Президенттің бастамасы бойынша кең көлемді міндеттері бар қоғамдық әлеуметтік қайырымдылық қорын құру отандық қайырымдылық саласының тарихы мен тәжірибесінде алғаш рет орын алуда. Тиісінше, «Қазақстан халқына» көптеген қоғамдық ұйымдар мен қорлардың жинақталған тәжірибесіне сүйене отырып, өзінің қызмет бағдарын белгіледі. Қордың тұжырымдамасын, басым бағыттарын, кімге және қандай қолдау көрсету керек екенін талқылау мен анықтау үшін уақыт керек болды. Көмек берілсе, оның әсері тиімді, әрі ұзақ мерзімді болғаны маңызды еді. Қор мәселелерді жүйелі түрде шешуге кірісіп, популистік шешімдерден бас тартты. «Қазақстан халқына» қаражатты жай ғана «таратып» қоймай, донорлардың ақшасы болашаққа инвестиция болатындай етіп бөлуді мақсат қойды. Бүгінгі таңда Қорға ірі компаниялардан, жеке қайырымдылық қорлары мен ұйымдардан, меценаттар мен жеке тұлғалардан 131,6 млрд теңге түсті.
«Біз азаматтардың лезде нәтиже күтетінін түсіндік. Ондаған жылдар бойы қордалаған мәселелерді бір күнде шешу мүмкін емес. Түскен әрбір теңгені ұтымды пайдалану үшін әрбір өтінішті жіті зерделеу, ұсынылған жобалар мен бағдарламаларды егжей-тегжейлі бағалау қажет болды. Оларды жүзеге асыру үшін серіктестер мен жеткізушілерді анықтау керек. Осы үрдістерді қаншалықты жылдам іске асыруға тырысқанымызбен, әжептәуір уақыт кетті. Сонымен қатар, алғашында бұл жұмысты қалай жүзеге асыру бойынша нақты механизм болмады. Ал бүгін бірегей модельді құрып, қоғамның, сарапшылар мен билік өкілдерінің қолдауы арқасында жұмысымызды жүйеледік. Бұл Қор алдындағы даңғыл жолдың басы, алғашқы қадамы ғана», дейді Қордың басқарма төрағасы Болат Жәмішев.
Қазіргі таңда Қор 17 қайырымдылық бағдарламасы мен жобасын жүзеге асыруда. Әрбір бағдарлама мен жобаның, не атаулы көмек көрсетудің себебі күрделі өмірлік жағдайға негізделген. Қор жұмысын бастаған алғашқы айда рекордтық 30 мыңға жуық өтінім келіп түсті. Күн сайын қызметкерлер мыңдаған өтінішті өңдеуге тура келді. Бүгінде Қорға ай сайын 800-1000 өтінім түседі. Өтініштердің негізгі бөлігі денсаулық сақтау және әлеуметтік қолдау, білім беру және спорт саласындағы сұрақтарға қатысты. Сондықтан дәл осы бағыттар бойынша қолданыстағы бағдарламалар іске қосылды. Олар бірінші кезекте халықтың әлеуметтік осал топтарындағы балалар мен ересектерді, ерекше балаларды, ауылды жерлердегі балалар мен жастарды қолдауға бағытталған.
Қор денсаулық сақтау мен әлеуметтік қолдау салаларында қандай мәселелерді шешуде?
Әлеуметтік маңызды бағыттар бойынша қор 9 бағдарламаны іске асыруда: мүгедек балалар мен жастарды инновациялық протездік-ортопедиялық бұйымдармен қамтамасыз ету; тірек-қимыл аппараты бұзылған балаларды экзоскелеттік роботтандырылған құралдармен қамтамасыз ету; тамырлы патологиясы бар балаларға медициналық көмек көрсету; ерте араласу орталықтарын жарақтандыру; медициналық ұйымдарды мерзімінен бұрын ретинопатияны офтальмологиялық скрининг және емдеу үшін жабдықтармен қамтамасыз ету; қасаң қабық трансплантациясын қажет ететін көз органдарының аурулары бар пациенттерге қайырымдылық көмек көрсету; аутизмі және басқа да ақыл-ой кемістігі бар балаларға арналған орталықтарды жарақтандыру; ҚР спортшыларын параатлетикаға дайындау және қатысу үшін спорттық-жүгіру протездік-ортопедиялық бұйымдармен қамтамасыз ету; ауыр науқастарды шетелдік клиникаларда емдеу. Бұл бағдарламалар мемлекеттік бағдарламаларды алмастырмайды, оларды толықтырып, сонымен қатар медицина мен әлеуметтік қорғау саласындағы көпжылдық өзекті мәселелерді шешуге мүмкіндік береді.
Инновациялық протездер мен экзоскелеттер
Бүгінгі таңда протездік-ортопедиялық бұйымдарды алу мемлекеттік бюджеттен кепілдендірілген сомамен шектеледі және неғұрлым функционалды протез сатып алу үшін қосымша қаражат қажет. Мемлекеттік қамтамасыз ету жүйесі қаржыландырудың жеткіліксіздігіне байланысты мұқтаж азаматтардың сұранысын қанағаттандыра алмайды. Сондықтан 2022 жылдың мамыр айынан бастап Мүгедек балалар мен жастарды инновациялық протездік-ортопедиялық бұйымдармен қамтамасыз ету бағдарламасы 39 адамды бионикалық протездермен қамтамасыз етті, оның ішінде 19-ы бала. Бір ай бұрын 8 жасар Даниял осындай заманауи протез берілді. Бүлдіршін жазатайым жағдайда оң аяғынан айырылған. Даниял ата-анасымен бірге протез алуға үмітін үзбеді. Бүгінде протездің арқасында Даниял жүгіре де, секіре де алады, оған қоса еркін түрде футбол да ойнай алады. Мұндай құрылғыларды тағы да 30 мұқтаж адамға әзірленуде. Жыл ішінде 80-ге жуық қазақстандық протезге ие болады. Осы мақсаттарға 1 млрд 568 млн теңге бөлінді. Қор серіктестері – «Medicare International» отандық өндірушісімен 243 606 339 теңге сомасына 32 протез дайындалған және «Фармас» ЖШС 36 560 000 теңге сомасына 3 протез дайындалып, берілді (тағы 4 протез сыналып жатыр).
