Жақында Finprom сарапшылары қызық дерек жариялады. Олардың айтуынша, 2019-2021 жылдар аралығында ақпараттық-коммуникациялық технологияларға (АКТ) жұмсалған шығын көлемі 443,1 млрд теңгені құраған. Бірақ ішкі жалпы өнімдегі АКТ үлесін қарар болсақ, бұл тым төмен. АКТ-ның ІЖӨ-дегі үлесі өскенді былай қойып, жыл санап қысқарып келе жатыр екен. 2016 жылдан бері ІЖӨ-дегі АКТ үлесі 0,6 пайыздан әрең асқан.
Сонымен қатар еліміздегі АКТ шығындарының ең үлкен үлесі ақпараттық технологияларға қатысты бөгде ұйымдар мен мамандардың (аутсорсинг) қызметтері үшін төленеді: 2021 жылы жалпы шығындағы мұндай қызметтер үшін төленген шығын үлесі 43 пайызды құраған.
«АКТ саласын дамыту бойынша проблема жетіп артылады. Жақында «Зерде» ұлттық ақпараттық коммуникациялық холдингі жабылды. Оның өз қызметін дұрыс атқара алмағаны айтылды. Бірақ елімізде АКТ дамуына басты жауапты – Цифрлық даму, инновация және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі екенін ұмытпау керек. Соңғы жылдары цифрландыруды дамыту 2018-2022 жылдарға жоспарланған «Цифрлы Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы аясында жүргізілді. Оның барысында 12 мақсатты индикаторға және бес бағыт бойынша 26 көрсеткіш нәтижесіне қол жеткізу үшін 125 іс-шараны жүзеге асыру қарастырылған. 2018-2021 жылдары мемлекеттік бағдарламаны жүзеге асыру үшін 207,8 млрд теңге жұмсалды. Оның ішінде 82,7 млрд теңге республикалық бюджеттен бөлінсе, 29,9 млрд теңге – жергілікті бюджеттен, 95,2 млрд теңге басқа көздерден алынды. Мысалы, 23 ақпараттық жүйені әзірлеу бойынша 14 орталық мемлекеттік органдарда көзделген цифрландыру жөніндегі міндет шеңберінде ақпараттық жүйелерді құруға және дамытуға арналған шығындар 15,5 млрд теңгені құрады. Соның ішінде әзірлеуіне 971,2 млн теңге жұмсалған 8 ақпараттық жүйе (Қаржы министрлігі – 2 ақпараттық жүйе, Мәдениет және спорт министрлігі, Қорғаныс министрлігі, Экология министрлігі, Цифрлық даму министрлігі, Білім және ғылым министрлігі, Әділет министрлігі) уақытында аяқталмады және басқа бағдарламалық құжатқа ауыстырылды. Бұл өз кезегінде бюджет қаражатының қосымша шығыстарына және іс-шараларды іске асыру мерзімдерінің созылуына әкеледі. 4 ақпараттық жүйені (ІІМ – 2 АЖ, БҒМ, ЦДИАӨМ – «ҰАТ» АҚ арқылы) әзірлеу оның одан әрі қажетсіздігіне байланысты тоқтатылды», делінген сарапшылар шолуында.
Осылайша, ақпараттық жүйелерді құру жөніндегі іс-шаралардың орындалмауы немесе уақтылы жүзеге аспауы алдын ала талдау, жоспарлау және мүдделі тараптармен келісу кезеңінде оларды пысықтаудың жеткіліксіз деңгейін көрсетеді. Тағы бір мәлімет, ақпараттық жүйені таратуға жұмсалған шығындар оны әзірлеуге кеткен шығыннан да асып түскен. Стратегиялық жоспарлау және реформалау агенттігінің мәліметінше, 2013-2021 жылдары ақпараттық жүйелерді әзірлеуге кеткен жалпы шығын – 1 556,6 млн теңге болған. Бұл ретте аталған ақпараттық жүйелерді тарату, әкімшілендіру шығыны 8 318,6 млн теңгені құраған.
Finprom-ның хабарлауынша, министрлік пен «ҰАТ» АҚ-ның тиімсіз менеджменті салдарынан Smart Contract, «Е-Заң көмегі» бірыңғай ақпараттық заңгерлік көмек жүйесі, «Бірыңғай контакт-орталық» сияқты шала-жансар жобалар өмірге келді. Осы жобалар үшін 987,9 млн теңге бөлінген.
«Мемлекеттік тапсырма шеңберіндегі есеп айырысулардың шамадан тыс артуына байланысты 216,5 млн теңге сомасына бюджет қаражаты негізсіз жоспарланды және пайдаланылды, бұл бюджет заңнамасының бұзылуына әкеп соқты. Елімізде АКТ-ны дамытудың барлық кезеңінде белгілі бір дәрежеде технологиялық сипаттағы құрылған стартаптардың көрсеткіштеріне және адами ресурстардың әлеуетін дамытуға әсер ететін ақпараттық технологиялардың, сапалы институттардың прогрессивті инфрақұрылымын құру мүмкін болмады. Бизнес-ортаны қолайлы дамыту, білім беру сапасын арттыру және ақпараттық-коммуникациялық технологиялар саласында инновацияларды енгізу үшін жағдайлар жеткілікті пысықталмаған», деп мәлімдеді Finprom.
