ТҮБІ БІР ТУЫСҚАН ТҮРКІСТАН ТӨРІНДЕ

Елбасының шақыруымен Түрік мемлекетінің Президенті Абдулла Гүл оңтүстікте болды “Түркістан – ер түріктің бесігі ғой” деп Мағжан ақын жырға қосқан Түркістан Қазақстанмен арасын ұлы теңіз бөліп жатқан, бір қиырда жайлаған Түркиядағы түрік баласы үшін де аса қымбат. Баз­бі­реулер айтатындай, қазаққа тәуел­сіздік оңай келген жоқ. Ресей отар­лаушылары мен кеңес империя­сы­ның қитұрқы саясатынан өз же­рінде азшылыққа айналған Қа­зақ­стан мойнынан бодандық қамытын сыпырып тастағанда ең алғаш тәуелсіздігін танып, бірінші болып құттықтаған Түрік Республикасы екенін есті қазақ ұмытпайды. Шын туысқан, жақын жанашыр деген осы. Сол Түркия Президенті Абдулла Гүл Қазақстан басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың шақыруымен Түр­кістанға келді. Ислам дінінің алтын діңгектерінің бірі, ұлы философ, ақын Қ.А.Ясауи атындағы Халық­ара­лық қазақ-түрік университетіне келген мәртебелі қонақтарды уни­верситет ұстаздары мен қаланың зиялы қауымы қарсы алды. Өзара бауырлас Қазақстан мен Түркия және өзге де түркі тілдес халық­тардың туыстық, достық қарым-қатынасын нығайту мақсатында құ­рылған Қ.А.Ясауи атындағы Ха­лықаралық қазақ-түрік универси­теті бүгінде елдегі іргелі оқу ордаларының бірі. Сапар барысында екі ел пре­зи­денттері мен қонақтар аталған уни­верситет қалашығының макеті­мен, содан соң клиникалық-диа­гнос­ти­калық орталықтың бө­лімдері, био­химия лабораториясы және опе­рациялық блоктармен бейнесалон арқылы таныс­тырылды. Н.Назар­баев пен А.Гүл жаңадан құрылысы басталатын жалпы ауданы 24827 шар­шы метрді құрайтын 1850 сту­дентке арналған оқу ғимаратының, 400 мың кітап қорына лайықталған кітапхананың іргетасын қалау рә­сіміне қатысты. Содан соң Қазақ­стан Республикасы тарапынан салынып біткен әкімшілік бас ғимаратты аралап көрді. Университеттің мәдени орталы­ғын­дағы үлкен залда өткен жүз­де­суді ХҚТУ ректоры Лесбек Тәші­мов жүргізіп, әуел баста 300 студент оқыған Түркістан университетінің Елбасының қолдауы арқасында 14 мемлекеттен студенттер келіп оқи­тын дара халықаралық универ­си­тетке айналған тарихын баяндады. Ректор сөзді Елбасына берді. – Түгел түркінің тәу етер төрі болған Түркістанның ортақ та­ри­хымызда алар орны айрықша. Бүгін осы құтты қоныс, рухани ордада туыс ел – Түркиядан келген мәр­тебелі меймандармен және сіз­дер­мен кездесіп отырғаныма қуаныш­тымын, – деп бастады сөзін Нұрсұлтан Әбішұлы. – Түркия – біздің тәуелсіздігімізді жариялаған сәттен бері сенімді стратегиялық се­ріктесіміз. Біз түрік елінің айны­мас достық пейілі мен ыстық ықы­ласын жоғары бағалаймыз. Бар­ша­ңыз білесіздер, бауырлас екі елді байланыстыратын тұстар аз емес. Бәріміз байырғы баба – батыр түр­кінің кіндігінен өсіп-өнген ұрпақ­пыз. Тіліміз жақын, тілегіміз бір. Тағ­дырымыз ұқсас, тарихымыз ор­тақ. Жер арасы шалғай болғаны­мен, ғасырлар қойнауынан үзілмей жеткен асыл құндылықтарымыз ал­тын арқаудай бізді етене