Тағы бір маңызды аппараттың бірі – экзоскелет. Ол науқастың негізгі диагнозы аясында басқа асқынуларды алдын алуға көмектесетін тірек-қимыл аппараты бұзылған адамдарға арналған жоғары технологиялық оңалту құралы. Экзоскелет церебральды сал ауруы, ми жарақаттары, жұлынның зақымдануы, параплегия, бұлшықет дистрофиясы, Ретт синдромы және басқа диагноздары бар балаларға арналған қозғалыс жаттығуларын тиімді орындауға мүмкіндік береді. Дәрігерлердің айтуынша, құрылғы барлығына бірдей арналмаған: қажеттілікті анықтау кезінде баланың физиологиялық ерекшеліктері мен денсаулық жағдайы ескеріледі. Қордың Мүгедек балалар мен жастарды инновациялық протездік-ортопедиялық бұйымдармен қамтамасыз ету бағдарламасы шеңберінде 13 балаға экзоскелет әзірлеу жоспарлануда. Бағдарламаның бюджеті 117 млн теңге, бір экзоскелеттің құны 9 млн теңгеден. Аппаратты шығарушы – отандық «Mbionics» компаниясы. Құжаттарды дайындап, жинауды Қордың серіктесі – «CyberFund» пациенттік ұйымы жүзеге асырады. Бір апта бұрын алғашқы экзоскелет сыналды. Бес күн бойы Балаларды ұлттық оңалту орталығында (БҰОО) 16 жасар Асылжан Сайлау БҰОО дәрігерлерімен және отандық өндіруші компанияның мамандарымен бірлесіп экзоскелетке тестілеу жүргізді. Дәрігерлер аппараттың параметрлерге сәйкестігін, функционалдығын және пациентке қолайлығын бақылап, бағалады. БҰОО жанындағы пәнаралық топтың мақұлдауынан кейін ғана пациентке экзоскелетті қолдануға және оны үйіне алып кетуге келісім беріледі. Асылжан – Меруерт пен Ержан Омарбековтар отбасындағы бес баланың үлкені. Меруерттің айтуынша, қызы мерзімінен бұрын туылған. Бір жасқа толғанда дәрігерлер оған сал ауруы диагнозын қойған. Жылына екі рет стационарлық ем, массаж, жаттығу терапиясы, инемен емдеу алып келгенімен, сауықтыру шаралары жеткіліксіз болатын. Мемлекет тарапынан берілетін тегін емдеуден бөлек, тұрақты оңалту және емдеу қажет болды. Экзоскелет отбасына үміт сыйлады деуге болады. Қазан айының соңында Асылжан 17 жасқа толады. «Бұл менің туған күніме жасалған ерекше тосынсый», - дейді ол. Қиындықтарға қарамастан, жасөспірімнің рухы сынбаған. Құрылғының арқасында колледжді сәтті аяқтап, кәсіби интерьер дизайнері болуды мақсат етіп отыр. Осы айдың соңына дейін БҰОО-да 3 балаға арналған экзоскелеттерді сынақтан өткізу жоспарлануда.
Кепілдендірілген және сақтандыру қызметтеріне енгізілмеген медициналық көмекті көрсету
Қазіргі уақытта туа біткен қан тамырлары патологиясы бар науқастардың саны көп, олар лимфолог сияқты тар профильді мамандардың, тиісті жабдықтар мен препараттардың болмауына байланысты медициналық көмектен ада. Уақытылы емделмеу ауыр зардаптарға әкелуі мүмкін. Бұл мәселені шешу мақсатында Қор Тамырлы патологиясы бар балаларға медициналық көмек көрсету бойынша бағдарламаны жүргізуде, оған 20 480 000 теңге бөлінді. Қордың серіктесі – А.Қарабек атындағы әлеуметтік медициналық орталығында 61 бала қажетті дәрі-дәрмек терапиясы және лазерлік емдеу қолданылуда. Тағы 85 баланың өтініші қаралуда. Емнің арқасында науқастардың беті бері қарап, оң өзгеріске қол жеткізіп жатыр.
Ерекше балаларды қолдау
Ұлттық статистика бюросының мәліметінше 10 жыл ішінде мүгедектігі бар 17 жасқа дейінгі балалар саны 2 есеге жуық өсті. 2020 жылы мүгедек балалардың саны 94 660 балаға дейін артқан. Балалар мүгедектігіне жүйке жүйесінің аурулары (28,5%), туа біткен ауытқулар (даму ақаулары), деформациялар және хромосомалық бұзылулар (24,9%), психикалық және мінез-құлық бұзылыстары (11,9%) себеп. Тұрақты кешенді оңалтуға алғашқы екі топ мұқтаж. Мысалы, шала туылған нәрестелердегі орталық жүйке жүйесінің зақымдануы мүгедектіктің негізгі қауіп факторларының бірі. Ғылыми дереккөздерге сәйкес, шала туылған нәрестелер арасындағы мүгедектіктің пайызы 20-дан 30%-ға дейін, толық мерзімді нәрестелер арасында 6%-ды құрайды. Бүгінгі таңда Қазақстанда мұндай жүйенің жоқтығына байланысты бұзылыстардың туындау қаупі бар балаларға ерте диагностика және ерте абилитациялық көмек көрсету қажеттілігі өткір мәселе болып отыр. Сондықтан Қор арнайы бағдарлама әзірлеп, 2023 жылдың наурызына қарай 13 өңірде: Алматы, Шымкент, Қостанай, Тараз, Өскемен, Талдықорған, Павлодар, Қарағанды, Петропавл, Арал, Орал, Атырау қалаларында, Түркістан облысының Қабланбек ауылында ерте араласу орталықтарын жарақтандыруды жоспарлап отыр. Орталықтарды жарақтандыруға 1 615 808 329 теңге бөлініп отыр. Қор орталықтарды жабдықтауға 870 273 144 теңге арнады, «Самұрық-Қазына Траст» КҚ орталықтарды материалдық-техникалық жарақтандыру бөлігінде 616 814 185 мөлшерінде қоса қаржыландыруды жүзеге асырса, «Қамқорлық қоры» КҚ 300 маманды оқытуға 128 721 000 теңге бөлді. Сонымен қатар, оңалту моделін енгізу және қызмет көрсету сапасын бақылау үшін орталықтарға жетекшілік ету қамтамасыз етіледі.
