АҚШ Еуропадағы әскери күштерін нығайтуда

НАТО Ресейдің Украинаға әс­кери қимылына жауап ретін­де «ір­гелі өзгерістерге» келіскен­дік­тен, АҚШ Еуропадағы әскери қаты­суын арттырмақшы. Осы орай­да Польшада тұрақты армия штабы құрылады, ал АҚШ-тың жаңа әскери кемелері Испанияға, жой­ғыш ұшақтар Ұлыбританияға, ал құрлықтағы әскери күштер Ру­мынияға жіберіледі. EurAsia Daily «Еуропада 8 жауынгерлік топтың 9 641 әскері бар», деп хабарлайды альянстың баспасөз қызметіне сілтеме жасап.

Ұлыбритания Біріккен Король­дігі де НАТО-ның қорғанысы үшін күштерінің санын арттыруға уәде беріп отыр. Елдің Қорғаныс министрлігі нақты санын айтпаса да «резервте әскери кемелер, жауын­герлер және құрлықтағы күш­тердің саны жетерлік», деп мә­лімдеді. АҚШ-тың мәлімдемесі оның Еуропа континентіндегі, әсі­ресе Шығыс Еуропадағы қаты­суын күшейтіп жатқанын көрсетеді. Өйткені мұнда олардың 5-ші армия корпусының жаңа тұрақты штабы орналасқан. АҚШ президенті Джо Байден альянс өз аумағының «әрбір дюймін» қорғау міндетін қайталап, «Бір адамға жасалған шабуыл – бәріне жасалған шабуыл», деді.

Ресей әрекетіне қарсы жаңа жос­парда келесі жылы қазіргі 40 мың­нан астам әскер санын 300 мың­ға дейін арттыру қарастырылған. Сонымен қатар Испаниядағы АҚШ әскери-теңіз эсминецтерінің флоты төрттен алтыға дейін арта­ды, Румыниядағы 3 мың жауынгерден тұратын ауыспалы бригадасына 2 мыңнан тұратын өзге жауынгерлік топ қосылады, сондай-ақ F-35 жасырын ұшақ­тары­ның тағы екі эскадрильясы Ұлы­британияға жіберілмек. Соны­мен қатар Германия мен Италияда қосымша әуе қорғанысы бар, оның үстіне Ұлыбритания Эстониядағы әскери жасағын тағы да екі есеге арттырды, қазір 1600-ден сәл асатын әскері бар. Ал Балтық жағалауын қорғауға әскери күштер көбірек жіберілетін болады, бірақ Қорғаныс министрлігі бұл жоғары дайындықтағы қосымша әскерлер өз елінде болуы мүмкін екенін айтады.

Саммитте НАТО жетекшілері бұ­рын бейтарап болған Сканди­на­вия мемлекеттері Финляндия мен Шве­цияны альянсқа қабылдауға келіс­ті, енді олардың мүшелігі НАТО-ның барлық 30 мүшесінің үкі­мет­імен ратификациялануы тиіс.

Джо Байден саммитте Ресей президенті Владимир Путиннің мұны «қаламағанын» айтып және оның Украинада жүргізіп жатқан әскери стратегиясы кері нәтиже берді деп атап өтті. Ал НАТО Бас хатшысы Йенс Столтенберг Фин­лян­дия мен Швецияның әске­ри альянсқа қосылуға ресми шақы­ру алғанын мәлімдеп, оны «ең жыл­дам процесс» деп атады және осы бағыттағы жұмыстар қар­қын­ды түрде жалғасады деген үмітін білдірді. Енді екі үміткер ел сая­сатта, заңда және қарулы күш­терде НАТО стандарттарына сай екен­діктерін көрсетуі керек, сарапшылар болса бұл Скандинав ел­дері үшін салыстырмалы түрде қиын­дық туғызбайды деп отыр. Йенс Столтенберг Украинаның Ресей әрекетіне қарсы альянстың көме­гіне «қажет болғанша» сене ала­тынын, сонымен қатар Украи­на өзінің тәуелсіздігі мен НАТО ортақ құндылықтары үшін күре­сіп жатқанын айтты. Сон­дай-ақ ол мүше мемлекеттер Украи­на­ға жа­нар-жағармай, ме­дици­на­лық мақ­саттағы бұйым­дар, оқ өткіз­бей­тін кеудешелер, дрондарға қар­­сы қорғаныш жүйелер мен мина­ға қарсы құрал-жабдықтардан тұра­тын «жан-жақты көмек пакетін» жіберуді бірауыздан қолдаған.

