еске сала кетейік, біржолғы зейнетақы төлемі уәкілетті оператор Отбасы банкінде ашыл­ған арнайы шотқа түскеннен кейін алушы біржолғы зейнетақы төлем­дері­нің нысаналы мақсатын растайтын құжат­тар­ды 20 жұмыс күні ішінде ұсынуы керек. Бұған тұрғын үй сатып алу немесе жеке тұрғын үй салу мақсатында одан әрі жинақтау үшін тұрғын үй құры­лы­сы­на салымды толықтыру жатпайды. Бұл жағ­дайда алушы Отбасы банкіне бір­жол­ғы зейнетақы төлемдерінің нысаналы мақ­сатын растайтын құжаттарды 3 жыл ішінде береді.

Басқа уәкілетті операторлар (екінші деңгейлі банктер) бойынша біржолғы зейнетақы төлеміне арналған өтініштер және алушының мақсаттары туралы құ­жат­­тары банктің ішкі құжаттарында бел­гі­ленген тәртіп пен мерзімге сай қа­ра­­лады. Бұл ретте банк біржолғы зей­нет­ақы төлемдерінің сомалары өтініш берушінің арнайы шоттарына есептелген күннен бастап 10 жұмыс күні ішін­де олардың нысаналы мақсаты бойын­ша бір­жолғы зейнетақы төлемдерін ауда­ра­ды. Уәкілетті операторға растаушы құ­жаттар белгіленген мерзімде беріл­ме­ген жағ­дай­да, бұл қаражат БЖЗҚ-ға қай­та­ры­лады.

Сонымен қатар алушы көрсетілген мер­зімді күтпей-ақ, аударылған соманы уәкілетті операторға тиісті өтініш беру ар­қылы БЖЗҚ-ға қайтара алады. Оны уәкі­летті оператор қайтаруға өтініш алған күн­нен бастап 3 жұмыс күні ішінде орын­дау­ға міндетті.

Айта кетейік, уәкілетті операторлардан салымшылардың жеке зейнетақы шоттарына өтініш берушінің өтініші және өзге де себептер бойынша 337,7 млрд теңгеден астам сома қайтарылды. Себебі қазақс­тан­дық­тар біржолғы зейнетақы төлем­дерін белгіленген мерзімде пай­да­лан­баған. Аталған соманың 17,3 млрд теңг­есі 2022 жылдың қаңтарында қай­та­рыл­ды.

Сонымен қатар БЖЗҚ емделуге беріл­ген 143,4 млрд теңгеге тең 159 591 өтінішті орын­дады. Бұл ретте алуға болатын орта­ша сома шамамен 0,9 млн теңгені құра­ды. Салымшылардың БЖЗҚ-дағы жеке зей­нет­ақы шоттарына уәкілетті опера­тордан (Отбасы банкі) 16,5 млрд теңге қай­та­рылды. Бұл қаражат өтініш беру­ші­нің өтініші немесе өзге де себептер бо­йынша белгіленген мерзімде пайда­ла­ныл­маған.

2022 жылдың басынан бастап емделу мақсатында жалпы сомасы 18,2 млрд теңгеге 21 276 өтініш орындалды. Осы жыл­дың қаңтар айында алынған қар­жы­ның ­орташа сомасы – 0,9 млн теңге. Желтоқсан айында 58,6 млрд теңгеге 64 394 өтініш орындалған еді. Ал алынған қаржының орташа сомасы 0,9 млн теңгені құраған болатын.

1 ақпандағы жағдай бойынша инвес­тици­ялық портфельді басқару­шы­лар­ға 7,4 млрд теңге аударылып, БЖЗҚ 4 329 өтінішті орындады. Аударымның орташа сомасы – 1,7 млн теңге. Бұл ретте БЖЗҚ зейнет­ақы активтерін сенімгерлікпен бас­қа­­руға қатысты төрт инвестициялық порт­фельді басқарушымен шарт жасас­қа­ны белгілі. Айта кетейік, 7,4 млрд теңгенің 45,75 пайызы немесе 3,38 млрд теңгесі Jusan Invest компаниясына, 27,72 пайызы немесе 2,05 млрд теңгесі Halyk Global Markets компаниясына, 15,94 пайызы немесе 1,18 млрд теңгесі BCC Invest компаниясына, 10,59 пайызы немесе 0,78 млрд теңгесі «Сентрас Секьюритиз» компаниясына аударылды.

БЖЗҚ-дан зейнетақы активтерін алғаннан кейін инвестициялық портфельді бас­қарушылар оны Ұлттық банктің қау­лы­сымен бекітілген Инвестициялық порт­фельді басқару жөніндегі қызметті жүзеге асыру қағидаларында көрсетілген және инвестициялық портфельді басқару­шы­лардың инвестициялық декларациясында көз­делген рұқсат етілген қаржы құрал­да­ры­на инвестициялайды.

Зейнетақымен қамсыздандыру туралы заңға сәйкес, инвестициялық портфельді басқарушылар инвестициялық басқаруды жүзе­ге асырғаны үшін комиссиялық сый­а­қы алуға құқылы. Сыйақының шек­ті шамасы алынған инвестициялық та­быс­­тың 7,5 пайызынан аспауы тиіс. Комис­сия­лық сыйақының нақты шамасын жыл сайын инвестициялық портфельді бас­қарушылардың басқарушы органы бекі­те­ді және ол жылына бір рет қана өзгеруі мүмкін.

Салымшы зейнет жасына толғанға дейін Ұлттық банктің басқаруында болатын зейнетақы жинақтарына инфляция деңгейі ескеріліп отыратын сақталу ке­піл­дігі қолданылады. Зейнетақы жи­нақ­­тары инвестициялық портфельді бас­қа­рушылардың басқаруына аударылған жағдайда, мемлекеттік кепілдік басқа­ру­шы компанияның зейнетақы активтерінің ең төменгі кірістілік деңгейін қамтамасыз ететін кепілдігімен алмастырылады. Кіріс­тіліктің ең төменгі деңгейі нарықта әре­кет ететін инвестициялық портфельді бас­қарушылардың басқаруына берілген зей­нетақы активтерінің орташа алын­ған кірістілігін негізге ала отырып, есеп­те­лі­неді.