Сауда және интеграция министрлігі Сауда комитетінің төрағасы Ержан Қазанбаевтың сөзінен ұққанымыз, аса бір дүрлігетіндей фактор болмаған. Тиісінше, қант бағасы өсуі мүмкін деген болжам да жасалмапты. Соған қарағанда белгілі бір топтар ел ішінде қолдан дүрбелең тудырып, қалыптасқан жағдайды өз мүдделеріне тиімді пайдаланып кеткен секілді.
Ауыл шаруашылығы вице-министрі Жеңіс Өсербайдың мәліметінше, елімізде 90 мың тоннаға жуық қант қоры бар. Оның 30 мың тоннасы тұрақтандыру қорлары мен сауда орындарында, 47 мың тонна өнім қант зауыттарында, 2,5 мың тоннасы Азық-түлік келісімшарт корпорациясының қорында сақталған. Ендеше, қанттың көлемі жеткілікті болса, баға неліктен құбылды деген заңды сауал туындайды.
– Сұраныс өскендіктен баға да қымбаттаған. Мәселен, бес күннің ішінде бір ғана «Магнум» сауда желілерінде 540-550 тонна қант сатылыпты. Әдетте, мұндай мерзімде 170 тонна қант сатылып келген екен. Орын алған жағдайға байланысты жергілікті атқарушы органдар мен Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі бағаны негізсіз көтерген кәсіпкерлерге қатысты тексеру жүргізбек. Осыдан кейін баға тұрақтануы мүмкін, – дейді Сауда комитетінің төрағасы Ержан Қазанбаев.
Әлеуметтік маңызы бар тауарлардың ішінен сырттан көп көлемде импортталатыны – қант. Бірақ әлемдегі қазіргі геосаяси жағдайға байланысты Ресей қант экспортына тыйым салуы мүмкін. Жеңіс Өсербайдың пікірінше, бұған алаңдайтындай негіз жоқ. Өйткені әлемде қант қоры жеткілікті. Басқа елдерден импорттау аса қиындық тудырмауы керек.
– Біздің министрлік алты түрлі тауар бойынша импортты алмастыру жұмыстарын жүргізіп жатыр. Соның ішінде қант та бар. Алдымызда тұрған үлкен міндет – отандық қант өндірісін одан әрі дамыту. Ол үшін қант қызылшасын өңдеу маңызды. Бүгінде елімізде қант қызылшасын өңдейтін төрт зауыт бар. Оның екеуі Жамбыл обылсында, екеуі Алматы облысында орналасқан. Аталған кәсіпорындарды қайта жаңғырту жұмыстары жүргізіліп жатыр. Сондай-ақ Жамбыл облысында тағы бір жаңа зауыттың құрылысы жоспарланып отыр, – дейді Жеңіс Өсербай.
Вице-министр зауыттардың толық қуаттылықпен жұмыс істемейтінін мойындады. Сондықтан елімізде қант қызылшасы алқаптарын ұлғайту жұмыстары жүргізіліп жатыр. Бұған мемлекет тарапынан субсидия беріледі. Бекітілген ұлттық жобаға сәйкес, 2025 жылға дейін қант қызылшасы алқаптарының 70 пайызға жуығына мемлекет тарапынан қолдау көрсетіледі. Сондықтан бұған қомақты инвестиция тартылады деп күтілуде. Сонымен қатар елімізде қант қызылшасына субсидия беріледі. Оның бір тоннасына 10 мың теңгеден үлестіріледі. Жыл сайын шамамен 350 мың тоннаға жуық қант қызылшасы жиналады. 2021 жылы қант қызылшасын сатып алуға 7 млрд теңгеге жуық қаржы бөлініпті. Сондай-ақ биыл Павлодар облысында қант қызылшасын өңдейтін зауыт ашылуы керек еді. Ауыл шаруашылығы вице-министрінің айтуынша, бұл зауыт әзірше жоба күйінде қалып отыр.
– Бұл жобаны Павлодар облысының әкімдігі ұсынған. Техникалық экономикалық негіздемесі жасалды. Соның негізінде әкімдік пен Kazakh Invest ұлттық компаниясы стратегиялық инвестор іздестіруде. Әзірше инвестор табылған жоқ. Тиісінше, зауыттың құрылысы да басталмады. Ал зауыттың биыл пайдалануға берілетіні туралы ақпарат болжам болса керек, – деді ол.
Ж.Өсербай ішкі нарықты азық-түлікпен қамтамасыз етуге күн сайын мониторинг жүргізілетінін мәлімдеді. Оның мәліметіне сенсек, 12 наурыздағы жағдай бойынша республикада 1,3 млн тонна әлеуметтік маңызы бар тауар қоры қалыптасқан. Оның ішінде қорда 144 мың тонна ұн, 90 мың тонна қант, 40 мың тонна күріш, 21,5 мың тонна макарон, 900 мың тонна көкөніс өнімдері сақталған. Вице-министр азық-түлік қоры апта сайын толықтырылып әрі жаңартылып отырады деп сендірді.