Шала туылған нәрестелерге көмек
Аймақтардағы медициналық ұйымдардың көпшілігінде шала туылған нәрестелердегі көру қабілетінің бұзылуын анықтауға арналған жабдық жоқ. Биыл салмағы 1500 г болатын 4344 нәресте дүниеге келді, бұл олардың ретинопатияға шалдығу қаупін арттырады. Жағдайлардың жартысынан көбінде дене салмағы 1500 г-нан аз туылған шала туылған нәрестелерде ретинопатия анықталған және олардың әрқайсысы 5 емдеуді қажет етеді. «Медициналық ұйымдарды шала туылған нәрестелердің ретинопатиясын офтальмологиялық скрининг және емдеу үшін жабдықтармен қамтамасыз ету» бағдарламасы арқылы «Қазақстан халқына» 326 775 300 теңге сомасына 31 медициналық ұйымды жабдықтауды жоспарлауда. Шала туылған нәрестелердің ретинопатиясын уақтылы анықтау олардың мүгедектікке ұшырауын алдын алып, зағип болмауға мүмкіндік береді. Қазір «Профмед тобы» ЖШС (Heine Optotechnik зауытының өкілі) және «MedInnovation» ЖШС ресми дистрибьюторларымен жабдықты жеткізу бойынша келіссөздер жүргізілуде.
Ағзалар мен тіндер донорлығына қатысты заңнама іс жүзінде толық жүзеге асырылмаған жағдайда
Жақында «ҚазҰМУ» КЕАҚ «Қасаң қабық трансплантациясын қажет ететін көз органдары аурулары бар науқастарға қайырымдылық көмек көрсету» бағдарламасы бойынша шынайна трансплантациясын жүргізу үшін қажетті биоматериал жеткізіледі деп күтілуде. 2022-2024 жылдарға 373 350 280 теңге бөлу жоспарлануда. Қорға 21 өтінім келіп түсті. Американдық Lions Eye Institute for Transplant and Research трансплантация үшін донорлық қабықтарды дайындайды. ҚазҰМУ базасында «Офтальмология» бөлімшесі мен кафедрасының қызметкерлері мүйізді қабықты трансплантациялауды қажет ететін емделушілерді қабылдауды, қарауды, консультацияны, іріктеуді және базаны әзірлеп, сондай-ақ операция жүргізетін болады. Қасаң қабықты толығымен алып тастамай, тек зақымдалған қабатты ауыстырады. Консервіленген мүйізді қабықты трансплантациялау бойынша операциялар мүйізді соқырлығы бар пациенттерге көру қабілетін қайтару бойынша жалғыз тиімді әдіс. Бұл операция Қазақстанда 2018-2019 жылдары сәтті жүргізілді. Бағдарлама тоқтатылғаннан кейін бүгінде шамамен 2 мыңға жуық науқас шұғыл көмекке мұқтаж.
Аутизмі бар балаларға жағдай жасау қажет
Сарапшылар аутизмге шалдыққан балалар саны жыл санап өсіп артып жатқанын атап өтуде. Оқу-ағарту министрлігінің ақпаратынша, 4 жыл ішінде қазақстандық балаларда аутизм спектрінің бұзылуы (АСД) анықталған жағдайларының саны 2,3 есеге өскен (2017 жылы – 3820, ал 2021 жылы – 8796). Осыған байланысты аудандар мен қалаларда ерекше балаларға арналған орталықтар құру қажеттілігі артып келеді. Қазіргі уақытта аутизмі бар балалар түзету кабинетіне немесе оңалту орталығына кезекті алты айдан екі жылға дейін күтуге мәжбүр. Бұл ретте түзету көмегі үш аптадан үш айға дейін қысқа мерзімде көрсетіледі, өз кезегінде бұл тиісті нәтиже бермейді. Халықаралық тәжірибе көрсеткендей, мұндай санаттағы балаларға көмек, қолдау және түзету өмір бойы үздіксіз көрсетілуі керек. Осылайша, «Аутизмі және басқа да ақыл-ой кемістігі бар балаларға арналған орталықтарды жарақтандыру» бағдарламасы пайда болып, оның аясында Еңбек министрлігімен бірлесіп АСД балалар саны көп және бос инфрақұрылымы бар 8 өңір іріктелді. Жыл сайын 8 орталықтың әрқайсысында (Алматы, Шымкент, Қостанай, Тараз, Өскемен, Ақтөбе, Талдықорған, Павлодар) 125 бала кешенді қызмет алып, аутизмі және басқа да ақыл-ой кемістігі бар 1000 бала қамтылады. Орталықтар 2023 жылдың наурыз айында ашылып, осы мақсатқа 2 408 104 000 теңге бағытталады. Оның ішінде «Қазақстан халқына» қорының салымы 1 018 420 576 теңге, Қор серіктестері – «Samruk-Kazyna Trust» КҚ 1 281 579 424 теңге сомасына жарақтандыру бөлігінде қаржыландыруды жүзеге асырады, «Қамқорлық қоры» қоры орталықтардың қызмет ету тұжырымдамасын әзірлеуді және мамандарды оқытуды қаржыландыру үшін 108 104 000 теңге бөледі.
Науқас балаларды емдеуге миллиард керек
Қор ауыр және сирек кездесетін, халық арасында орфандық деп аталатын аурулары бар науқастарды қымбат және тіркелмеген дәрі-дәрмектермен қамтамасыз етуде. Себебі көпшілік отбасының емдеу шараларына қаражаты жете бермейді. Қор қазірдің өзінде ауыр сырқаттары бар 41 балаға 11 млрд теңгеден астам сомаға дәрі-дәрмек сатып алды. Мысалы, әлемдегі ең қымбат «Золгенсма» препаратымен БҚО, Қарағанды, Ақтөбе және Жамбыл облыстарының, Алматы қаласының 6 баласы қамтамасыз етілді. Дюшеннің бұлшықет дистрофиясын емдеу үшін Қостанай, Ақмола және Түркістан облыстарындағы 7 балаға «Виондис 53» (Голодирсен) және «Экзондис 51» (Этеплирсен) дәрі-дәрмегі берілді. Тірек-қимыл жүйесі ауруларын емдеуге арналған «Эврисди» (Рисдиплам) дәрісі 11 емделушіге (Алматы, ШҚО, Ақмола, Павлодар, Қарағанды, Абай, Қызылорда облыстары, Нұр-Сұлтан, Шымкент, Алматы қалалары) берілді. Атырау облысында туа біткен липодистрофиясы бар 2 бала «Миалепта» ("Метрелептин") препаратымен қамтамасыз етілді. Тұқым қуалайтын ангионевротикалық ісінуі бар Павлодар және Жамбыл облыстарындағы 3 науқасқа «Цинрайз» дәрі-дәрмегі жеткізілді. Жамбыл облысында жүйелі қызыл жегі бар 1 пациентке «Бенлиста» (Белимумаб) препараты берілді.
