Отанымыз – ортақ үйіміз

Таяуда жеке қағаздарымды қарап отырсам, көзіме бір хат түсті. Оны маған өткен ғасырдың сонау тоқсаныншы жылдары Ресейге көшіп кеткен жақын досым Евгений Близнюков жазыпты. Хатта әркімге ой салатындай мынадай жолдар бар: «Жаңа өмірге бейімделу, үйрену, тіпті, соншалықты қиын болады-ау деп еш ойламаппын. Отан кіндік қаның тамған жер ғана емес, сені асырап, өсірген орта екенін нақты іс жүзінде түсінесің. Өткеннің бәрін кері қайтаруға болатын болса, мен ешбір де ойланбас едім. Біз бұл жерде бөтен адамдармыз. Ең бастысы, мұнда өзіңнің ешкімге керегің жоқ екенін түсінесің. Мен болсам бәрін басқаша армандайтынмын...». Иә, тағдырдың жазуы солай болуы керек, ата-бабаның сыртқы баса-көктеуден ақтабан-шұбырып жүріп аман қалған Жиделі-байсын жері, құт мекенді Қазақстан тек қазақтардың ғана емес, 140 ұлт пен ұлыстың және 17 діни конфессия өкілдерінің өсіп-өркендеуі, жайлы қонысы үшін сақталған екен. Яғни, біз көп құрамды қоғамбыз. Сондықтан, біз, ең әуелі, қалыптасқан жағдайды ескеруге тиіспіз. Демек, осы заманғы дүниеде өмір сүру дегеніміз – ашық болу және басқа ұлт өкілдеріне, мәдениеттер мен діндерге төзімді болу. Былайша айтқанда, «өзіңе тілемейтінді өзгеге жасама» деген қарапайым қағиданы үнемі жадымызда ұстағанымыз абзал. Мына бір жағдайды да қаперде ұстаған жөн деп білемін. Мемлекет басшысы Н.Назарбаевтың былай дегені бар: «Еске алсақ, тәуелсіздігімізді жариялаған кезде қазақтардың саны 37 пайызды ғана құрайтын. Елімізді қуатты және күшті елге айналдыру үшін, ұлтына қарамастан, барлық азаматтар еңбек етті. Мұны ұмытуға болмайды. Тәуелсіздік – Қазақстан халқының ортақ жеңісі, ортақ қуанышы. Тарихтың жазуымен Қа­­зақстан көпұлтты мемлекет ре­тінде қалыптасты. Бірақ, бұл – кемшілік емес, керісінше, елімізді ұлттық оқшаулаудан қорғайтын маңызды фактор. Және еліміздің барлық азаматтары қазақстандықтардың ортақтасуға бағытталған идеясын ұстануға міндетті». Сайып келгенде, орнықтылық ахуалды сақтау – біз үшін тек тактикалық қана емес, стра­тегиялық мақсат. Егер елде сая­си тұрақтылық пен ұлтаралық келісім болмаса ешкім де экономиканы дамытуға қаржы салып жатпайды, өз кезегінде бұл үлкен дағдарыстарға әкеліп соғар еді және оған нақты мысалды алыстан іздемеудің де қажеті жоқ. «Біреуге қарап пікір ет, біреуге қарап шүкір ет», дейді халқымыз. Пікір етсек те, шүкір етсек те орынды. Өйткені, тұңғыш Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаевтың ел халқының тұтастығын нығайту бағытында үзбей атқарып келе жатқан жұмыстары елдің мүд­десіне орай жүргізілуде. Осы ретте, әсіресе, Елбасының тіке­лей басшылығымен құрылған Қазақ­стан халқы Ассамблеясының маңы­зы бөлек. Өз құрамына 140 этносты біріктіретін бұл Ассам­блеяны бүгінгі күні «Кіші Біріккен Ұлттар Ұйымы» деп те атайды. Себебі, Ассамблея барлық этносаралық қатынастар проблемаларын шешудің тікелей жолы мен нақты тетігі болып танылуда. Қазір Ассамблея қоғамдағы бірден-бір танымал ұйымға айналып отыр. 2007 жылғы жүргізілген конституциялық реформалар Ассамблеяның беделі мен саяси салмағын көтеруге мүмкіндік туғызды. Бүгінгі күнде толыққанды конституциялық органға айналған Ассамблея ел Парламентіне тоғыз депутат сайлау құқына ие болды. Осылайша, Ассамблея мен Парламент фрак­циялары еліміздегі қоғамдық келісім және этникааралық төзімділіктің қазақстандық моделін барынша нығайтуға және одан әрі жетілдіруге бағытталған ұлттық стратегиялық мәселені бірлесе отырып іске асыруда. Сонымен бірге Ассамблея қазір үш басты міндетті атқару үстінде, олар: қазақстандық отан­­­сүйгіштікке тәрбиелеу, төзімділік пен жауапкершілікті нығайту, мемлекеттік тілді меңгеру. Айта­лық, жылда 1 мамырда, Қазақстан халқының бірлігі күні аясында өтетін «Бейбітшілік пен келісім жол картасы», «Бір халық – бір ел – бір тағдыр» атты республикалық фестиваль, іскер этнос өкілдерінің өздерінің тарихи отандарымен Қазақстанға тиімді экономикалық байланыстар орнықтыру тәжі­рибелері, «Қазақстанның болашағы – қазақ тілінде» тақырыбында