Жиырма жылдан соң ақталған...

Оның бірге туған Сұлтанбек, Мұсылманбек, Асылбек, Омар­бек, Мұратбек есімді бес ұлы мен Жамал атты қарындасы бол­ған. Асылбектің әкесі 1901 жылы ауыр сырқаттан қайтыс болыпты. Алты баланың анасы Қадиша Әйтпенқызы бала­ла­рының жақсы мамандық иелері болуын көксеп, қаншама қиын­дық көрсе де, олардың оқуын жалғастыруына мұрындық болады. Сөйтіп жүріп, аяулы ана ұл­дары Сұлтанбекке – топограф, Мұсылманбекке – мұғалім, Асыл­­бек пен Мұратбекке дәрі­гер мамандықтарын игертеді. (Омар­бек жастай ауыр науқастан қайтыс болады).

1913 жылы Омбы гимназия­сын үздік бағамен бітірген Асыл­бек Томск университетінің дәрі­герлік факультетінде 4 жыл бі­лім алған. Соңғы екі жы­лын Ақ­мола губерниясы земство­сы­ның жәрдем қаржысымен оқи­ды да, қаражатын алған соң, дә­рі­­­гер­­лік қызметті Ақмола уезі­­нен бас­тайды. Осы кезде ол Ақ­мо­ла облыстық қазақ коми­теті­нің мү­шесі болып сайланып, қоғам­дық қызметке де араласа бастайды.

Өз саласында және қоғамдық қызметтерде танылып қалған Асыл­бек 1917 жылы Орынбор қала­­сында өткен Бірінші Бүкіл­қыр­ғыз съезіне делегат болып қаты­сады. Асылбек Сейітов жө­нін­де Сәкен Сейфуллин «Тар жол тайғақ кешу» атты кітабында кеңі­рек тоқталады. Осыдан-ақ оның тегін тұлға емесін аңға­рамыз.

1922 жылы Асылбек Семей қаласының губерниялық ден­саулық сақтау бөлім меңге­ру­шісі қызметіне ауыстырыла­­­ды. Денсаулық сақтау саласы­на тә­­жі­рибелі дәрігер-маман­­ды жинап, «Ауыл» шипажа­йын және «Березовка» сауықты­ру орталығын құрады. Қайда жүрсе де, елінің денсау­лығын, болашағын ойлағаны осыдан білінеді.

Алматыдағы Денсаулық Ха­лық комисcариатының жос­пар­лау бөлімінің меңгерушісі қыз­метіне шақырылған білік­ті ма­манға, Алматы темекі фаб­ри­касына қарасты дәрігерлік пункт­тің бас дәрігері міндетін қатар атқару жүктеледі. 1937 жылдың 25 қарашасында дейін бұрынғы Ленин, қазіргі Жетісу ауданына қарасты №5 емхана­ның ашылуына шұғыл тапсырма беріледі. Уақыт тығыздығы­на қарамастан, міндетті белгілен­ген мерзімнен бір апта бұрын орын­дап, өзі бас дәрігер болып тағайындалған Асылбек Жұ­ман­ұлы 1937 жылдың 3 жел­тоқ­са­нында жазықсыздан-жа­зықсыз, тұтқындалып кете барады.

Ал Асылбектің жары Нафиға Садуақасқызы әділдік іздеумен бір жылға жуық уақыт түрме есігін тоздырумен жүргенде ке­­неттен қайтыс болады. Ар­тын­да қалған қыздары он бес жас­­тағы Роза мен сегіз айлық Клара бас­панасыз, қараусыз кө­ше­де қалады. Қос балдырған қа­йырымды жандардың көмегімен ел қа­тарына қосылыпты. Бүгінде олар­дың екеуі де ұрпақ сүйіп отыр.

Әкесінің жазықсыз жазаға кесілгенін ел-жұртқа дәлелдеу Клара Асылбекқызына оңайға соққан жоқ. Еліне еңбек ету жолында нақақ кеткен әкесі тек 1957 жылдың сәуір айында ғана жазықсыз деп ақталады. Азаптау лагерінде өткен жиырма жылы оның еліне жасаған еңбегін жоққа шығара алған жоқ. Бірақ елі үшін туған есіл ер атылып кетті.

1996 жылы Клара Асылбек­қызының өтініші бойынша Алматы облысы мен құжаттар басқармасы берген С-39 таң­балы анықтамада жарты ғасыр­дан астам уақыт НКВД орган­дарындағы құпия істің бетпер­десі ашылған. 1937 жылдың 3 желтоқсанында Асылбек Сейі­товпен тергеу кезінде кездес­кен қаржы мекемесінің қыз­меткерлері: «1933 жылы үйінде отырғанда оның Кеңес өкіметін қаралап, қазақты жер бетінен құрту үшін аштықты қасақана ұйымдастырды, халықты бұ­дан құтқарудың бірден-бір амалы – Қытайға жаппай көші­ру деген ұсыныс айтып, бізді үгіт­теді», деп куәлік жасап­ты. Сонымен Асылбек Жұман­ұлы­ның қылмысы үш-ақ тәу­лік­те анықталып, ату жаза­сы­­на ке­сілген. Үкім сол күні орын­­дал­ғаны белгілі болады. Бірақ 1957 жылы облыстық проку­ратура қайта жауапқа ша­қырғанда, куәгерлер бұрынғы жауаптарынан танып, жанымыздан қо­рықтық деген сылтау айтады. Осылайша, 20 жылдан кейін Асылбек Сейітов «халық жауы» деген жаладан ақталады. Клара Сейітова әкесі жөнінде деректер іздестіре жүріп, оның қазақ халқы үшін атқарған қыруар ша­руаларының куәсі болады.

Асылбек Жұманұлы тек хал­қының денсаулығын ойлаған ашық ойлы азамат қана емес, бі­лікті қоғам қайраткері, ұлтын сүйген ұлтжанды перзент екеніне де көз жеткізетін уақыт келді. Мағжан Жұмабаев, Ахмет Бай­тұрсынов, Ілияс Жансүгіров, Сәкен Сейфуллин сияқты ұлы тұлғалармен сырлас, тең тұрғыда сөйлесе алатын үзеңгілес бол­ған Асылбек Жұманұлы сынды азаматтардың еңбегін бү­гінгі ұрпақтар, әрине, жадына сақ­тауға тиіс. Қоғам қайраткері, дә­рігер Асылбек Жұманұлы­ның құжаттары 2002 жылы қызы Клара Сейітованың тапсыруымен Алматы қаласы Орта­лық мемлекеттік мұрағатына тұ­рақты сақтауға алынып, № 357 жеке адамның қалыптасу қо­ры берілген. Алматы қаласы Ор­та­лық мемлекеттік мұрағат са­рап­шысы Ләйлә Рахипованың ұсынысымен осы материалды оқырман назарына жеткізіп отыр­мыз.

Оның өшпес есімі «Азалы кітаптың» бірінші томына ен­гі­зілді. Семей қаласында бір кө­шеге Асылбек Сейітов есімі бе­рілсе, Алматы қаласындағы Жетісу ауданында 1937 жылы Асылбек Жұманұлы іргетасын қалаған №5 көпсалалы емхана қабырғасына ескерткіш тақта қойылды. Небір қиын қыстау кезде де елін ұмытпаған, тіпті, сол үшін жанын қиған Асылбек Сейітов есімі ұмытылмақ емес. Ұмытылмайды да.