«Цинрайз» және «Бенлиста» (Белимумаб) сияқты кейбір дәрілік заттар Қазақстанда тіркелген. Бірақ Денсаулық сақтау басқармасы оларды ТМККК және МӘМС шеңберінде қамтамасыз ете алмаған соң, Денсаулық сақтау министрлігінің келісімі бойынша Қор бұл дәрі-дәрмектерді мұқтаж жандарға сатып берді.
1 емделушіге өкпенің лимфангиолейомиоматозы бар «Рапамун» (Сиролимус) дәрісі, «Китруда» (Пембролизумаб) препараты онкологиялық ауруы бар 1 науқасқа, «Лорбрен» (Лорлатиниб) онкологиялық ауруы бар 1 емделушіге сатып алынды. Нейробластома диагнозы қойылған 13 балаға «Карзиба» (Динутуксимаб бета) препаратын жеткізу жалғасуда. Алдымен 120 құты жеткізілді. 100 құтының екінші топтамасы қазанда жеткізілсе, қалған 70 құты өндіріс орнын қайта орналастыруға байланысты осы жылдың қараша-желтоқсан айларында жеткізіледі деп жоспарлануда.
Неліктен дәрі-дәрмектерді сатып алу ұзаққа созылады?
Объективті себептер бойынша орфандық дәрі-дәрмектерді сатып алу және жеткізу мерзімі шамамен 2,5-3 айға созылады. Қор қайырымдылық ұйымы болған соң, фармацевтикалық лицензияға ие емес, сондықтан Қор тек дәрі-дәрмекті төлеуші ретінде әрекет ете алады. Жеткізуді ұйымдастыру үшін Қазақстанда тиісті лицензиясы бар серіктес айқындалып, ол дәрілік затты алушы, оны медициналық ұйымға дейін тасымалдауды және жеткізуді қамтамасыз етеді. Әдетте мұндай жағдайда Қордың серіктесі ретінде «СК Фармация» ЖШС болып табылады. Сатып алынатын дәрілік заттар біздің елде тіркелмеген соң, белгілі бір уақыт келісуге және шартқа қол қоюға, шетелден жеткізуді ұйымдастыруға, біржолғы әкелуге рұқсат алуға кетеді. Дәрі-дәрмектерді осыған дейін министрлік те, «СК Фармация» компаниясы да сатып алмағанын ескерсек, көп жағдайда орфандық препараттар бойынша жеткізуші кәсіпорындар беймәлім. Осылайша серіктес немесе дистрибьютор іздеуге, сатып алу ережелері мен мерзімін анықтауға едәуір уақыт жұмсалады. Бұл ретте сирек препараттар кем дегенде бір жылдан кейін жеткізіледі, өйткені олар алдын ала жіберілген өтінімдер бойынша қатаң түрде шығарылады. Өндірушілер сатып алушы елдермен нақты өтінімдер бойынша жұмыс істеп, тек белгілі бір мөлшерде дәрі-дәрмектер шығарады. Сондықтан сирек кездесетін дәрі-дәрмектерге өтінімдер кемінде бір жылдай мерзім бұрын жіберіледі. Сонымен қатар барлық дистрибьюторлар сақтау және тасымалдау кезінде арнайы режимді сақтауды қажет ететін дәрілік заттардың аз мөлшерін жеткізуге мүдделі емес. Сатып алынатын препарат емделушіге немесе оның ата-анасына емес, тікелей денсаулық сақтау басқармасына тапсырылады. Себебі, тіркелмеген және инновациялық дәрі-дәрмекті тиісті сақтау шарттарын тек медициналық ұйым қамтамасыз ете алады.
Осы себептерге байланысты Қор азаматтардың өтініштері бойынша дәрі-дәрмектерді сатып алуды тоқтатып, Денсаулық сақтау министрлігімен келісілген тізбе бойынша орфандық ауруларды емдеуге арналған дәрі-дәрмектерді сатып алуға көшуді жоспарлап отыр. Бұл тізімге мемлекет қаражаты есебінен сатып алынатын дәрі-дәрмектер тізіміне кірмеген қымбат дәрілер енгізіледі.
Шетелде емдеу
Азаматтардан Қорға шетелдік емханаларда емделуге ақы төлеу үшін көмек көрсету туралы өтініштердің көптігі себебінен Қор біздің елімізде көрсетілмеген, ал шетелдік клиникаға жолдама алу мүмкін болмаған жағдайларда көмек беру туралы шешім қабылдады, себебі сұралған төлем шарттары қазақстандық заңнамаға сәйкес келмейді. Бұл ретте денсаулық сақтау министрлігі Қорға емхананы таңдауда және емдеу бағдарламасын негіздеуде жәрдемдеседі. Өзге жағдайларда өтінімдер қанағаттандырылмайды.
Бүгінгі таңда Қор 134 386 456 теңге сомасына 9 науқасқа (оның ішінде 7 бала) ҚР-да көрсетілмейтін медициналық қызметтерді (емдеу, тексеру) Ресей, Түркия мен Оңтүстік Кореяда көрсету үшін қаржыландырды. Атап айтқанда, пациенттер академик В.И.Кулаков атындағы акушерлік, гинекология және перинатология ұлттық медициналық зерттеу орталығында, бронхтың реконструктивті операциясын жүргізуге «ОТЕКОВ НЕТ» ЖШҚ клиникасында, туа біткен тамыр патологиясы бар азаматқа «Тамырлы патология орталығы» ЖШҚ клиникасында, трахея пластикасына арналған бронх-өкпе жүйесінің туа біткен сол жақ негізгі бронх ақауын емдеуге Мәскеу қаласының клиникасында, асқазан-ішек жолдарының туа біткен даму кемістігі бар қысқа ішек синдромы кезіндегі реконструктивті операция үшін Н.И.Пирогов атындағы Ресей ұлттық зерттеу медициналық университетінде, сондай-ақ жүре пайда болған апластикалық анемиясы бар, екі жіліншік пен аяқтың лимфедемасы бар туа біткен жүрек ақауы бар пациенттерге емдеу бойынша қайырымдылық көмек көрсетілді. Жақын арада зәр шығару жолдарын қалпына келтіру бойынша 1 науқасты шетелге емделуге жіберу жоспарлануда.
