Академик атында

Академик атында планета, қала, минерал, гүлдер, мұздық және тау шыңы, көшелер, кәсіпорындар мен мекемелер бар

Бұл күндері Алматыдағы Мемлекеттік орталық музейде академик Қаныш Сәтбаевтың туғанына 115 жыл толуына орай «Қазақ жерінің ұлы ғалымы» атты көрме басталды. Қазақстан жер қойнауындағы байлықтарды кешенді зерттеген және оларды ашу істерін ұйымдастырған, сөйтіп, еліміздің минералдық-шикізаттық базаларын кеңейтуге баға жетпес үлес қосқан тұлға туралы көрме төрт бөлімнен тұрады. Кейінгі ұрпаққа академиктің тағылымды ғұмырын, ғылыми мұрасын Мемлекеттік орталық музей қорындағы және ғалымның мұрағатындағы жәдігерлер арқылы көрсетуді мұрат тұтқан көрме келушілерге көп әсер сыйлап отыр. Мәселен, «Өмірлік жолды таңдау» атты алғашқы бөлімде Қаныш Сәтбаевтың балалық шағы, Семейдегі мұғалімдер семинариясында оқуы және оның мұғалімдік қызметі, Том технология университетіндегі сту­денттік жылдарынан сыр шер­теді. «Ғалым-геолог» бөлімі ғылы­ми-тәжірибелік қызметіне ар­налған. Фотоқұжаттар мен заттай экспонаттар ғалымның инженер-геолог, бөлім жетекшісі, Атбасар және Қарсақпай геология трестерінің бас геологы кезеңдеріндегі экспедициялық қыз­метімен, сондай-ақ, Жезқазған мыс және Байқоңыр көмір кен орындарында алғаш рет тұрақты геологиялық барлау жұмыста­рын ұйымдастырғаны туралы баяндайды.Әсіресе, әлемдегі үш ірі мыс рудасы кен орнының бірі – Ұлытау-Жезқазған кен ор­нындағы қызметі туралы ерекше сыр шертеді. Айтқандай, ғалымның есімі Үлкен Жезқазған мен Геология институтына берілген. «Академик Қ.И. Сәтбаев – Қазақ КСР Ғылым академиясының негізін салушы» бөлімі оның ғылыми қызметіне арналған. Бұл бөлім арқылы Сәтбаевтың қашан Қазақстан Ғылым академиясының алғашқы президенті болып тағайындалғаны туралы білуге болады. Ал «Мұра» бөліміне акаде­мик­тің геология саласымен қоса басқа ғылымдарда, атап айтсақ мәдениет пен тарих саласында қалдырған еңбектері қойылған. Мұнан да бөлек, қазіргі жастардың көпшілігі ғалымның Ш.Уәлихановтың «Едіге» жырының мәтініндегі қазақ оқырмандарына қайтадан дайындап, Жезқазған-Ұлытау өңірінен көптеген мұраларды зерттеп, «Жезқазған ауданындағы көне заман ескерткіштері» атты еңбек жазғанын біле ме? Сол сияқты Сәтбаевтың қазақ орта мектебінің төменгі және жо­ғары сынып оқушыларына ар­налған «Алгебра» оқулығын дайындағаны, 1931 жылы ба­сыл­ған А.Затаевичтің «500 қазақ ән­дері мен күйлері» жинағына 25 әнді өзі орындап, орыс тілінде ғылыми түсініктеме енгізгені де қызығушылық туғызуда. Заңғар ғалымның есімімен Сәтбаев кіші планетасы, Қара­­­­­­­­­­ған­ды облысындағы қала, минерал, гүлдер, мұздық және тау шыңы, көшелер, кәсіпорындар және мекемелер аталады. Айтулы тұлғаның атында бірнеше сыйлықтар мен стипендиялар тағайындалған. Айнаш ЕСАЛИ, «Егемен Қазақстан». АЛМАТЫ. ––––––––––– Суретті түсірген Берсінбек СӘРСЕНОВ.