Балабақша мәселесі: Алданған ата-аналар араша сұрайды

Әлеуметтік мәселе табиғи өсімді тежейді

Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросының биылғы 1 ақпандағы мәліметіне сәйкес елімізде 19 143 243 адам өмір сүреді. Жер аумағы 2 725 000 шаршы шақырымды алып жатқан мемлекет үшін бұл көрсеткіш тым аз екені айтпаса да белгілі жайт. Сондықтан тоғызыншы территорияны тұрғындармен толтырып, замана сынына төтеп беру үшін де ең алдымен табиғи өсімді назарға алған жөн дер едік. Алайда табиғи өсім болуы үшін адам баласына қолайлы жағдай, сапалы орта қажет. Біз айтып отырған қолайлы жағдай қалыптастыру мәселесі әуелі балабақшадан басталады. Балақайларды бағатын ұйымдарда тапшылық болмаса һәм оның қолжетімділігі назарға алынса, ұрпақ саны да арта түсер еді. Әлеуметтің әуелгі сұранысы осы.

Соған қарамастан балабақша тап­шы­лығы күн тәртібінен түскен жоқ. Әсіресе мемлекеттік балабақшалардың саны азайып барады. Ал жекеменшік бала­бақшаның ақысын кез келген ата-ананың қалтасы көтермейді. Әрине, мемлекеттік тапсырысты орындайтын мектепке дейінгі білім беру ұйымдары да бар. Алайда ондай балабақшалардың басым көпшілігінің ауласы тар, санитарлық жағдайы күмәнді. Ол аз десеңіз, сәт сайын әлеуметтік желіні дүрліктіріп, баланы ұрып-соғып жататын тәрбиесіз тәрбиешілер тағы бар. Сондықтан ата-ана­ның басым бөлігі мемлекеттік бала­бақшаның болғанын қалайды.

Бір қызығы, мемлекеттік бала­бақшалар салынады деп белгі­ленген жер учаскелеріне кейін жекеменшік балабақшалар салына бастады. Бұл жең ұшынан жал­ғасқан жемқорлық па, жоқ әлде құзырлы органдардың шара­сыз­дығы ма? Мәселен, бүгінде Нұр-Сұлтан қаласында 1 244 190 адам тұрып жатыр. Бұл көрсет­кіш жыл санап арта түспесе, кемі­мей­тіні анық. Өкінішке қарай, тұр­ғын­дардың саны артқанымен, әлеу­меттік нысандардың, әсіресе мем­лекеттік балабақшалардың саны тиісті деңгейде арта қойған жоқ.

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев биыл қаңтарда отан­дық бизнес өкілдерімен кез­десуі кезінде «Қағаз жүзіндегі әлеу­­меттік-экономикалық мә­се­ле мен оның қазіргі шына­йы жағ­дайының арасындағы ал­шақ­­тық сын көтермейді», деген болатын. Расымен де, жыл басын­дағы «Қасіретті қаңтар» оқиға­сында от осындай түйіні тарқамаған түйткілді әлеуметтік мәселелердің салдарынан тұтанған болатын. Алайда одан сабақ алып, тұрғындар талабын елеп-ескеріп жатқан ешкім жоқ.

Жуырда елорда тұрғындары осы мәселе бойынша Бейбітшілік көшесінің бойындағы Жанұя отбасы институтын қолдау орталығында дөңгелек үстел өткізбек болды. Алайда бастамашыл топтың шақыртуына қалалық білім басқармасының қызметкерлері мен БАҚ өкілдері ғана құлақ асқан секілді. Нұр-Сұлтан қаласы әкімінің орынбасары Берік Жәкеновті де, Есіл ауданының әкімі Асылбек Есенбаевты да, шаһар әкімдігіне қарасты «Қалалық жылжымайтын мүлік» ШЖҚ, «Астанагенплан» НИПИ» ЖШС өкілдерін де кездестіре алмадық.

