Бірінші раунд
Жалпы, боксты Олимпиададан алып тастау мәселесі тек биыл ғана емес, соңғы 35 жылда осымен үшінші мәрте көтеріліп отыр. Соңғы рет 2018 жылы Токио Олимпиадасының қарсаңында да бокс төңірегінде үлкен дау туындаған болатын. Сол жылғы Халықаралық Олимпиада комитетінің кезекті сессиясында ХОК президенті Томас Бах бокстың болашағы бұлыңғыр екенін айтқан еді.
«Біз AIBA-ның басқару ісіне алаңдап отырмыз. ХОК Атқарушы комитетінің Халықаралық әуесқой бокс қауымдастығының (AIBA) басқарушылық, қаржылық, төрешілік және допинг мәселелері жайлы берген есебіне көңілі толмайды. Сондықтан біз Буэнос-Айресте өтетін жастар арасындағы Олимпиада мен 2020 жылы Токиода өтетін жазғы Олимпия ойындарының бағдарламасынан боксты алып тастау туралы істі қарауға құқылымыз. AIBA-дан күмән тудырған жекпе-жектердің есептемесін алдық. Біз төрешілік туралы неғұрлым көбірек мәлімет сұратқан едік, әлі де сұратып отырмыз. Осыған қатысты көңіл толарлықтай ақпарат алғымыз келеді», деді Томас Бах.
Үзіліс
Әйткенмен бокс былтыр Жапонияның бас шаһары – Токиода ұйымдастырылған жазғы Олимпия ойындары мен жастар арасындағы доданың бағдарламаларында қалды. Бірақ бокс бәсекелерін өткізу жағын Халықаралық гимнастика федерациясына жүктеп, төрешілерді ХОК-тың өзі таңдап алды. Сондай-ақ Олимпиададағы гендерлік теңдікті сақтау мақсатында ерлер боксындағы салмақ дәрежелері қысқартылып, әйелдер арасындағы салмақ дәрежелері көбейтілген еді.
Жоғарыда айтқанымыздай, кейінгі төрт жылда әуесқой бокстың басына қара бұлт осымен екінші рет үйірілген болса, ең бірінші рет боксты Олимпиададан алып тастау бастамасы 1988 жылы Сеул Олимпиадасынан кейін көтерілген болатын. Сол кезде мамандар боксты қауіпті спорт ретінде танып, төрт жылдық бәсекесінен шеттетуді ұсынды. Бұған Сеул рингтеріндегі нокауттардың жиілеп кеткендігі себеп болды. Кейіннен боксшыларға арнайы бас киім тігіліп, қолғаптары да қалыңдатылды. Бірақ уақыт өте келе (2013 жылы) АИБА-ның шешімімен бас киімдер қайта алынып тасталды. Сонымен қатар Сеул Олимпиадасынан кейін әуесқой бокста бағалаудың жаңа жүйесі енгізілген болатын.
Екінші раунд
Жуырда ХОК-тың спорт директоры Кит Макконнелл Әуесқой бокс ассоциациясының (IBA) басшысы Умар Кремлевтің атына хат жолдап, онда бокстың 2028 жылғы Олимпиада бағдарламасына енбей қалғанын мәлімдеген. «Қазіргі уақытта бокс 2028 жылы Лос-Анджелесте өтетін жазғы Олимпия ойындарының спорттық бағдарламасына енген жоқ. IBA тарапынан нақты өзгерістің жоқтығына байланысты ХОК-тың Атқарушы кеңесі бұл шешімді жоққа шығара алмайды. Алдағы уақытта біз IBA-дан оң өзгерістер күтеміз», делінген Кит Макконнеллдің ресми хатында.
Дегенмен ХОК-тың спорт директоры бұл соңғы шешім емес екенін, 2023 жылдың басында бокстың Олимпиада бағдарламасында қалу яки қалмауы тағы да талқыланатынын айтты.
2024 жылы Парижде (Франция) өтетін дүбірлі дода барысында жанкүйерлер әдеттегідей былғары қолғап шеберлерінің тартысты бәсекелерін аренадан және теледидар арқылы тамашалай алулары да әбден мүмкін. Бірақ Олимпиадаға іріктеу бәсекелерін және Олимпиада кезіндегі бокс бәсекелерін ұйымдастыруға IBA араласа алмайды. Лос-Анджелестегі ойындардың тағдыры әзірге тек ринг сыртында талқыланып жатыр.
Үзіліс
Олимпия ойындарының тарихына көз жүгіртер болсақ, бокс спорты Олимпиада бағдарламасына енген 1904 жылдан бастап күні бүгінге дейін жанкүйерлерді тартысты жекпе-жектерімен қуантып келеді. Дегенмен осы уақыт аралығында бокста салмақ саны жеті мәрте өзгерген екен. Мәселен, ең алғашқы Олимпиадада боксшылар жеті салмақ дәрежесінде жүлделерді сарапқа салса, келесі төрт жылдықта салмақ саны беске дейін қысқарған. Ал 1920 жылдан 1942 жылға дейін салмақ саны қайта артып, сегізге дейін жеткен. 1952-1964 жылдар аралығында – 10, 1968-1980 жылдары – 11, 1984-2000 жылдары 12 салмақ дәрежесі болса, 2004-2008 жылғы Олимпиадада салмақ саны қайта 11-ге дейін төмендеді. Ал 2012 жылдан 2016 жылға дейін боксшылар сол уақыттағы ереже бойынша 10 салмақ дәрежесінде сынға түсті. Ал былтырдан бастап боксшылар сегіз салмақ дәрежесінде өнер көрсете бастады.
Спорттағы артық салмақты «тазалау» тек бокста емес, кезінде Олимпиада бағдарламасынан шығып қалуы мүмкін болған күрес түрлерінде де болғанын тарихтан білеміз. Атап айтар болсақ, Лондон Олимпиадасынан кейін күрес түрлері Олимпиада бағдарламасынан алынып тасталуы мүмкін деген ақпарат тараған. Алайда бұл дау тек салмақ санын қысқартумен аяқталғаны баршаға белгілі. 1996 жылы Олимпиадада балуандар 10 салмақта күрессе, қазір олардың саны алтыға дейін қысқарған. Жалпы, жүйе бойынша әр Олимпиаданың алдында ұйымдастырушылар спорт пен жарыс ережелерін сұрыптап, кейбір спорт түрлерін қағып-сілкіп жатады. Алайда ХОК боксқа шүйлігуін әлі тоқтатар емес. Егер бұлай жалғаса берсе, үшінші раундта екі тараптың бірі «нокаут» алып тынатын түрі бар.