Басымдық білім саласында
Білім беру саласында да Қор түйіткілді мәселелерді жүйелі шешу тәсілін қолданады. Бүгінгі таңда мемлекеттің оқушыларға білім беру үшін қолжетімді орта құру жөніндегі күш-жігеріне қарамастан, қалалық және ауылдық мектептер арасындағы білім беру сапасындағы алшақтық айтарлықтай. Балалар тұрғылықты жеріне қарамастан, сапалы білім алуға құқылы. Көшпелі және офлайн кездесулерде Қор өкілдеріне жұртшылық тарапынан ауылдағы білім сапасына назар аудару туралы жиі айтылды.
Маусым айынан бастап Қор «Ауылдық жерлерде тірек мектептердің әлеуетін дамыту» бағдарламасын іске асыра бастады. Бағдарламаның мақсаты өңірлердегі 17 ауылдық мектепті білім берудің барлық пәндері мен бағыттары бойынша жаңа заманауи модификациямен жарақтандыруды қамтамасыз етіп қана қоймай, қолайлы білім беру ортасын құру үшін білім ресурстарын шоғырландыра отырып, жақын маңдағы шағын жинақты мектептер үшін тірек ұйым, құзыреттілік орталықтарына айналдыру болып табылады. 17 ауыл мектебін жабдықтауға 4 млрд 250 млн теңге (1 мектепке 250 млн теңге есебінен) бөлінген. Бүгінгі таңда Ақмола облысы Қатаркөл ауылында алғашқы тірек мектеп – Досов атындағы орта мектеп жарақтандырылды. Қазірдің өзінде сабақтар интерактивті панельдерді, жаңа құрылғылар мен демонстрациялық материалдарды қолдана отырып жүргізілуде. Жобаны іске асырудағы серіктестер – Білім беруді тұрақты дамыту қоры, сондай-ақ мұғалімдердің біліктілігін арттыру және тегін әдістемелік қолдауды «НЗМ» ДББҰ көрсетеді. Педагогтарды оқыту және кабинеттерді жабдықтау кезінде НЗМ сарапшыларының тәжірибесі мен ұсыныстары қолданылды. Серіктестердің қатысуымен ағымдағы жылдың соңына дейін өзге өңірлерде 16 тірек ауылдық мектепті жаңғырту процесі аяқталады.
Инженерлер елге қажет
Әлем бойынша да, елімізде де бағдарламалау мен инженерлік құзыреттілік саласындағы мамандарға қажеттілік артып келеді. Бұл дағдыларды мектеп кезінен дамыту керек. Осы бағытта Қор «Болашақ инженерлер» қайырымдылық бағдарламасын жоспарлап отыр. Меморандумға қол қойылып, жобаны іске асырудың Жол картасы дайындалды. Робототехника кабинеттері Қазақстанның барлық облыстарында: әр ауданда, шағын қала мен моноқалада бір мектептен жарақтандырылады. 1-6 сынып оқушылары 160 ауылдық және шағын қалаларда және моноқалалардағы 27 мектепте бағдарламалау, құрастыру, мехатроника, электротехника және басқа да бағыттар бойынша білім ала алады. 2022-2026 жылдар кезеңінде жарақтандыруға 1 339 668 мың теңге бағыттау жоспарлануда, оның ішінде: «Қазақстан халқына» қоры жабдықтар мен бағдарламалық қамтамасыз етуді сатып алу үшін 673 200 мың теңге бөледі. Өз кезегінде серіктестер – Инженерлік білім беруді дамыту қоры ұйымдастыру мәселелерін мойнына алса, «Арман Инжиниринг» ЖШС робототехника кабинеттерін жөндеу мен рәсімдеуді, жиһазбен және оқу-әдістемелік кешенмен жарақтандыруды, мектеп педагогтарын оқытуды ұйымдастыруды және әдістемелік қолдауды қаржыландырады. Жобаны келесі оқу жылында іске қосу жоспарлануда.
Назарда – арнайы мектептер
Арнайы мектеп білім беру ұйымдарын жабдықтау мәселесі де назар аударуды қажет етеді. Бұзылыстары бар балалар, оның ішінде психофизикалық дамуы бар балалар оқитын арнайы мектептерді қаржыландыру жергілікті атқарушы органдар тарапынан тиісті деңгейде емес, қалдық қағидаты бойынша жүргізіледі. Бүгінгі таңда мектептердегі материалдық-техникалық база толығымен ескірген және қазіргі заманғы сұраныс пен уақыт талабына сәйкес емес. Сондықтан мамандар ерекше балалармен жұмыс жасауда көне оңалту және түзету жабдықтарын пайдалануға мәжбүр. Қордың Арнайы мектеп ұйымдарын жарақтандыру жөніндегі бағдарламасы жергілікті атқарушы органдарға ерекше қажеттіліктері бар балалардың қандай жағдайда оқып, тәрбиеленуі тиіс екенін көрсетіп, осы салаға назарын аударуды көздейді. Облыс әкімдіктерімен және Оқу-ағарту министрлігімен бірлесе арнайы мектептер іріктеліп алынды. Арнайы және инклюзивті білім беруді дамытудың ұлттық ғылыми-практикалық орталығы бағдарламаға әдіснамалық қолдау мен педагогтардың біліктілігін арттыруды жүргізеді. 98 арнайы білім беру ұйымдарын, сондай-ақ «Арнайы және инклюзивті білім беруді дамытудың ұлттық ғылыми-практикалық орталығы» РММ-ні «жаңалау» жоспарлануда. Оның ішінде 31 мектеп пен РММ биыл жабдықталады. 2022-2024 жылдарға 2 764 000 000 теңгеге дейін бөлу жоспарланып отыр. Түрлі жабдықтар мен жиһаздарды қазақстандық және ресейлік кәсіпорындар жеткізеді.
