Қазақстан • 06 Мамыр, 2022

Әзербайжан ақыны ұлықталды

375 рет
көрсетілді
4 мин
оқу үшін

Бауырлас әзербайжан халқының даңқты перзенті Ахмед Джавадтың туғанына биыл – 130 жыл. Қазақ даласында мерейтойы ЮНЕСКО көлемінде, мемле­кеттік деңгейде аталып өткелі отырған Ахмет Байтұрсынұлы, Мұхтар Әуезов қандай ірі тұлға болса, көрнекті ақын, әзербайжан ұлттық әнұранының авторы, қызыл қырғынның құрбаны Ахмед Жавад та сондай тұлға. Осыны ескерген Ха­лықаралық Түркі академиясы «АЛЖИР» мемориалды-музей кешенінде әзербай­жанның ұлттық ақыны Ахмед Жавадты және әзербайжандық сая­си репрессия құрбандарын еске алуға арналған іс-шара өткізді.

Әзербайжан ақыны ұлықталды

Әзербайжан Республикасының Президенті Ильхам Әлиевтің Жар­лы­ғымен қайраткер ақын А.Джавадтың 130 жылдық мерейтойы Бакуде басталардан бір күн бұрын ұйымдастырылған «Азаттық ұраншысы» атты еске алу жиы­ны бауырлас түркі елдерінің Исмаил Гаспралы айтқандай, «тілде, пікірде, ойда бірлігі» бекем екенін көрсетсе керек. Осы жолда ғұмыр кешіп, репрессия құрбанына айналған Ахмед Джавад мемлекеттік егемендік пен халқының бостандығы үшін күресті. Түркі халқы үшін ерліктер жасады және ұлттық қоғамдық сананың өсуіне айтарлықтай үлес қосты. Халықтың ұлттық сезімін, түркілік сананы оятатын шығармалар жазды. 1914 жылы жазылған «Қаратеңіздің толқындары» шығармасы түркі әлеміне үміт сәулесін түсіргенін айтады білетіндер.

«Азаттық ұраншысы» атты еске алу жиынына Халықаралық Түркі ака­демиясының президенті Дархан Қыдырәлі, Әзербайжанның Қазақстан­дағы Төтенше және өкілетті елші­cінің кеңесшісі Ровшан Казымов, Мемлекеттік тарих институтының директоры Еркін Әбіл, Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ Түркітану кафедра­сы­ның профессоры, Ұлттық Ғылым академиясының корреспондент-мүшесі Амантай Шәріп, «Алжир» мемориалды-мұражай кешенінің директоры Самат Тергембаев, Қазақстан Жазушылар одағы Нұр-Сұлтан қаласы филиалының директоры Дәулеткерей Кәпұлы, әзербайжан диаспорасының өкілдері, сонымен қатар ұйым басшылары, зия­лы қауым өкілдері мен көрнекті ғалымдар қатысты. Жиында сөз сөйлеген Академия басшысы Д.Қыдырәлі А.Джавадтың түркі әлеміндегі орны туралы баяндады:

«Бүгінгі іс-шараның «АЛЖИР» мемориал­ды кешенінде өтуінің симво­ли­калық мәні зор. Ахмед Джавад саналы ғұмырын әзербайжан халқының азаттығына арнаған әрі сол жолда қуғын-сүргінге ұшы­раған қайраткер. А.Джавад тек әзербайжан хал­қының ғана емес, түркі әлеміне ортақ тұлға. Ол Ахмет Байтұрсынұлы, Мырза Фатали Ахундзаде, Гасан бек Зардаби, Мұстафа Шоқай, Ишеналы Арабаев сынды түркіге тұтқа болған тұғырлы тұлғалардың бірі. Ол 26-28 жасында азаттық ұраншысы ретінде бауыр­лас Әзербайжанның мемлекеттік әнұраны сөздерін мәңгіге таңбалады. Оның өміршең шығармалары түркілік сана-сезімнің қалыптасуына зор ықпал етті.

Оның аяулы жары Ахунд-Заде Шукурия Сулейманқызы да Қазақстанға жер аударылып, 1938-1945 жылдары «АЛЖИР» лагерінде жазықсыз 8 жыл отырған. Ақынның жарымен бірге жер аударылған 44 әзербайжандық әйелдің қатарында 1918-20 жылдары Әзербайжан Демократиялық Р+еспубликасының Премьер-Министрі Хойский Фатали ханның қызы Тамара ханым да болған. Сондықтан ұлы ақынның мерейтойы аясында Ахмед Жавадпен бірге жазықсыз қуғын-сүргін құрбандарын да еске алып, рухтарына тағзым етеміз. Мұндай зұлматты ұмытуға болмайды», деді.

Сонымен қатар, қонақтар назарына көрнекті қайраткер А.Джавад­тың өмірбаяны мен жары Ахунд-Заде Шу­курия Сулейманқызының естелік сұх­баты туралы деректі фильм ұсы­нылды.

Іс-шараға қатысушылар қуғын-сүргін құрбандарының рухына тағ­зым етіп, «Еске алу қабырғасына» гүл­шоқ­тарын қойды.

Бұдан кейін қатысушылар музей экспозицияларымен танысып, «АЛЖИР» лагерінде жазасын өте­ген әзербайжандықтар туралы тақырып­тық көрмені тамашалады. Олардың қата­рында А.Джавадтың 1938-1945 жыл аралығында Қазақстанға жер ауда­рыл­ған жары Ахунд-Заде Шукурия Сулей­манқызына арналған экспозиция да бар.

Жиын соңында қуғын-сүргін құр­бан­дарының рухына Құран бағышталды.