Жаз келді... көкөніс пісіп-жетілді

Түркістан облысындағы Жетісай ауда­нының шаруалары биыл 78 мың гектар суармалы жердің 49,5 мың гектарына мақта шитін сепсе, 17 мың гектар жерге бақша, 3,5 мың гектарға дәндік жүгері, 2,3 мың гектарға көкөністер мен тағы басқа дақылдарды еккен. Бүгін­де бақша дақылдарының алғашқы өнім­дері – қауын-қарбыз пісіп, ішкі нарық­пен қатар Ресейге де экспортталуда. Мы­салы, 30 жылға жуық уақыттан бері диқандықпен айналысып келе жатқан Қобыланды Түймешев Жаңа ауыл ауыл­дық округіндегі 150 гектар жеріне түр­лі дақылдарды егіп, «Әділет» шаруа қожа­лығын ашқан. Жылдағыдай биыл да өнімін өзгелерден ерте нарыққа шығарып отыр. Ол 100 гектарға қауынның «Дакар», «Аэропорт», «Бакинка», «Эфиопка» сын­ды сұрыптарын егіп, оның 20 гектарынан өнім жинауда. Ақпанның соңында отырғызылған көшеттер жоспардағы 65 күнде емес, ауа-райының жауын-шашынды болуы салдарынан 90 күнде пісіп-жетілді. Енді сұранысқа сәйкес Ресейдің Мәскеу, Самара қалаларына экспортталып жатыр. Диқанның айтуынша, бағасы да жаман емес, килосына 800 теңгеден жоғары. «Биыл қауынымыз жылдағыдан сәл кештеу пісті. Сұраныс та жақсы. Ағын судан қиыншылық­тар болғанымен, тапшылық сезілмеді. Алғаш­қы өнімдерімізді Ресейге экспорттаудамыз. Өнімді ешқандай делдалсыз, егістік басынан өзіміз көліктерге тиеп, жөнелтудеміз», дейді «Әділет» шаруа қожалығының төрағасы Қобыланды Түймешев.

Ауылдық округ әкімі Нұрлыбек Бах­тия­ровтың айтуына қарағанда, 7 мың гек­тардан астам суармалы жері бар ок­руг­те бүгінде 5 мыңнан астам гек­тарға мақта шиті егіліп, 45,5 гектарға көкө­ніс, 1 163 гектарға бақша дақылдары орна­лас­тырылған. Оның ішінде пленка астына егілген қауынның аумағы – 978 гектар, ашық топыраққа егілген қауын – 225 гектар. Ал 220 гектарға қарбыз егілген. Сондай-ақ Жетісай ауданы, Атамекен ауылдық округіне қарасты Жемісті а­уылында бір гектар алқапта тамшылатып суару әдісімен өсірілген 25 тонна қарбыз Ресейге экспортталмақ.

«Тамшылатып суарудың пайдасы мол екен. Жыл сайын 6 мың түп еге­тін едім, осы әдіспен биыл 8 мың түп шық­ты. Бұл өз кезегінде мол өнім алуға мүм­кіндік береді. Тамшылатып суарудың тағы да бір артықшылығы тыңайтқыш 5-6 есе аз кетеді. Қол күшін де көп қа­жет етпейсің. Қарбыздың 60-65 күнде пісетін «Долбый» атты сұрпын сәуір айында ектік. Қазір бағасын келіссек, 25 тоннадан астам қарбызды сатылымға шығарайын деп жатырмыз. Бұған дейін килосына 210 теңге ұсынып кетті, бұл бағадан 20-30 теңгеге жоғарылау бағаны көздеп отырмын», дейді «Атымтай» шаруа қожалығының төрағасы Атымтай Омаров.

Айта кетейік, биыл Жетісай ауданында «Бір алқаптан 2-3 өнім алу» жобасы бойынша 1 100 гектар аумақта 236 жоба іске асырылуда.

Ал Мақтаарал ауданы А.Қалыбеков ауылдық округінің диқандары ерте пісіп жетілетін қант қызыл­ша­сы­ның алғашқы өнімін Ре­сейге жөнелтті. Ауыл ди­қандары Нидерландыдан арнайы жет­кізілген «павло», «вадан» атты қызыл­шаның жоғары сұрыптарын қаңтар айын­да 25 гектар үй іргелік жерлерге еккен болатын. Жаңажол ауылының тұр­ғыны Бек­темір Алиқұлов ал­ғашқы болып үйінің іргесіндегі 15 сотық жер­ден 1,5 тонна өнім алып үлгерді. Шаруа­ның гектарына шаққанда 300 центнерге дейін өнім алуға мүмкіндігі бар. Қазіргі таңда килосын 180 теңгеден сауда­лауда. Жалпы округ аумағында ша­руалар Ресейге және еліміздің Нұр-Сұлтан, Алматы, Қарағанды қала­ларына өнімдерін жөнелтуде. Қант қызыл­шасын толық жинап алған соң, диқан­дар екінші өнімге мал азықтық дақыл­дарды егуді жоспарлап отыр. Келес ауда­нының диқандары да алғашқы өнім­дерін еліміздің ірі қалаларына жөнелт­пек. Сонымен бірге шет мемлекет­терге экспорттауды көздеп отыр. Мысалы, Бозай ауылдық округіндегі «Әбіл» ша­руа қожалығы 40 гектар аумаққа егіл­ген қарбызды жинап алуда. Аудан әкім­дігінің хабарлауынша, шаруа Нұрлан Мұстаев
22 тонна өнімді өткізіп үлгерген.