Ауылдағы аз қамтылған және мүгедек азаматтарды қолдау
Қыркүйек айында халықтың әлеуметтік осал топтарынан шыққан 2 мыңға жуық талапкер мен студент «Қазақстан халқына» қорының грант иегерлері атанды. Білім беру гранты бағдарламасының пайда болуы кездейсоқ емес. Бағдарламаны әзірлеуге жастар мен олардың ата-аналарынан ЖОО-да оқу ақысын төлеуге жәрдемдесу туралы жазылған 1500-ден астам өтініші негіз болды. Соның ішінде көру қабілеті бұзылған және CБЖ гемодиализдегі терминальды сатыдағы 30 жасар Мария Кеңесованың өтініші ерекше себеп атанды. Ол оқуын жалғастырып, медициналық мамандық алу үшін Қорға оқу ақысын төлеуге көмек алу үшін жүгінген. 2010 жылы С.Д. Асфендияров атындағы ҚазҰМУ-ға жалпы медицина факультетіне оқуға түскен. 2014 жылы қант диабетінің асқынуына байланысты ол көру қабілетін жоғалтып, гемодиализге ұшырады. Өткен жылы терең күйзелістен арылып, Марияның жағдайы жақсарған соң, ол университеттегі оқуын қайта жалғастырды. Үшінші курс үшін 158 мың және келесі оқу жылы үшін 1 млн 188 мың теңге төлеу қажет болды. Айтуынша, 2014 жылы әкесі қайтыс болған, ал анасымен мұндай қаражатты төлеуге мүмкіндігі жоқ. Мария сияқты елімізде мыңдаған мұқтаж жан бар. Олар денсаулықтарының ерекше қажеттіліктері мен отбасыларының әлеуметтік-экономикалық жағдайына байланысты қиын жағдайға тап болды. Сондықтан гранттар халықтың әлеуметтік осал топтарынан шыққан талапкерлер мен студенттерге берілді. Қазіргі уақытта 1978 талапкер мен студент грант иегері атанды, оның ішінде бакалавриат бағдарламалары бойынша жоғары білім алуға мемлекеттік немесе өзге грант алмаған 738 талапкер және 1240 ақылы бөлімнің студенті. Студенттер «Қазақстан халқына» қоры есебінен 79 ұлттық, мемлекеттік және жеке жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдарында білім алып, 40 000 теңге көлемінде стипендия алады. Грант 1 млн теңгеге дейінгі оқу ақысын төлеуге бағытталған және кейін «пысықтауды» талап етпейді. Грант иегерлерінің тізімі Қордың qazaqstanhalqyna.kz сайтында жарияланған. Студенттерден өтінімдерді қабылдау бірнеше кезеңнен өтіп, Қордың серіктестері – «Taiburyl» ҚБ және «Эндаумент КАЗГЮУ» КҚ платформасы арқылы жүзеге асырылды. Талапкерлерге келетін болсақ, жоғары оқу орындарының қабылдау комиссиялары ауыл мектептерінің түлектеріне артықшылық бере отырып шешім қабылдады.
Спорт саласындағы сауалдар
Өңірлердегі, әсіресе, шалғайдағы ауылдардағы спорттық инфрақұрылымның жағдайы көңіл көншітпейді. Көптеген ауылдарда мектептердегі әдеттегі спорт залдарынан немесе көшедегі «дала стадионынан» өзге іс жүзінде лайықты спорттық инфрақұрылым жоқ. Мемлекеттік бағдарламалар аясында салынған дене шынықтыру-сауықтыру кешендері негізінен аудан орталықтары мен қалаларда орналасқан. Халықтың әлеуметтік осал топтарындағы балалар мен жастардың спорт үйірмелері мен секцияларға үнемі қатысуына мүмкіндігі мен қаржысы жете бермейді. Қордың бастамасымен «Батыр боламын» ҚҚ бірлесіп, «24 балалар спорт залы» қайырымдылық жобасы шалғайдағы елдімекендерде және спорт инфрақұрылымы төмен ауылдарда спорт залдарын ашуды көздейді. Бүгінде Ақмола облысының Тасты ауылында, Алматы облысының Ават ауылында, Маңғыстау облысының Бейнеу және Ақжігіт ауылдарында, Жетісу облысының Черкасск ауылында, Қарағанды облысының Изенді ауылында, Алматы облысының Қазақстан ауылында залдар ашылды. 7 спорт залда 710-нан астам бала спортпен шұғылданады. Жоба аясында 24 залдың ашылуына 183 623 000 теңге бағытталады. Ғимарат қажетті заманауи жабдықтармен және спорттық құрал-жабдықтармен жарақтандырылып, күрес, бокс, карате және гимнастика сияқты залдарымен жабдықталған. Келесі жылы жоба бойынша спорт зал саны 100-ге дейін кеңейтіледі.
Мүмкіндігі шектеулі балаларды қолдауға арналған «Тұсау кесер» жобасы іске қосылды. Қазақстанда білікті мамандар мен қаржылық қамтамасыз етудің жетіспеушілігінен балалардың осы санатына арналған үйірмелер саны аз. Бағдарлама бойынша құрылған үйірмелер мотивациялық сипатқа ие және әдеттегі секцияларда үлкен жүктемелерді орындай алмайтын, мүмкіндіктерінің шектеулігіне байланысты өзін-өзі төмен бағалауға бейім, бірақ әлі де оңалту әлеуеті бар ерекше балалардың әлеуметтенуіне оң әсер етеді. Сондықтан жобаны іске асыру үшін Астанадағы «Жас жауынгер» дене шынықтыру-сауықтыру клубының тәжірибесі пайдаланылды. Жақында Қордың қолдауымен клуб оқу бағдарламасына авторлық құқықты растайтын ғылыми патентке ие болды. Еліміздің 5 өңірінде ерекше балаларға арналған 5 дене шынықтыру-сауықтыру үйірмесі ашылған. Үйірмелердің арқасында балалар алғаш рет аяғынан тұрып, қазір спортпен айналысуды жалғастыруда. Осылайша өмірлерінде жаңа кезеңді бастаған балаларға клубта «Тұсау кесер» рәсімі өткізіледі. Бұл ретте балаларды жаттығуға жіберу және ұсыныстар алу үшін оңалтушылардың, невропатологтардың және ортопедтердің қарауынан өтеді. 5 үйірмені жарақтандыруға 37 494 066 теңге бөлінді. Жаттығулар спорттың бес түрінен өтеді: бокс, армрестлинг, карате, ауыр атлетика және «жекпе-жек». Алдағы уақытта жергілікті атқарушы органдар есебінен әрбір облыста осындай жобаны іске қосу жоспарлануда.