жақын­дастырады. Осылай деген Қазақстан бас­шы­сы келесі кезекте тарихи тамыр­ластығымыз екі ел қатынасының қарқынды дамуына оң ықпал етіп келе жатқанын айтты. Қазақстан мен Түркия арасындағы ынтымақ­тастық жыл сайын барлық салада барынша тереңдей түсуде. Қалт­қысыз қарым-қатынастарымыздың айшықты бір көрінісі – осы оқу орны. Ұлы ақын, ғұлама ойшыл Қожа Ахмет Ясауи бабамыздың атын иеленген бұл университет – түркі әлеміндегі тұңғыш халық­ара­лық университет. Еліміз тәуелсіздік алған алғашқы жылдан бастап мен Түркістанды қайта түлету идеясын көтеріп, оны жүзеге асыруға ден қойдым. Сондықтан, Түркістандағы университет 1992 жылы Халықара­лық қазақ-түрік университеті бо­лып қайта құрылды, деді Қазақстан Президенті. Білім ордасына Түркістанның рухани ұстыны Әзірет Сұлтан баба­мыз – Қожа Ахмет Ясауидің аты бе­рілуі тегін емес, деп жалғады сөзін Н.Назарбаев. Өркениеттер қақтығысы туралы әңгіме өршіп тұрған бүгінгі алмағайып заманда із­гілік пен толеранттылықты ту ет­кен Ясауи ілімінің барша адамзат ба­ласы үшін маңызы айрықша еке­ні белгілі. Осылайша бір кездері шә­кірттерін дүниенің төрткүл бұ­рышына аттандырған Ясауи баба­мыз­дың аты ұрпақтарын құтты қо­нысқа қайта шақырған ұранға ай­налды. Игілікті істің басы-қасында сол кездегі Түркия Президенті, марқұм Тұрғыт Өзал екеуміздің бір­ге болғанымыз әлі күнге жадымда. Оқу орнының дамуында универ­си­теттің құрметті профессоры атағын алған Сүлеймен Демирел ақсақал­дың да еңбегі елеулі болды. Бүгін осы құтты білім ордасының құрметті профессоры атанып отырған Абдулла Гүл де қазақ-түрік ынтымақтастығының кең қанат жайып, өрістей түсуіне қомақты үлес қосып келеді. Университетте қазір 22 мыңға жуық жас 91 мамандық бойынша білім алуда. Қазақстан 2002 жылдан бері Түркия мен өзге де түркітілдес елдердің талапкерлері үшін осы білім ордасына жыл сайын тұрақты түрде 200 мемлекеттік білім грантын тағайындайды. ХҚТУ-дың халықтарымыздың білім беру саласында, өзара мәдени-рухани тұрғыдан жақындаса түсуінде маңызы орасан. Ол кезінде адамзатқа Әл-Фараби, Қожа Ахмет Ясауи сынды әлемдік деңгейдегі ғұламаларды тарту еткен өңірдің қайта түлеуіне, жалпы өлкенің дамуына оң септігін тигізіп отыр. Бүгінде университет түркі тілдес елдердің білім іздеген талапты жас­тарының табысатын құтты орнына ай­налды. Мұнда әлемнің 14 мем­лекетінен келген шәкірттер білім алуда. Олар түркі халықтарына ор­тақ дәстүр болған ізгілік ілімін озық ғылыммен ұштастыра түсуде. Оқу орнын бітірген түлектер Қазақстан мен Түркияда ғана емес, еліміздің ерікті елшілері ретінде ТМД және Еуропа елдерінде түрлі салалар бойынша жемісті еңбек етіп жүр, деді Қазақстан басшысы. Нұрсұлтан Әбішұлы сондай-ақ шежірелі шаһар — Түркістан бағзы­дан бүгінге дейін барша түркі ха­лық­тарының басын қосатын қасие­тінен айрылмағанын атап көрсетті. Туыстас Түркия Президенті Абдул­ла Гүлмен бірге бүгін осы құтты қа­лаға келіп отырғаны соның бір айғағы екенін көлденең тартты. Тәңірге