Расында да, осыған дейін қалалық әкімдіктердің «тілін табуды» білетін құрылыс компанияларының иелері мен жекелеген кәсіпкерлер тек пайда көруді ойлап, тұрғындардың талап-тілектерін елеп-ескерместен, көпқабатты тұрғын үйлердің аулаларын мүлдем тарылтып жаңа тұрғын үйлер мен басқа да объектілер салмақ болып, аяқастынан дау-дамай туғызып келді. Бұған айғақ ретінде алысқа бармай-ақ, биылғы жылдың басында елордадағы Highvill Аstana тұрғын үй кешенінің тұрғындары Highvill Kazahstan жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің бұрын жоспарланған мектеп пен балабақшаның орнына бірнеше көппәтерлі тұрғын үй салуына ашық наразылық білдіргенін айтуға болады.
Ал Алматыда былтыр «Жетісу-3» шағынауданының тұрғындары өз үйлерінің жанынан тағы бір тұрғын үй кешенін салуға қарсы шыққан. Олар онсыз да көлік қоятын орын жетіспейтініне, балалар алаңы жоқтығына шағымданған. Сондай-ақ өткен жылы оңтүстік астанада ертеректе жер заңнамасын өрескел бұзушылыққа жол берілуінің салдарынан Ерменсай шағынауданындағы бір көппәтерлі тұрғын үйдің ауласындағы балалар алаңын жекеменшік иесі бұзып тастай жаздаған.
«Қызым саған айтамын, келінім, сен тыңда» демекші, Президенттің қос мегаполис әкімдеріне берген тапсырмасын басқа қалалардың басшылары да қаперлеріне алса, құба-құп. Өйткені құрылыс заңнамасын бұзу деректері өңірлердегі талай шаһардан табылып жатқаны белгілі.
Мәселен, былтыр Атырау қаласындағы «Гауһартас» тұрғын үй кешенінің тұрғындары өздері қаржы жинап, бірлесіп орнатқан балалар алаңының орнына оның орналасқан жерін бұдан он жыл бұрын сатып алған құрылыс компаниясының жаңа тұрғын үй салуына қарсылық білдірген. Ал Қарағанды қаласының орталығындағы ескі көппәтерлі тұрғын үйлердің тұрғындары шаһар шетінде бос жер жеткілікті екеніне қарамастан, өз баспаналарының жанындағы шағын бақтағы жүздеген ағашты түгел отап тастап, жаңа тұрғын үй кешенін салуға наразылық танытқан.
«Қуырдақтың көкесін түйе сойғанда көресің» дегендей, кезінде бір пысықай кәсіпкердің Петропавл қаласының орталық саябағының шетіне сұғына енгізіле салынып жатқан зәулім тұрғын үйінің құрылысын көрген жергілікті тұрғындар қанша дабыл қаққанымен, оған құлақ асқан ешкім болмағаны жадымызда. Тіпті құқық қорғау органдары да тексеріс жүргізгенімен, «Бәрі заңды» деп, дәрменсіздік көрсеткен.
Мұндай белден басушылықтарға қалалардың бас жоспарларын өрескел бұрмалаудың салдарынан жол беріліп келгені сөзсіз. Әрине, оның негізгі себебі – құрылыс пен жер қатынастары салаларындағы сыбайлас жемқорлықтың тамырын тереңге жібергенінде. Сондықтан да аталған салаларға қатысты қолданыстағы заңнаманы қайта қарап, қатайта түсу қажеттігі даусыз. Атап айтқанда, кез келген елді мекеннің бас жоспары – қала құрылысының бұлжымас заңына айналуға тиісті. Оны әзірлеу және қабылдау жергілікті тұрғындардың кеңінен қатысуымен әрі барынша ашық жүргізілгені жөн. Бұл құжатқа уақыт өте келе, заман талабына сай енгізілетін ішінара өзгерістер де жұртшылықтың жария талқысына салынып барып қана қабылдануы керек. Бұған қоса, кез келген елді мекеннің бас жоспарының қатаң сақталуы үшін уәкілетті мемлекеттік органдар басшыларының жауаптылығын күшейтпесе болмайды. Өйткені бас жоспарды бұрмалау дерегінің қайсысын алып қарасаңыз да, жемқорлықтың жаман иісі мүңкіп тұрады.
