Тарих • 12 Ақпан, 2020

Меккедегі «Қазақ тақиясы»

Керекулік молда атамыз Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің ертеде жазған «Қазақ шежіресі» атты еңбегі бар. Онда қазақтардың қажылық сапарға қай кезден бастап барғаны жайлы мәлімет келтіреді. Мәшекеңнің айтуынша, ең алғашқы қажы уақ Нүркен деген адам екен. Екінші рет 1858-ші қой жылы күлік Самай сопы мен ноғай Байжан хазірет қажылыққа барып, сол жақта өлген. Осы сөзді жазып отырған Мәшһүр Жүсіп мен дәл сол жылы туыппын (1858), қазір 70 жас­тамын, дейді. Ал үшінші рет 1874 жылы тобықты Құнанбай, айдабол Қишыл Қыстаубай, атбасарлық Егізек, Жанайдар, құлан қыпшақ Шонтыбай бастаған Орта жүзден 20, Кіші жүзден Досжан халфе, Нұрпейіс хазірет бастаған 100 адам барды, дейді. Бұл қазақтың ескі есебі бойынша қаракиік жылы екен.

Тарих • 11 Ақпан, 2020

Чугуевтік ұшқыштар Шымкентте шыңдалған

Екінші дүниежүзілік соғыста аға ұрпақ өз анттарына адал болып, сол тұстағы ортақ отанымызды қорғау үшін ерлік көрсеткені анық. Біз бүгін осындай бір ерекше жайтқа тоқталмақпыз. Ол майдан даласынан мыңдаған шақырым алыста жатқан шырайлы мекен – Шымкент қаласының соғыс жағдайындағы тіршілігі болмақ.

Тарих • 07 Ақпан, 2020

Әйтеке бидің бет бейнесі қандай болған?

Қазақ тарихи шежіресінің елімізге белгілі маманы Өтеген Қойшиевтің «Әйтеке бидің шын бейнесі қандай?» деген мақаласы бүгінгі қазақ қауымын елең еткізеріне күмән жоқ. Біз бұл мақаланы алғаш рет «Жалаңтөс баһадүр – тарихи тұлға» атты деректі жи­нақтан оқыдық. Бұл кітаптың баспадан шығуына демеуші болған – дәрігер, ғалым Ғани Смаханұлы екен. Ол бізге аталған кітаптың бір данасын сыйлады. Ең тамашасы, ақын Сардарбек Қожағұлдың «Баһадүр Жалаңтөс» атты кітабында басылған Әйтеке бидің жаңа суретін қолымызға ұстатқаны болды.

Тарих • 05 Ақпан, 2020

«Абақияда» сабақ берген алашордашы

2008 жылдың қазан айында «Егемен Қазақстан» газетінде «Ұлыдан ұрпақ қалса игі» атты сұхбат-жазба жарияланды. Тақырыпқа арқау болған дүние – Шәкәрім қажының кіші ұлы Зияттан туған немересі Мереке жайлы екен. Яғни, газет тілшісі Қорғанбек Аманжолға берген сұхбатында Мереке аға өзінің нағашы атасы, яғни анасының әкесі Сейітқазы атты ұстаз адам екенін және ол кісі 1944 жылы Моңғол елінің астанасы Ұлан-батырда қайтыс болғанын, оны анасы Мүнира барып жерлеп қайтқанын, екі жылдан кейін (1946) бұл кісі де сүзек ауруынан қайтыс болып, тоғыз жасында тұл жетім қалғаны жайлы айтыпты. Сұхбат барысында тілші орайын тауып «Сейітқазы ұстаз кім?» деп сауал қойған екен, оған Мереке атамыз: «Нағашы атам Сейітқазы Нұртаев – солтүстік өңірде туып-өскен Айыртаудың қазағы. Бір себептермен қудаланып Абай елін паналаған. Шәкәрім қажымен байланыста болған. Кейін Шыңжаң өлкесіне келіп, Алтай аймағында ұстаздық еткен» деп, өз білерімен бөлісіпті.  

Тарих • 04 Ақпан, 2020

Ажалсыз адам

Тарих • 03 Ақпан, 2020

Бір тау бар Азат деген айтары көп

Азат тауы Көкшетау қаласының күншығыс жақ беткейінде. Қазіргі жүйрік көліктің жайымен есеп құрсаңыз, атшаптырым жер ғана. Іргесінде Азат станциясы бар. Есте жоқ ескі кезеңде бұл өңірде Жалғызқарағай, Былқылдақ, Өзенқарағай атты ауылдар болған деседі. Ақ қашып, қызыл қуған үркіншілік жылдары бас сауғалап, үдере көшкен. Кейін ел қайта оралып орныққанда, Жалғызқарағай Алексеевка аталған.

Тарих • 03 Ақпан, 2020

Таңбалы тас – тарихтың бір куәлігі

Қазақтың ұлы шежірешісі көреген көзді, қара сөзді ғұламасы Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы «Бетпақ шөлінде Нұра деген жер бар еді. Сонда тасқа басылған таңбалар бар. Үш жүздің баласы арасында қазақтың таңбаларына қатысты талас болса сол тастан барып қарасады. Алаша ханның жарлығымен басылған таңба деседі» деген екен. «Тарихтың нағыз кейіпкері – адамдар» дейді ойшылдар.

Тарих • 24 Қаңтар, 2020

Қалмаққырылған ба, Қалмаққырған ба?..

Осыдан екі жыл бұрын біз газетімізде «Қалмаққырылған неге елеусіз қалған?..», «Көкірегіме көшкен Қалмаққырылған, Ақшиман» М.Әуезов» деп екі мақала жаздық. Мақалада Қалмаққырылған тарихы – ашылмаған арал секілді екенін, талай жыл бойы облыстық ішкі саясат, мәдениет, туризм басқармалары тарапынан «Мәдени мұра» бағдарламасы кезінен бастап тарихи-танымдық жұмыс жүргізілмегенін айтқан едік.

Тарих • 24 Қаңтар, 2020

Черняевтің хаты һәм Әулиеата қасіреті

Тарихта көне Тараз, жалпы Әулиеата аймағының кезінде ең әуелі Ферғана соғдыларының мекені болғаны, кейіннен Қарахан мемлекетінің астанасы болғаны, жалпы бұл өлкенің бай тарихы туралы көп айтылады. Сонымен қатар ұлттың басына төнген тағдырлы жылдардың да шежіресі сақталған. 1864 жылы Әулиеата аймағына ақ патша әскерінің келгені де тарихтағы тағдырлы кезеңнің бірі еді.