– Бүгінде Нұр-Сұлтан қала­сы­ның аумағында 430 мектепке де­йінгі білім беретін ұйым бар. Соның 99-ы мемлекеттік бала­бақша болса, 314 балабақша мем­лекеттік тапсырысты орындайды. Мемлекеттік тапсырыстан тыс жұмыс істейтін жекеменшік 326-ға жуық балабақша тағы бар. Осы 430 балабақша бас-аяғы 56 мыңнан астам баланы қамтып отыр. Ал кезекте тұрған 1-6 жас аралығындағы балалардың жалпы саны 49 мыңға жуықтайды. Бұл кезек бір немесе бірнеше балабақшаға қатысты емес. Қала аумағындағы жалпы жағдай бұл. Есесіне ата-ана бір балабақшаның ғана кезегін күтіп, босаған орынға телміріп отырмайды. Өздеріңіз білетіндей, бүгінде ата-ана мекенжайына қарамастан баласын өзіне ыңғайлы кез келген мемлекеттік немесе жекеменшік балабақшаға орналастыра алады. Бұрынғыдай мекенжайға «байлап қою» деген жоқ. Бұл ата-ана үшін өте ыңғайлы. Мәселен, сіз бір жерде тұрып, жұмысты келесі бір жерде істейсіз делік. Сізге баланы жұмыстан шыққан соң алып кету ыңғайлы болуы мүмкін. Бұл ретте, балаңызды міндетті түрде үйдің маңындағы балабақшаға емес, жұмыс орныңыздың тұсындағы балабақшаға де беруіңізге болады, – деді Нұр-Сұлтан қаласындағы білім басқармасының мектепке дейінгі білім беру бөлімінің бас маманы Рената Абайқызы.

Мемлекеттік балабақша салынуы керек еді...

Алайда Ұлы дала мен Қа­сым Қайсенов және Бұқар жырау мен 38-ші көшелерінің бо­йында орналасқан «Арнау» тұр­ғын үй орамының, сондай-ақ оны­мен көршілес «Қамал», «Адал», Nova city, Nura Esil, «Әлем» және «Алан» тұрғын үй алап­тарының тұрғындары Нұр-Сұлтан қаласының басшылы­ғынан «Арнау» тұрғын үй ора­мындағы кварталішілік кеңістік құрылысының жоспарын қайта қарауды сұрап отыр. Үндеу жаса­ғандардың айтуынша, тұрғын үй орамының ішінде салыстырмалы түрде шағын жер учаскесі бар. Онда әкімдіктің 2014 жылғы 11 наурыздағы №120-364 қаулысына сәйкес әрқайсысы 300 орындық екі қабатты балабақша салу жос­парланған еді. Көп адамдар үшін бұл осы ауданда пәтер сатып алудың шешуші факторына айналды. Алайда алданып қалған адамдардың айтуынша, 7 жылдан кейін қандай да бір қоғамдық тыңдау, талқылау, әлеуметтік зерттеу, сауалдама жүргізілместен аудан жоспарына түзету енгізіліп (әкімдіктің 2021 жылғы 30 мау­сымдағы №510-2315 қаулысы), осы жер учаскесінің жартысында 340 орындық төрт қабатты жеке­меншік балабақшаның құрылысы басталды. Ал бос тұрған екінші бөлігінде 1 200 орындық бес қа­батты жеке мектеп салу жос­пар­ланғаны белгілі болды. Дегенмен осы ауданда бірде-бір мемлекеттік мектепке дейінгі білім беру меке­месі жоқ.

Осыған байланысты тұрғын­дар елорда басшылығынан аталған учаскеде жекеменшік балабақша салуды тоқтатып, ол орынды мемлекет мұқтажы ретінде мем­ле­кеттік балабақшаның құрылысына арнап алып қоюды сұрап отыр. Сон­дай-ақ жер учас­ке­сінің екінші жартысының ныса­налы мақса­тын қайта қарауды және жеке мек­тептің орнына тағы бір мемле­кеттік балабақша салуды сұрайды. Олай болмаған жағдайда, учаскені екіге бөлмей, орын саны көп бір балабақша тұрғызуды талап етуде.

Жоғарыда аталған аудандар мен тұрғын үй орамдарында мектеп жасына дейінгі балалар саны өте көп. Сондықтан қолжетімді жерде балабақшалар болуға тиіс. Жекеменшік емес, мемлекеттік балабақшалар болғаны дұрыс. Се­бебі көптеген отбасының, әсіресе 2 және одан да көп бала тәр­биеленетін шаңырақтардың кірісі балақайларды жекеменшік ба­ла­бақшаларға орналастыруға мүм­кіндік бермейді. Ал кейбір отба­сылардың тіпті мемлекеттік дота­циямен жекеменшік балабақ­ша­лардағы орындар үшін де ақы тө­леуге мүмкіндігі жоқ. Шағын жер учаскесінде төрт және бес қа­бат­­ты нысандар тұрғызу әрекеті тұр­­ғын үй орамын одан сайын ты­­ғыз­дай түсетінін де ұмытпаған жөн.