«Қыстың соңына қарай үй алдындағы жылыжайға қарбыздың дәнін егіп, кө­шет күйіне жет­кі­зе­міз. Көктемнің жайма-шуақ күн­де­­рін­­де Сыр бойындағы егістік ал­­қа­бына егеміз. Көк­тем­нің соң­­ғы күн­де­­рінде, яғни 3 айда қар­быз піседі. Жер­гілікті
5 адамды жұ­­мыс­пен қам­тыдық», дейді шаруа қо­­жалығының төрағасы Нұрлан Сапарқұлұлы.

Иә, бүгінде түркістандық диқандар көкөніс өнімдерін көбінесе Ресейге экс­порт­тауда. Алдағы уақытта өңір­де өндірілетін өзге де өндірістік-өнеркә­сіптік тауарларды экспорттау бағыты кеңейе түспек. Бұл орайда жергілікті шаруалар мен кәсіпкерлер Түркістан қаласында ашылатын Turan арнайы экономикалық аймағына үлкен үміт артады. Жуырда Түркі мем­лекеттері ұйымының өкілдері Turan арнайы экономикалық аймағы­ның жос­пары­мен, ұйымдастыру бары­сы­мен, мүм­кін­діктерімен танысу үшін Түркістанға арнайы келді. Арнайы экономикалық аймақтың тұжырым­дамасы талқылан­ған Түркия, Әзербайжан, Қырғыз Респуб­ликасы және Өзбекстан елдерінің делегациясымен кездесуде Түркістан облы­сының әкімі Өмірзақ Шөкеев жоба менеджментін жүзеге асыруда Түркия тәжірибесі қолданылатынын атап өтті.

«Бүгінде Мемлекет басшысы Қасым-Жо­март Тоқаевтың бұл идея­­сын­ жүзеге асыру бағытында жұ­мыс жү­ріп жа­тыр. Индустрияны да­мы­ту жа­ғынан Түркияның үлкен тәжі­ри­бесі бар. Бұл – халықаралық дең­гей­дегі экономикалық аймақ болуы ке­рек. Жұмысты неғұрлым тез бастап, өндіріс орындарын ашуға мүдделіміз. Түркістанда индустриялық аймақ, арнайы экономикалық аймақ құрылған. Енді ол тағы бір экономикалық аймақпен толығады. Жергілікті әкім­дік тарапынан Turan арнайы эконо­микалық аймағына жер беріп, ин­фрақұрылымын жасақтауға қолдау көр­сетуге дайынбыз. Аймақта өндірісті дамыту аса маңызды», деді Ө.Шөкеев.

Сондай-ақ кездесуде Түркі Кеңесі Бас хатшысының орынбасары Өмер Кожаман Түркістанда өндірісті дамытуға Түркияның ірі инвесторларының қызы­ғушылық танытып отырғанын жеткізді. Бұл бағыттағы жер­гілікті биліктің қол­дауына ерекше тоқталды.

«Ең алдымен сараптама жасап алуды көздеп отырмыз. Екіншіден, бұл бас­тама заңмен бекітіліп, жүзеге асқаннан кейін біз Түркістанға ірі кәсіпкерлер мен өндірушілерді жібереміз. Әсіресе, Түркиядан инвесторлар көбірек келеді деген болжам бар. Олар инвестиция са­ла­ды деген сенім мол», деді Өмер Қожаман.

Әзербайжан, Қырғыз Республикасы, Өзбекстан өкілдері де өз ұсыныстарын айтып, бірлесе жұмыс атқаруға дайын екенін жеткізді. Түркістанда іскер­лік байланысқа қолайлы жағдай қалып­тасқанын атап өтті.

Экспортқа бағытталған Turan АЭА жұмысына күш салынып, бұл бағытта жан-жақты қолдау көрсетілмек. Түркітілдес мемлекеттердің ынтымақ­тастық кеңесінің бейресми сам­ми­тінде Мемлекет басшысы еліміздегі кең ин­вестициялық және сауда-экономикалық мүмкіндіктерді ескере отырып, Түркістан қаласында түркі елдерін біріктіретін арнайы экономикалық аймақ құруды ұсынғаны белгілі. Ерекше мәртебе берілген Turan АЭА аясында түркі мемлекеттерінің қатысуымен өндіріс орындары, біріккен кәсіпорындар ашылады деп жоспарланған. Сондай-ақ арнайы экономикалық аймақ ауыл шаруа­шылығы өнімін өңдеу, машина жасау, электр жабдығын өндіру, туристік және білім беру кластерлерінен тұратын өнер­кәсіптік-өндірістік кластер құруды, өзара тиімді сауда қатынастарын орнатуды көздейді.

Түркістан облысы