ұйымдастырылатын байқау сол міндеттерді орындау жолындағы атқарылып жатқан шаралардың бір парасы ғана. Бұл ерекше құрылым түптеп келгенде қазақ жерінде мекендеп жатқан барлық ұлт пен ұлыс өкілдерінің ойынан шығып, оларға Қазақстанды екінші Отаным деп қабылдауға игі әсерін тигізіп отыр. Республикадағы орыс, казак, слав­ян ұйымдары қауымдастығы мүшесі Анатолий Чесноковтың пікірінше, Қазақстанда 4 миллиондай славян ұлты өкілдерінің мүдделері толығымен қорғалған, өйткені, ол үшін жақсы заңнамалық база жасақталған. «Елбасы өз сөзінде тұрды. Ол кісі егемендік алған тұста айтқан сөзімен бүгінгі жасап жатқан ісінде еш алшақтық жоқ. Республикадағы жағдай шын мәнінде бәрімізге жайлы, сондықтан да ерікті қоныс аударуға көмектесудің ресейлік бағдарламасына қарамастан Қазақстаннан жаппай көшіп жатқандар жоқтың қасы», дей келе, ол өзінің ризашылығын жасырмайды. Расында, Нұрсұлтан Назарбаев ТМД аумағының жекелеген елдерінде орын алған этносаралық қақтығыстарға, сонымен бірге, мемлекетаралық және ішкі кикіл­жіңдерге жол бермеген бірден-бір мемлекет басшысы. Сондықтан, конфессияаралық және ұлтаралық саясат жүргізудегі Қазақстанның теңдессіз тәжірибесін өзгелер де пайдаланса ұтылмасы анық. Мұны ең алдымен соңғы кездері шовинистік пиғылдары барынша қозып жүргендер мен исламофобия бел алып отырған еуропалық елдер қаперлеріне алса игі болар еді. Ал біздер үшін, осындай сара саясат, түптеп келгенде, адам­дардың тұрмыс жағдайларын одан әрі жақсартудың, экономикаға тұрақтылық сипат берудің, жүзеге асып жатқан реформалар мен өзгерістердің кері кетпейтінінің мықты тірегі және басты кепілі саналады. Әрине, түйінді мәселелерден де ада емеспіз. Жекелеген шешімдер мен атқарылған істер кейбір адамдардың көңілінен шықпай жататыны жасырын емес. Мысалы, әлі де болса мемлекеттік тілдің жағдайын тек қазақ тіліндегі баспасөз жазады, қалғандарының «оның бізге қатысы жоқ» деген сыңай танытып, үндемейді, деп санайтындар баршылық. Енді бір пікірлер, кейбір мамандықтар мен кәсіптердің жекелеген түрлеріне қазақ тілін білу керектігі талаптарын қою мәселесін қарайтын «Қазақстан Республикасындағы тілдер туралы» Заңның 23-бабын күшіне енгізу мәселесі ұзын арқан, кең тұсауға салынуда дегенге сая­ды. Тұрмыста кездесіп қалатын небір кикілжіңдерге саяси астарлар беріліп, Ассамблеяның рөлін төмендетуге талпынатындар да жоқ емес. Иә, өмір болған соң, ұсақ-түйек кейбір түсінбеушіліктердің орын алуы әбден мүмкін. Тіпті, ондай жағдайлар кез келген, керек десеңіз ең тату деген отбасының өзінде болып тұрады емес пе?! Сондықтан да азаматтар арасындағы қатынастар сала­сындағы ахуалға баға берер тұста өте мұқият болуымыз және аса жауапкершілікті сезінуіміз керек. Елдің тәуелсіздігін көздің қарашығындай қорғаудың қажеттілігін бір сәтте де естен шығармағанымыз абзал. Өйткені, тәуелсіздікке қол жеткізгеннен гөрі, оны ұстап тұру әлдеқайда қиын. Бұл – әлем кеңістігінде ғұмыр кешкен талай халықтың басынан өткен тарихи шындық. Өзара алауыздық пен жан-жаққа тартқан берекесіздік талай елдің тағдырын құрдымға жіберген. Тіршілік тезіне төтеп бере алмай жер бетінен ұлт ретінде жойылып кеткен елдер қаншама. Біз өзгенің қателігінен, өткеннің тағылымынан сабақ алуға тиіспіз. Осы бір жайттарды Елбасы өзінің биылғы Жолдауында ерекше атай отырып, «Қазақстан-2050» Стратегиясы – отыздыққа бастайтын ең абыройлы, ең мәртебелі жол» деген болатын. Иә, біз үшін болашағымызға бағдар ете­тін, ұлтты ұйыстырып, ұлы мақсаттарға жетелейтін нысана бар. Ол – отыздыққа ену нысанасы. Оны іске асыру өз қолымызда. Ол үшін ауызбіршілікпен әрі тынымсыз тіршілікпен ұдайы алға ұмтылуымыз керек. Үстіміздегі жылғы 18 сәуірде «Қазақстан-2050» Стратегиясы: бейбітшілік, руханият және келісім мәдениеті» тақырыбы бойынша Астана қаласында өтетін Қазақстан халқы Ассамблеясының ХХІ сессиясында бұл тұрғыда келелі кеңес болып, айтулы шешімдер қабылданарына сенім мол. Кенжеболат ЖОЛДЫБАЙ, саясаттанушы, «Бас редак­­­торлар клубы» қоғам­дық бірлестігі президенті.