Коллажды жасаған Қонысбай ШЕЖІМБАЙ, «EQ»
Ranking сарапшыларының айтуынша, технологиялық дамудың тағы бір маңызды факторы – төлем карталарын пайдалана отырып, тауарлар мен қызметтерге ақы төлеу инфрақұрылымын кеңейту және контактісіз төлемдердің танымалдылығын арттыру. Екі жылда POS-терминалдар саны 3,5 есе көбейіп, биыл маусымның соңында 647 мың құрылғыға жеткен. POS-терминалдардың 95 пайызынан астамы контактісіз төлем функциясымен жабдықталған. Қазір қазақстандық кәсіпкерлер Apple Pay, Samsung Pay, Garmin Pay, QR-код және былтыр жыл соңынан бері Google Pay-ді белсенді қолданып жүр.
«2021 жылдың бірінші жарты жылдығында қазақстандықтар Apple Pay және Samsung Pay-ді пайдалану арқылы 104 млрд теңге сомасына 18,8 млн транзакция жасаған. Бұл контактісіз төлемдер мобильді телефон немесе ақылды сағаттар көмегімен жүзеге асады. Мұндайдың басты артықшылығы – төлемнің қауіпсіздігі және қолайлы болуы. Ал Garmin Pay технологиясымен төлемді тіпті телефонсыз жасауға да болады. Барлық транзакция мобильді банктік қосымшаны енгізу және парольді (Face ID) енгізудің қосымша қажеттілігінсіз «бір рет басу арқылы» лезде жүзеге асырылады, қорғаныс қолданбалы технологиялардың өзі арқылы да, төлем жүйелерінің технологиялары арқылы да жұмыс істейді. Сондай-ақ Apple Pay, Samsung Pay, Garmin Pay және Google Pay сияқты контактісіз төлемдердің көмегімен интернетке қосылмай, тіпті желі нашар ұстайтын жерде де транзакцияларды жүзеге асыра беруге болады. Бұл тұтынушылардың мүмкіндіктерін айтарлықтай жеңілдетеді және төлемді ыңғайлы етеді», деп жазады сарапшылар.
2021 жылдың алғашқы алты айында OR-кодты қолдану арқылы 1,3 трлн теңге сомасына 192,8 млн транзакция жүзеге асырылған. Бұл – онлайн-режімде жасалған қолма-қолсыз төлемдердің 26,4 пайызы. Қазіргі уақытта елдегі 9 екінші деңгейлі банктің клиенттері үшін – Apple Pay мен Google Pay, ал 6 банктің тұтынушысы үшін Samsung Pay қолжетімді. Тағы 5 банк өз тұтынушыларына QR-кодты қолдануды ұсынып отыр. Осы үш сервисті де ұсынатын 3 банк бар, олар – Halyk Bank, ForteBank және Jusan Bank. Сонымен қатар Garmin Pay технологиясын қолданушылар арасында Halyk Bank, ForteBank және Bank RBK бар.
«Банктер контактісіз төлем жасау бойынша тұтынушыларды да, бизнесті де ынталандырып отыр. Ол үшін арнайы ұсыныстар, түрлі акциялар жасайды. Мәселен, Halyk Bank POS-терминал арқылы контактісіз төлем жасаған тұтынушыға 1 пайыз бонус береді. Kaspi.kz QR-кодпен төлем жасаған клиентке 0,5 пайыз бонус ұсынады. «Еуразиялық банк» контактісіз төлем үшін 2 пайыз бонус берсе, Bank RBK-да 1,5 пайыз кешбэк бар», деп жазады Ranking.
Visa-ның Орталық Азия және Әзербайжан елдеріндегі өңірлік менеджері Кристина Дорош отандық Kapital басылымына берген сұхбатында цифрлы төлемнің дамуына кедергі болып отырған екі негізгі факторды айтады.
«Біріншісі – қаржылық сауаттылықтың әртүрлі деңгейі. Сауаттылық қалада өте жоғары, ал өңірлер мен шалғай елді мекендерде өте баяу таралып жатыр. Мысалы, тауарды онлайн сатып алуды, коммуналдық төлемді мобилді қосымша арқылы төлеуді адамдардың барлығы біле бермейді. Осы фактор онлайн төлем дамуын тежеп тұр. Бірақ біз өз тарапымыздан өңір тұрғындарына технологияларды игеру бойынша көмек береміз. Екінші барьер – инфрақұрылымның жеткілікті деңгейде дамымауы. Нұр-Сұлтан мен Алматыда қолма-қолсыз төлем қабылдамайтын бірде-бір сауда нүктесі жоқ шығар. Ал өңірлерде жағдай басқаша. Алыс аймақтағы дүкенге төлем терминалын орнату банктер үшін экономикалық тұрғыдан аса тиімді емес», дейді сарапшы.
Еске салайық, сондай төлем терминалдарының орнын басатын POS-терминалдар, жоғарыда атап өткеніміздей белсенді дамып жатыр. PwC Қазақстан сарапшыларының мәліметі бойынша, 2021 жылы қолма-қолсыз төлем сомасы 2019 жылмен салыстырғанда 2,5 есе көбейген. Smart Pay-ді (QR, Apple Pay, Samsung Pay, Google Pay, Android Pay, Garmin Pay) қолдану 33 есе артқан. Қазақстан Қаржыгерлер қауымдастығының дерегіне сүйенсек, қолма-қолсыз төлемдердің 84 пайызы онлайн жүзеге асырылады.
Google Pay-ді қазақстандықтар 2021 жылдың соңынан бастап пайдаланды. Бұл контактісіз төлем жүйесі Visa және Mastercard карталарымен жұмыс істейді. Эмитенттері – Halyk Bank, ForteBank, «Еуразиялық банк», Simply необанкі, «Хоум Кредит Банк», Bank RBK, «Банк ЦентрКредит», Jusan Bank.