тәубе, түгел түркінің тұтас­тығы бағытында өзге туыстардың баршасына тірек болған Түркия мен Қазақстан арасындағы бауыр­ластық биік белестерді бағындырып келеді. Бұл орайда мен Қазақ­стан­мен тізе қосып, орасан еңбек сіңі­ріп келе жатқан бауырлас Түркия та­рапына зор алғысымды білдіре­мін. Қазақстанның тәуелсіздігін әлемде алғашқы болып таныған түрік бауырларымыз осы Түркіс­тан­ның ең басты, баға жетпес құн­дылығы ­– Қожа Ахмет Ясауи ба­ба­мыздың кесенесін күрделі қайта жөндеуден өткізуге көмек еткенін ұмытпаймыз. Ағайын арасындағы мұндай көңіл сүйсінтетін абзал іс­тер аз емес. Былтыр біз Түркі тіл­дес мемлекеттер ынтымақтастығы кеңесін құру туралы келісімге қол жеткіздік. Енді Астанада халық­тары­мыздың және ортақ жалпы түркі мәдени мұраларын әлем дең­гейінде насихаттап, таныту мақ­са­тында Түркі әлемі академиясы ашылғалы отыр. Мені бір кезде түр­кі әлемінің мәдени-рухани мұраларын бірлесіп зерттеу туралы айтқан ойларымның іс жүзіне аса бастағаны қуантады. Жалпы, Қа­зақстан жоғары оқу орындарында қазіргі кезде Түркияның 450 азаматы оқып жатыр. Ал Түркияда 1992 жылдан бері 3000-нан астам қазақстандық талапкер білім алды. Осы жылдар ішінде қазақ-түрік лицейлерінің 300-ге жуық шәкірт­тері халықаралық жарыстардың жеңімпазы атанды. Білімді елдің болашағы жарқын. Мен қай дәуірде болса да, ең сенімді инвестиция ­– адам ресурстарына салынған қаражат деп есептеймін, деп бір қайырды Қазақстан басшысы. Мен Қазақстан халқына биылғы дәстүрлі Жолдауымда жоғары білім сапасы ең жоғары халықаралық та­лаптарға жауап беруі тиістігін атап айттым, деп сабақтады сөзін Н.На­зарбаев. Елдегі жоғары оқу орын­дары әлемнің жетекші универ­си­тет­терінің рейтингіне енуге ұмтылу­ла­ры керек. Университет жаңа ғасыр талабына сай сапалы білім беріп, жа­һандық бәсекеге қабілетті ма­ман­дар әзірлеуі тиіс. Бұл білім сапа­сын арттыруға ықпал етіп, оқу орны түлектерінің кәсіби өсуіне, өмірде табысты болуына жол аша­ды. Сіздердің сондай биік үдеден шығатындарыңызға сенім білдіре­мін. Қазақстан Президенті сөзін осылай қорытты. ХҚТУ ректоры Түркия Прези­дентіне сөз берер алдында Абдулла Гүлдің екі мемлекетаралық қарым-қатынас, білім беру, мәдениет сала­ла­рындағы жасаған қажырлы ең­бе­гіне орай Университет сенаты­ның шешімімен Қ.А.Ясауи универ­си­те­тінің халықаралық қатынастар са­ласы бойынша құрметті профес­со­ры атағы берілгенін хабарлап, мантия кигізіп, дипломын табыс етті. Қазақстанға үшінші мәрте келіп тұрған Түркия басшысының Түр­кіс­тан топырағын басып тұрғаны осы екен. Қазақ-түрікке тәржімеші керек емес, ол түрік тілінде сөйледі. Ата-бабасының тарихи Отанына келіп тұрғанын көңілінен сездіріп кеңінен толғады. Түркістан ­– бүкіл түркі халықтарының алтын ұясы, аяулы бесігі деді. Былтыр Нах­чы­ван­да өткен кездесуде Түркі тілдес мемлекеттердің ынтымақтастығы кеңесін құру туралы келісімге кел­гендерін айтты. Енді Астанада Түркі әлемі академиясы ашылғалы жатыр. Осындай