Ата-аналар балалардың жаттығуларға зор ықыласпен қатысатынын, әрі келесі сабақты күтіп, өткізбеуге тырысатынын айтады. Жаттықтырушылардың зор тәжірибесі, ашықтығы мен мейірімділігі, балаларға деген сүйіспеншілігі ерекше. Балалардың өзін-өзі бағалауы жоғарылап, сенімділігі, көшбасшылыққа деген ұмтылысы күшейгені, белсенділігі мен төзімділігі артып, тіпті иммунитет жоғарылағаны байқалады. Сондай-ақ, балалармен жаттығуларда мотивациялық әңгімелер айтылып, қорқыныштары мен әлсіздіктерін, өзіне деген сенімсіздіктерін жеңуге баулиды. Үйірмеде балалар жаңа достар тауып, қоғамда әлеуметтенуі белсенді өтеді. Осындай «қаһармандарымыздың» бірі – елордалық Амал Ескенеев. Ол 3 жылдан бері «Жас Жауынгер» клубының жаттықтырушыларымен парабокс, армрестлинг және паракүрес сияқты бейімделу спортымен айналысады. Амалға туғанынан церебральды сал ауруы диагнозы қойылды (төменгі аяқтың диплегиясы және екі көздің ішінара атрофиясы). Жоба ресми түрде ашылғанда қазақ дәстүрлеріне сәйкес «Тұсау кесер» рәсімі өткізіліп, ол өзінің алғашқы қадамын басты. Ата-аналар мен жаттықтырушылардың айтуынша, сабаққа қатысқаннан кейін бүлдіршін өздігінен тұруды үйреніп, жүру қимылдары жақсарған. Ол кеудені жерден көтеруді, іш қуысын жаттықтыруды, денені ұстап тұруды үйренген. Амал физикалық тұрғыдан күшейіп, шыдамдылығы мен төзімділігі, бастысы – өзіне сенімділігі артты. Ата-анасының пікірінше, жаттығулар мінезінің шыңдалуына, артық салмақтан арылып, бұлшықеттерінің қатаюына, қол қозғалысына оң ықпал етті. Осылайша Амал мен оның жақындары өмірдің жаңа кезеңіне жаңа қадам жасады.
Қор параспортмендерге де қолдау білдірді. ҚР спортшыларын параатлетикаға дайындау және қатысу үшін 10 спорттық-жүгіру протездік-ортопедиялық бұйымдармен қамтамасыз ету жөніндегі бағдарлама 2022-2024 жылдары іске асырылады. Протездерді дайындауға 113 млн теңге жұмсалады. Жоба спортшыларды протездермен қамтамасыз ете отырып, ел тарихында тұңғыш рет паражеңіл атлетикада жүгіру тобын құруға мүмкіндік береді. Протездерді «Ottobock» өндіруші зауытының өкілі «Фармас» ЖШС әзірлеп, оны Ұлттық паралимпиадалық комитетке табыстайды. Комитет спортшылардың протездерді пайдалануын бақылайды. Әрбір протездік-ортопедиялық бұйым жеке дара болғанымен, спортшы ауыстырылған жағдайда оны жеке бөлшектерді ауыстырғаннан кейін физикалық жағдайы ұқсас кез келген параспортсмен пайдалана алады. Алдағы уақытта паралимпиадашылар командасы өңірлік және халықаралық жарыстарға, сондай-ақ Паралимпиада ойындарына қатысуға үміткер бола алады. Паражүгірушілердің спортшылар командасы ҚР-дағы бағытты дамыту бағдарламасына, сондай-ақ мүгедектерді бұқаралық спортқа тартуға ықпал ету мақсатында протезбен жүгіру мектебінің ашылуына бастамашы болмақ.
Шұғыл көмек қажет болғанда...
2022 жылдың басындағы қаңтар оқиғасы «Қазақстан халқына» қорын құрудың себептерінің бірі болды. Бүгінгі таңда Қор қайғылы оқиға барысында зардап шеккен 156 адамға жалпы сомасы 616 млн теңге қайырымдылық көмек көрсетті, атап айтқанда: қаза тапқан 19 әскери қызметшінің, ішкі істер және Ұлттық қауіпсіздік органдарының қызметкерлерінің отбасыларына - 133 млн теңге (7 млн теңгеден); ауыр жарақат алған 111 әскери қызметшіге, ішкі істер және Ұлттық қауіпсіздік органдарының қызметкерлеріне - 333 млн теңге (3 млн теңгеден); қаңтар оқиғаларының кездейсоқ құрбаны болған ҚР 18 азаматының (оның ішінде 2 баланың) отбасыларына - 126 млн теңге (7 млн теңгеден); қаңтар оқиғалары кезінде жарақат алған 6 баланың отбасыларына - 18 млн теңге (3 млн теңгеден); оқ жарақатын алған 2 ауыр жараланған кәмелетке толған азаматтарға - 6 млн теңге (3 млн.теңгеден). Қазіргі уақытта қаңтар оқиғаларының кездейсоқ құрбаны болған тағы 79 азаматқа материалдық көмек төлеу мәселесі пысықталуда. Сотқа дейінгі тергеп-тексеруді жүзеге асыратын құзыретті органдардан қаңтардағы оқиға кезінде қаза тапқандар және кездейсоқ құрбан болғандары туралы ақпарат келіп түсуіне қарай Қор оларға қайырымдылық көмек көрсететін болады.
Батыс Қазақстан облысында су тасқыны салдарынан тұрғын үйсіз қалған зардап шеккен тұрғындар да назардан тыс қалмады. «Қазақстан халқына» қолдауымен 30 тұрғын үйдің құрылысы жалғасуда, оның ішінде Қаратөбе ауданы Шалғын ауылындағы 23 бір қабатты бір пәтерлі үй, Жәнібек ауданы Жақсыбай ауылындағы жеті 3 екіпәтерлі және 1 бір пәтерлі үй. Үйлердің құрылысына 771 934 983 теңге бөлінген. Зардап шеккен азаматтарға жаңа баспанаға осы жылдың соңына дейін беріледі деп жоспарлануда.