«Қаражатты қалтамыз көтермейді...»

– Бүгін біз ата-ана ретінде Ұлы дала даңғылының, 38-ші, Бұ­қар жырау көшелерінің бойына же­кеменшік балабақша салдыр­мау үшін жиналып отырмыз. Мем­лекеттік балабақша салуға арнал­ған жерге жекеменшік балабақша салынып жатыр. Бүгінде балаларымыз мектепке дейінгі білім беретін ұйымның бірде-біріне барып жүрген жоқ. Себебі баланы алыс жердегі балабақшаға апарып, алып келу бізге қиынға түседі. 2014 жылы қалалық әкімдік жер учаскесін балабақша салу үшін бөлген болатын. Кейін, салынып жатқан балабақшаның мемлекеттік емес, жекеменшік екенін маң­дай­ша жазудан көріп, білдік. Ал ауданымыздағы жекеменшік бала­бақшалар құны өте қымбат. Оны қалтамыз көтермейді. Білім бас­қармасының өкілдері болса, 2017 жылдан бері мемлекеттік бала­бақшалар салынбайтынын айтып жатыр. Неге салынбай жатыр деген сауалымыздың жауабын өздері де білмейді, – деді Амангүл есімді ана.

Әрине, әрбір ата-ана ұрпақ өрбіту, баспана алу кезінде бала­сының болашағын ойлайды. Үйге жақын балабақша болса дейді. Алайда пәтер сатып алар кезде маңайда мемлекеттік балабақша болады деп алданып қалған жал­ғыз жан Алмагүл емес. Елорда аумағында ондай ата-аналардың қатары көп.

– Үш бала тәрбиелеп отыр­ған отбасымыз. Үшінші балам балабақшаға бара алмай, үйде отыр. Себебі ересек екі қызым­ды ай сайын 110 мың теңге төлеп оқытамын. Ал үшіншісін балабақ­шаға беру үшін кем дегенде тағы 50 мың теңге төлеуім қажет. Ондай қаражатты қалтамыз көтере алмайды. Сондықтан біздің бүгінгі жанайқайымыз мемлекеттік бала­бақшаға байланысты болып отыр. Біз үй алар кезде «Ар­нау», «Қамал» тұрғын үй кешен­дерінің аумағында бір емес, екі мемлекеттік балабақша салынуға тиіс еді. Алайда жуырда осы мемлекеттік балабақша салынатын орынға жекеменшік балабақша мен жекеменшік мектеп тұрғызылатынын естіп, алданып қалғанымызды анық ұғындық. Үкілеген үмітіміз үзіліп, көңіліміз су сепкендей басылды. Өздеріңіз білетіндей, елордада мектепалды даярлық мәселесі білім ошағы қабырғасында қарастырылмаған. Балақайлар балабақшада немесе жекеменшік ұйымдарда тәрбие­ленеді. Солай бола тұра, мемле­кеттік балабақшалар мәселесі әлі де болсын шаш етектен. Же­кеменшік балабақшаға орналас­тыра алмаған ата-ана баласын мектепалды дайындықсыз бірден мектепке беруге мәжбүр, – деді Елвира есімді ана. 

Қазақта «бала – тапқандікі емес, баққандікі» деген сөз бар. Ендеше, сол бала мемлекеттік бала­­бақшада тәрбиеленіп, мемлекет оқытса, мемлекет қанат­тан­дырса, ол ұрпақ күні ертең ең ал­дымен өзін өсіріп жет­кізген мем­лекет­ке қызмет етпей ме? Ер­те­ңіне елеңдеген ел осыны ескер­­се, балаларды жеке­мен­шікке жау­таңдатпай, өзі-ақ бағып-қағар еді. Әзір­ге бұл ата-ана­ның арман-қия­лы ғана. «Ха­лық үніне құлақ асатын мемлекет» осыған құлақ асса дейміз.