Еліміздегі саяси реформалар экономикалық реформаларға қарағанда әлдеқайда кешеуілдетіліп, мұның өзі даму жолымыздағы үлкен бөгесінге айналғанын ашық айтқан Президент биылғы Жолдауында жұртшылық көкейінде көптен жүрген, әбден пісіп-жетілген саяси мәселелерді шешу жөніндегі бірқатар ұсынысын жариялағаны белгілі. Соған орай белгілі заңгерлер, қоғам қайраткерлері енгізілген арнайы жұмыс тобы құрылып, оның отырыстарында Ата Заңның 33 бабына енгізілетін өзгерістер мен толықтырулар пысықталды. Дайындалған заң жобасын Мемлекет басшысы Конституциялық Кеңестің қарауына жіберіп, күні кеше оның оң қорытындысы шығарылды. Енді оны бұрынғы әдетпен Парламентке жіберіп, бір-екі аптаның ішінде жеделдете қабылдап жіберуге де болар еді. Бірақ Президент өзі жариялаған Жаңа Қазақстанның һәм Екінші Республиканың негізін қалайтын аса маңызды конституциялық реформаны ат төбеліндей аз топтың емес, бүкіл халықтың талқысына салуды жөн көріп, референдум өткізуді ұсынды. Ата Заңда: «Халық билікті тікелей республикалық референдум және еркін сайлау арқылы жүзеге асырады, сондай-ақ өз билігін жүзеге асыруды мемлекеттік органдарға береді», деп жазылғанын ескерсек, еліміздің тәуелсіздігі жылдарында мұндай мүмкіндік халқымызға екінші рет берілмекші. Сөйтіп, Конституцияға енгізу ұсынылған өзгерістердің бәрін де Конституциялық Кеңес толық мақұлдағанымен, шешуші таңдауды жасау құқығы халықтың өзіне ұсынылып отыр.
Ал Ата Заңға Президент бастамашылық еткен түзетулердің ішінде халқымыздың тағдырына, еліміздің дамуына зор ықпалын тигізетін үлкен өзгерістер бар. Мәселен, «Жер тағдыры – ел тағдыры» деп санайтын ұлтымыз үшін Конституцияның 6-бабының 3-тармағын: «Жер және оның қойнауы, су көздері, өсімдіктер мен жануарлар дүниесі, басқа да табиғи ресурстар халыққа тиесілі. Халық атынан меншік құқығын мемлекет жүзеге асырады. Жер, сондай-ақ заңда белгіленген негіздерде, шарттар мен шектерде жеке меншікте де болуы мүмкін» деп өзгертудің мән-маңызы ерекше. Бұл алдағы уақытта жерге қатысты маңызды реформалар жер иесі – халықтың пікірі ескерілмей шешілмейді деген сөз.
Мемлекет басшысы елде бәрін бір-ақ адам мен оның төңірегіндегілер шешетін «суперпрезиденттік» жүйеден бас тартып отырғаны да өте маңызды. Ата Заңға сәйкес ол барлық азамат үшін тең мүмкіндіктердің кепілі болуға тиіс. Сондықтан да, конституциялық реформаға сәйкес енді Республика Президентінің жақын туыстарының мемлекеттік саяси қызметшілер, квазимемлекеттік сектор субъектілерінің басшылары лауазымдарын атқаруға құқығы болмайды .
Қазіргі сайлау жүйесін жетілдіріп, Парламент Мәжілісінің сайлауында пропорциялыққа қоса, мажоритарлық жүйені де енгізу азаматтардың саяси белсенділігін, төменгі Палатада көзқарастардың әралуандығын қалыптастыруға мүмкіндік бермек. Бұл саяси партиялардан сайланған депутаттары кейде фракциялық қатаң тәртіпке бағынып, айтар сөзін айта алмай жүрген Мәжілістің беделін арттыра түсері анық.
Президенттің елімізде бұрын болған Конституциялық Сотты қалпына келтіру туралы бастамасы да Жаңа Қазақстан һәм Әділетті Қазақстан құру бағытындағы маңызды қадам екені даусыз. Ол азаматтардың конституциялық құқықтарын қорғауды күшейте түспек. Себебі енді оған қарапайым азаматтар да тікелей жүгіне алады. Ал осыған дейін Конституциялық Кеңеске жүгіну құқығы тіпті Парламенттің жекелеген депутаттарына да берілмеген болатын.
Міне, осындай өрелі де өміршең өзгерістерді Ата Заңға енгізу мәселесін енді республикалық референдумға қатысатын халықтың өзі шешпек.