туысқандық бай­ла­ныстардың бастауында біздің қа­дірлі азаматымыз Нұрсұлтан Әбіш­ұлы Назарбаев тұр. Қазақстан бү­гін­де Орталық Азия елдері ішінде эко­но­микасы, әлеуеті дамыған, әлем таныған мемлекет болып даралан­ды. Мен Түркия елшілігінде өткен кездесуде Нұрсұлтан Назарбаевтың түркі елдерін біріктірудегі қажырлы еңбегін бағалап, түркі әлемінің көшбасшысы деген атаққа лайық екендігін айтқан едім. Алайда, Қа­зақ­стан басшысы ұсынысымды қол­даған жоқ. Бірақ, мен де өз ұс­та­нымымнан қайтпай, сол ұсыны­сымды тағы да қайталап, айғағы ретінде асатаяқ ұстатып, иығына шапан жабамын, деді А.Гүл. Түбі бір халық Қазақстан бас­шы­сының еңбегінің қадіріне жетіп, алғаусыз көңілімен зерлі шапан кигізіп, әшекейлі тастармен безен­дірілген асатаяқ ұстатып жатса, бұл – Қазақстан, оның түп иесі қа­заққа да құрмет. Түркия – өрке­ниетті елдер ішінде шоқтығы биік, намыс­ты, жарамсақтанып ешкімнің алдын­да кішіреймейтін мемлекет. Халық­аралық спорт бәйгелерінде де түрік намысы десе отқа да, суға да түсіп кетердей қасиетін танып жүрміз. Түркияда Фатима Керік деген әйгілі актриса бар. Бұл өзі әкесі ерте қайтыс болған жесір әйелдің жалғыз қызы екен. Жарлы болып­ты. Қоңторғай тұрыпты. Бір күні Голливуд студиясы түрік қыздары ара­сында киноға түсуге үлкен кон­курс өткізеді. Бәйгесі – 1 млн. дол­лар. Сол сында өзі әдемі әрі ақыл­ды он алты жасар Фатима Керік үздік болып танылады. Журна­лис­тер түріктің жап-жас қызы Гол­ли­вуд­тың бас бәйгесін жеңіп алды деп жар салып мақала жазады. Теле­дидардан көрсетеді. Голливуд­қа кеткен қыз көп уақыт салмай кері оралады. Енді журналистер “Тү­ріктің қызы Фатима 1 млн. доллардан бас тартты” деп жапа-тармағай жазады. Бір күні Түркия Президенті Фатиманы шақырып алады. Осын­ша мол ақшадан неге бас тарт­қа­нын сұрайды. Сөйтсе, Голливудта Фа­тима жеңіп алған кино кейіп­керінің тәнін жалаңаштап, нәпсіге ерік беретін эпизод бар екен. “Мен түрік аналарының намысын жерге таптатқым келмеді”, дейді ақшадан түрік арын жоғары қойған тәкаппар қыз. Түркия Президенті қаршадай қыздың намысқойлығына, отан­сүйгіштігіне, патриоттығына разы болып, 5 миллион доллар бөлгізіп, жеке киностудия ашып беріпті. Міне, ер түріктің қасиеті. Түркия Президенті Абдулла Гүлдің ұсынысы інілік ізеттен гөрі түркі әлемінің басын біріктіріп, бір жағадан бас, бір жеңнен қол шы­ға­руға тырысқан Қазақстан басшы­сы­ның адал еңбегін бағалау еді. Жұрт солай түсініп, ұзақ қол шапа­лақтау арқылы алғысын білдірді. Бедерлі, сырлы асатаяқты Қазақ­стан басшысы мен Түркия басшы­сы сығымдай ұстап, біраз тұрды. Тегі бір түркі баласы түгел болса, қуанышта да, қиындықта да бір жерде табылып, бір-біріне қолдау көрсетсе, алынбайтын қамал болмас. Асатаяқ ұстаған екі ел Президентінің қалпынан соны аңғардық. Салтанатты басқосудан соң екі елдің Президенттері Қожа Ахмет Ясауи кесенесіне келіп, ұлы әруақ­тарға құран бағыштап, зиярат етті. Бақтияр ТАЙЖАН, Оңтүстік Қазақстан облысы, Түркістан қаласы.