«Осыдан кейін Ресей немесе Қытайдың серіктес екендігі тура­лы сілтемелер жойылды», деп ха­барлады альянс. Он бір бет­тен тұратын құжатта НАТО-ның жаңар­тылған Стратегиялық тұжы­рым­дамасы альянстың Батыс демократиялары бетпе-бет келіп отырған қауіп-қатерлерге қалай қарайтынын және олармен қалай күресуді жоспарлап отырғанын түсіндіреді. Сонымен қатар BBC мәлімдегендей, құжатта Ресей Федерациясының одақтастар­дың қауіпсіздігіне, сондай-ақ Еуро-Атлантикалық аймақтағы бейбітшілік пен тұрақтылыққа ең маңызды және тікелей қауіп төндіретіні туралы айтылған. Біз оны «серігіміз» деп санай алмаймыз, бірақ шиеленісті болдырмау үшін «біз Мәскеумен ашық байланыс арналарын сақ­тауға дайынбыз», делінген құжат­та. Сондай-ақ құжатта Ресей мен Қытай арасындағы стратегиялық серіктестікті терең­дету НАТО құндылықтары мен мүдделеріне қайшы келетіні түсіндіріледі. Осыған дейін РФ Президенті Владимир Путиннің ядролық қарудың үлкен арсеналы бар екенін бірнеше рет еске салғанына сілтеме жасай отырып, НАТО өзінің қуатты ядролық тежеу құралына сенім артатыны да саммитте айтылды. Бұған қоса «егер әлдекім альянсқа қарсы ядролық қару қолданса, онда ол «дұшпанға да тілемейтін» қарсылықтарға тап болуы мүмкін», делінген құжатта. Дегенмен құжатта НАТО-ның өз күштерін қайда орналастыруды жоспарлап отырғаны туралы аздаған мәлімет берілген. «Бірақ оның есіктері жаңа мүшелер үшін ашық күйінде қалады», делінген мәлімдемеде. Ал сарапшылар бұл Кремльді одан әрі ашуландырады деген пікірде. «Өйткені онда «Біз Босния және Герцеговина, Грузия және Украинамен әріптестікті дамытуды жалғастырамыз», деген сөздер бар», дейді олар. Сам­мит альянстың жаңа жетек­ші жоспарын белгіледі, онда Ресей «Одақтастардың қауіп­сіз­дігіне және Еуро-Атлан­тика­лық аймақтағы бейбітшілік пен тұрақ­тылыққа ең елеулі және тікелей қатер төндіреді», делінген. Онда «біз одақтастардың егемендігі мен аумақтық тұтас­тығына шабуыл жасау мүмкіндігін жоққа шығара алмаймыз», деп көрсетіледі.

Ресей президенті Владимир Путин болса «Ресей, Швеция және Финляндияның НАТО-ға кіргеннен кейін арасындағы шиеленісті жоққа шығара алмайтынын айтып, егер бұл елдерде НАТО инфрақұрылымы салынса, Мәскеудің де дәл осылай жауап беретінін айтады. Оның айтуынша, НАТО жетекшілері «өздерінің артықшылығы мен империялық амбицияларын көрсеткісі келеді», бірақ Ресейдің Финляндия мен Швецияның блокқа қосылуында «ешқандай проблемасы жоқ», деп көрсетеді ВВС.

Десе де The Guardian басы­лымының хабарлауынша, НАТО жетекшілері Қытайдан келер «қауіпке» алаңдаушылық білдіріп отыр. НАТО басшысы Бейжіңнің ядролық қаруды дамыту жөніндегі талпыныстары, хакерлік операциялары және Мәскеумен барған сайын тығыз байланысы «ауыр проблемалар» екенін айтып, сәрсенбідегі саммитте «Қытай қарсылас емес, бірақ ол күрделі проблемалар туғызып отыр», деп мәлімдеді. Айта кетсек, НАТО саммитіндегі талқылауларда Ресейдің Украинаға қарсы әскери қақтығысы басым болғанымен, Қытай Батыс альянсының ең алаң­дататын қауіпсіздік мәселе­лері­нің қатарында. «Қазір біз стра­те­гиялық бәсекелестік дәуірі­мен бетпе-бет келіп отырмыз. Қытай көршілерін, соның ішінде Тай­ваньды қорқытып, өз күш­терін, соның ішінде ядролық қаруды айтарлықтай арттыруда», деп қосты Столтенберг. Сон­дай-ақ ол ҚХР үкіметі қару-жа­рақты бақылауға ашық көз­қарас білдірмей-ақ өзінің ядро­лық мүмкіндіктерін «жылдам ке­ңей­тіп» жатқанын және «стра­те­гиялық тәуелділікті тудырып, ық­палын арттыру» үшін эко­но­ми­калық тетіктерді пайдала­нып жатқанын ескертті. Ал АҚШ Мемлекеттік хатшысы Энтони Блинкен Бейжіңді «біз сенетін және құруға көмектескен» ережелерге негізделген тәртіпті бұзды деп айыптады. Мадридте өткен НАТО саммитіне алғашқы рет қатысқан Аустралия премьер-министрі Энтони Албаниз Бейжің мен Мәскеу арасындағы қарым-қа­ты­настың нығаюы барлық демо­кратиялық елге қауіп төн­ді­ретінін мәлімдеді. «Ресей Кеңес им­периясын қайта құруды қалай­тыны сияқты, Қытай үкі­меті де Үнді-Тынық мұхиты секіл­ді жерлерде тарихы тереңге жайыл­ған Батыс одағын бұзу үшін эконо­микалық қолдау арқылы дос­тар іздейді», деді Албаниз. Соны­мен қатар ол Аустралияның Қытай­дың «экономикалық мәж­бүр­леуіне» ұшырағанын айтып, де­мо­кратиялық көш­бас­шылар­ды сауданы әртараптан­дыруға ша­қыр­ды. Ал саммитте сөз тізгі­нін алған Жаңа Зеландияның премьер-министрі Джакинда Ардерн Қытайды айыптай отырып, дип­ломатиялық араласуға ша­қырды. Қытай Сыртқы істер министрлігінің ресми өкілі Чжао Лицзянь болса барлығына жауап ретінде «НАТО жаңа қырғи-қабақ соғысты бастау әрекетін» тоқтатуы керек деді. Жапония премьер-министрі Фумио Кишида Украинаға басып кіру ережелерге негізделген тәртіптің бұзылғанын айтты. «Еуропаның қауіпсіздігі мен Үнді-Тынық мұхиты айма­ғының қауіпсіздігін бөлуге болмайды», деді ол өз сөзінде.

Жалпы, Мадрид саммитіне Үнді-Тынық мұхиты аймағына көбірек көңіл бөлу үшін Ауст­ралия, Оңтүстік Корея, Жапония және Жаңа Зеландия шақырылған.