Таным • 15 Маусым, 2022

Акуланың тісі

818 рет
көрсетілді
2 мин
оқу үшін

Қостанай облысы Арқалық қаласындағы Дала өлкесі тарихы мұражайында Торғай өңірінен табылған қазба жәдігерлер арасында мезазой дәуірінде өмір сүрген акуланың тістері сақталған.

Акуланың тісі

Ежелгі акулалар өте көне дә­уірде – жоғары девонда өмір сүр­ген. Олар гибодус болған, бірақ олардың эволюциялық байланысы бар-жоғы дәл анықталмаған. Сол кездерде палеозой акулаларының тұқымдары мен түрлерінің саны тез өсті, бірақ Пермь кезеңінде басым көпшілігі жойылған.

Мезозой дәуірінде алғашқы акулалар пайда болды. Алдымен олар эласморахийлерге, содан ке­йін акулалар мен сәулелерге бөлін­ді. Акулалардың онтогенезіндегі омыртқалар кальцийленді, бұл оларды күшті етіп, жоғары қы­сымдардан аман алып қалды және  қауіпті жыртқыштарға айналдырды. Зерттеушілер оларды жердегі барлық мұхиттан кездестір­ге­нін айтады. Акула шеміршекті ба­лықтар тобына жатады. Өйткені денесі толықтай шеміршектен құралған. Бұл жыртқыш туралы алғашқы деректерді «тарих атасы» атанған Геродот жазбаларынан (484-425 ж.ж.) кездестіруге болады. «Акула» деген сөзді ағылшын тілінде  алғаш рет 1569 жылы қол­данған.  Оған дейін ағылшын ба­лықшылары мен теңізшілері оны «теңіз қасқыры» деп атаған.

Акулалардың тістері үлкен немесе кішкентай, үшкір немесе до­ғал, кетілген немесе біркелкі бо­лады. Тістерінің пішіні мен өлшем­дері олардың қоректеріне байланысты. Акулалардың жақтарын­да бірнеше тіс қатары болуы мүмкін. Тістері осы қатарлардағы қызыл иектерге бекітілген. Егер де бір қатар тістерінен айырылса, келесі қатарын қолдана береді. Акулалардың кейбір түрі өмір бойы тістерін ауыстырып жүреді, олар өмірлерінде шамамен 30 000 тіске дейін ауыстырып үлгереді екен.

Айтпақшы, акула тістерінен әсем зергерлік бұйымдар дайындалса, бауырын парфюмерия өнімде­рін жасауға қолданады. Ал жүзбе қа­наттарынан түрлі тағам әзірлейді.