БҰҰ Ресей мен Украинаның әлемдік нарықтың үштен бірін бидаймен қамтамасыз еткенін мәлімдеді. Бүгінгі таңда азық-түлік нарығында тапшылық байқалған. Себебі Украина нанын Азия, Еуропа мен Африка елдері тұтынып келген. Қазір Қара теңіздегі порттарда 4 миллион тонна астық тұр.
«Бірінші кезекте біздің алдымызда бірнеше экономикалық міндет тұр. Украина мен Молдовадан шыққан азық-түлікті діттеген орнына жеткізуге көмектесуіміз қажет. Өйткені әлемнің әр бөлігіндегі қандай да бір тапшылықтың алдын алғымыз келеді. Бұл – үлкен логистикалық мәселе», деді транспорт бойынша еурокомиссар Адина-Иоана Вэлян.
Украинада астық көп мөлшерде өндірілмеуі мүмкін. Ал Ресей жаздың соңына дейін Еуразиялық экономикалық одақ елдеріне астық тасымалына тыйым салған. БҰҰ жағдайдың қиындауы көптеген елдерде аштық пен инфляцияға алып келе ме деп қорқады. Мәселен, ірі экспортерлердің бірі Үндістан өз бидайын сатпау туралы шешім қабылдаған.
Қазақстан әзірге экспортты жалғастырып келеді. Алайда отандық өндірушілер өзімізге арналған қор туралы ойлану керек дейді.
«Экспорт көлемі айына 700 мың тоннаға дейін жетті. Бұл Қазақстан үшін үлкен көрсеткіш болып отыр. Ауыл шаруашылығы министрлігі экспортты квоталау туралы қаулы шығарды. Квотаға сәйкес екі айда миллион тонна астық экспортталуы керек. 15 маусымнан кейін бидайды экспорттауға құқығымыз жоқ, себебі өз елімізді астықсыз қалдырамыз. Әзірге 500 мың тонна етіп қалдырсын, ал қыркүйекте миллион тонна астық болады. Есесіне тамыз айында астықсыз, ұнсыз қалмаймыз», дейді Қазақстан астық өңдеушілер кеңесінің президенті Алихан Талғатбек.
Мамандар бидай экспорты бойынша еліміз үшін жаңа көкжиектер ашылып келетінін айтады. Қазір Қазақстан бидайы Өзбекстан, Ауғанстан, Тәжікстан мен Қырғызстанға экспортталады.
«Жаңа бағыттар Қара теңіз бағытында болмақ, Грузия арқылы экспорттауға болады. Қайда жеткізуге болатынын қарап жатырмыз. Алайда қазір логистика қымбат. Сондықтан Америка секілді нарықпен бәсекеге түсу қиын. Бәсекеге төтеп бере алмаймыз. Мәселен, Поти портына дейін жеткізу 120-150 доллар болады. Яғни бидай бағасы 370-380 доллар, бірақ жартысын тек жеткізу үшін төлейміз», деп қосты Алихан Талғатбек.
Алайда сарапшылардың барлығы бидай экспортын тоқтату керек деп санамайды. Себебі бұл жағдайда керісінше ұтыламыз дейді. Олар Қазақстанда астық тапшылығы болмайды деп сендірді. Егер жыл сайын көтерілетін мәселені шешсе, бидай барлығына жетеді екен.
«Қазақстан – бидай экспорттаушы. Бұл – біздің бизнес. Бұл мұнай немесе мыс экспортын тоқтатумен бірдей. Экономикамызға үлкен соққы болып тиеді. Көп елдермен қарым-қатынас үзіледі. Барлық уақытта шаруаларға тыңайтқышқа, тұқымдыққа, жанармайға ақша жетпей жатады. Субсидияланған дизель отынын берсе де, көңілі толмайтындар бар», деді сарапшы Кирилл Павлов.
Болжам бойынша, биыл шаруалар 10 миллион тонна астық жинауы керек. Квота мерзімі ұзартыла ма, әлде жаңа өзгерістер енгізіле ме, әзірге белгісіз.
Аружан Амангелді
