Өткен ғасырдың сексенінші жылдары Парсы шығанағында «Танкерлер соғысы» деген атпен тарихқа енген шайқас туралы мәлімет көп айтылмайтын-ды. Діндес елдер арасындағы шайқасқа КСРО-ның қатысы да жария етіле бермейтін құпия болатын. Соғыстың басында Иран мен Иракқа қатысты «қатаң бейтараптық» саясатын ұстанған Кеңес Одағы әскерінің сапындағы жүздеген қандасымыз әскери қақтығыстар аймағында болды. Солардың бірі – қызылордалық Бақытжан Жаханов. Ол 1986 жылы КСРО Әскери-теңіз флоты қатарына шақырылып, Тынық мұхит флотының сүңгуір қайыққа қарсы «Маршал Шапошников» кемесінде әскери қызметін бастайды.
– КСРО Әскери-теңіз флотының 8-жедел эскадрилиясы құрамында Кеңес Одағының азаматтық кемелеріне конвойлық қызмет көрсеттік. Құрлықтағыдай емес, теңіздегі соғыстың өз ерекшелігі бар. Жерде жасалған шабуылға бірден тойтарыс бере алмаған жағдайда бекініп, қарсылық көрсетуге болады ғой. Ал су бетінде мұндай мүмкіндік жоқ. Бес айға дейін жер көрмеген кезіміз бар. Алғашқыда бір-бірімен аңдысып тұрған қос тарап кемелерінің жанынан өтуге жүрексінгенімізбен кейін үйреніп кеттік, – дейді кейіпкеріміз.
Еліміз бойынша әскери борышын Парсы шығанағында өтегендер саны жүз қаралы. Осылармен қатар Анголадағы соғыс сарбаздарының да әлеуметтік мәртебесі айқындалмай келеді. Соңғы жылдар бедерінде тиісті министрліктерге хат жолдап келе жатқан Бақытжан Жаханов жаңа заң бойынша ардагерлер санатына енгізілгендерден бұлардың еңбегі бір мысқал да кем еместігін айтады. Бұлар да бұрынғы КСРО-ның үкiметтік органдары шешiмдерiне сәйкес басқа мемлекеттердiң аумағындағы ұрыс қимылдарына қатысты.
– Мен жаңа заң бойынша ардагерлер қатарына кіріп отырғандарда «Алты аласым, бес бересім» жоқ. Заң талқыланып жатқан тұста азаматтық борышын Парсы шығанағында өтеген Шығыс Қазақстан, Алматы облысындағы жігіттермен ақылдасып, Қорғаныс, Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрліктеріне, Сенат, Мәжіліс депутаттарына хат жаздық. Кілең бір-бірін қайталаған жауап шаршатты. Тек бір мәрте Қорғаныс министрлігінен «талқыланып жатқан жобаға енгізіледі» деген мазмұнда хат келіп, үмітіміз оянып, қуанып қалған едік. Кейін «жаңа заңға ТМД-дағы мемлекетаралық келісімді орындап, Тәжік-Ауған шекарасында болғандар, Чехословакиядағы қақтығысты реттеуге қатысқандар, бітімгерлер қатарында Ирак пен Таулы Қарабақта болған Қазақстан Республикасының әскери күштері қызметкерлері енгізілді» деген жауап әлгі қуанышымызды су сепкендей басты. Тіпті жоғарыда отырған мамандардың кейбірінің Парсы шығанағындағы соғыстан бейхабарлығы таңғалдырды. Тиісті орындардың бұл мәселенің Ресейде қалай шешіліп жатқанын білгісі келетіні тіпті қызық. Оу, біз 30 жылдан бері тәуелсіз мемлекет емеспіз бе? Өзгелерге неге жалтақтай береміз? – дейді Бақытжан Темірбекұлы.
Қақтығыс аймағында болып, басын қатерге тіккен жауынгердің айтуынша, еліміз бойынша әскери-теңіз флоты теңізшілерінің қоғамдық ұйымы құрылмаған. Жағдайларын біліп, мерекелер мен атаулы күндер қарсаңында елеп-ескеріп жатқан тағы ешкім жоқ. Бұлар да кезінде бастарын қатерге тігіп, жауынгерлік міндеттерін адал орындады. «Еңбегімізді міндет қылғанымыз емес, бірақ жат жерде жанымызды шүберекке түйіп жүрген сол қатерлі күндердің өтеуі қайтса, тарихи әділеттілік қалпына келер еді» деседі «Танкерлер соғысын» бастан кешкен әскери-теңіз сарбаздары.
ҚЫЗЫЛОРДА