Осы жылдың жазында Қостанай облысындағы ірі өрттен зардап шеккендерге қолдау көрсету мен салдарын жоюға деген ұмтылыс қазақстандықтарды біріктіріп, халықтың ынтымағын танытты. Қор орман өртінен зардап шеккендерге көмек беру мақсатында арнайы шот ашты. Өңір әкімінің өтініші бойынша өртенген «Достық» лагерінің орнына Әулиекөл ауданында 750 орынға арналған балалар спорттық-сауықтыру лагерін салуға 250 млн теңге бөлу жоспарлануда. Өрттің салдарын жою үшін осы мақсаттарға халық жинаған, сондай-ақ кәсіпкерлерден түскен нысаналы қаражат жұмсалады. Бүгінгі таңда арнайы шотта 251 831 184 теңге бар, олар «Степногорск тау-кен химия комбинаты» ЖШС – 200 000 000 теңге; Yedilov Online Telegram-каналының жазылушыларының атынан Е.О. Еділов – 25 822 791 теңге; «Шәкәрім атындағы Университет» КЕАҚ, Семей қ. - 2 804 978 теңге; «Зекет және Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының қайырымдылық қоры» ҚҚ - 23 003 415 теңге; «AQMOL – project» ЖШС - 200 000 теңге.
Сонымен қатар, тұрғын үйлердің құрылысы аяқталғаннан кейін «Қазақстан халқына» қоры тарапынан зардап шеккен тұрғындардың баспанасын қажетті жиһазбен және техникамен жарақтандыру үшін әр жанұяға 2 млн теңге көлемінде ақшалай көмек беріледі.
Басқа қорлар «Қазақстан халқынан» қаражат ала ма?
Барлық бағдарламалар мен жобалар бірнеше критерийлер бойынша бағаланып, олар Қордың Қамқоршылық кеңесімен бекітіледі. Қордың серіктестері ретінде әрекет ететін үкіметтік емес ұйымдар (қайырымдылық қорлары, қоғамдық бірлестіктер) бағдарламалар мен жобаларды іске асыру кезінде бағдарламаны немесе жобаны іске асыруға өзінің өтеусіз үлесін қосады. Осылайша, Қор басқа қорларды қаржыландырмайды – олардың жарғылық капиталын толтырмайды және жобаны жүзеге асыруға байланысты әкімшілік шығындарын көтермейді. Осылардың барлығы серіктестердің бірлескен қызметі туралы шарттарда ескеріледі. Қор өзінің қабылданған міндеттемелерін орындай отырып, қызметтерді немесе тауарларды жеткізушіге тікелей төлем жасайды. Қор қайырымдылық жобаға немесе бағдарламаға өз үлесін қосуға әзір емес қорлармен ынтымақтастық қарым-қатынас жүргізбейді.
«Қазақстан халқына» қорында неше адам жұмыс істейді және қызметкерлерінің табысы қанша?
Қор құрылған алғашқы күннен бастап өңірлерде филиалдар желісін ашу мен үлкен штат құруды қарастырған емес. Қазіргі таңда бұл шешім өзінің тиімділігін көрсетті деп айтуға болады. Бүгінде Қорда 26 штаттық қызметкер жұмыс істейді және жалақы мөлшері мемлекеттік қызметшілердің орташа жалақысынан аспайды. Еңбекақы төлеу қорының және басқа да әкімшілік шығыстардың көлемі туралы ақпарат ашық, әрі ай сайын ресми сайтта орналастырылады. Бұл ретте басқарма төрағасы мен Қамқоршылық кеңес мүшелері өз қызметін қоғамдық негізде жүзеге асырады. Қор бюджетіне сәйкес әкімшілік шығындар донорлардың қайырымдылық жарналарынан қаржыландырылмайды. Бұл шығыстардың көзі Қордың қолма-қол ақшасын басқарудан алынған кірістің салыстырмалы түрде аз бөлігі ғана бола алады.
Қордың қайырымдылық көмек көрсету туралы барлық есептері, соның ішінде төлем күні, мақсаты мен сомасы және соның негізінде жасалған шарттар ашық түрде жарияланған. Аталған есептерден басқа, қайырымдылық жарналары бойынша ақша қаражатының қозғалысы жөніндегі ай сайынғы есептер және Қор туралы басқа да қажетті мәліметтер ресми сайтта жарияланған. Қызмет туралы ақпарат та Қор ашылған уақыттан бері әрқашан қолжетімді және qazaqstanhalqyna.kz ресми сайтындағы тиісті бөлімдерде орналастырылады. Интернеттің кез келген пайдаланушысы қалаған уақытта ол ақпараттармен таныса алады. Әрбір азамат немесе ҮЕҰ онлайн режимінде көмек алуға өтініш бере алады немесе жобаны ұсына алады.
Қоғам пікірі ескерілді
Маусым айында Қор басшысының Мемлекет басшысымен кездесуінде Қордың нысаналы бағыттарын айқындау ісіне қоғам мен қоғамдық институттарды неғұрлым кеңірек тарту қажеттігі ерекше атап өтілді. Шілдеден бастап азаматтық қоғам өкілдерін барынша қамту үшін Қор екі ай ішінде ҮЕҰ-ның 1173 өкілімен ұлттық қайырымдылықтың өңірлік конференцияларын ұйымдастырды. Zoom-конференциялар форматында 48 отырыс өтті, оның ішінде әртүрлі бағыттар бойынша сарапшылармен 5 отырыс ұйымдастырылды. Онлайн талқылаулардан кейін Қор басшылығы 1197 адамның қатысуымен еліміздің 20 өңірінде көшпелі дөңгелек үстелдер өткізді. Бұл жұртшылықпен кездесуге, жергілікті билік органдарымен және азаматтық сектормен өзара іс-қимылды бастауға мүмкіндік берді. Нәтижесінде Қорға 592 ұсыныс айтылды. Сонымен қатар, қоғамдық пікірді зерделеу және қоғамдық қор қызметінің неғұрлым өзекті бағыттары бойынша ҮЕҰ-дан ұсыныстар алу мақсатында онлайн-сауалнама іске қосылып, оған 1041 респондент қатысты. Сауалнама нәтижелері Қордың бағдарламалық құжаттарын дайындау үшін пайдаланылды.
Барлық мүдделі тараптардың ұстанымдарын зерделеу үшін Қор донорларымен терең сұхбат әдісімен кешенді зерттеу жүргізді. Донорлардың ұсыныстары жаңартылған Тұжырымдама жобасында және Қор проспектісінде көрсетілген. Атқарылған жұмыстың нәтижесі 2022 жылдың 16 қыркүйегінде өткен «Қазақстан халқына» ұлттық қайырымдылық бойынша І конференцияның қорытынды отырысында кеңінен баяндалды. Конференция zoom платформасында коммерциялық емес ұйымдар өкілдерінің, Қор донорларының, орталық және жергілікті атқарушы органдардың қатысуымен онлайн форматта өтті. Тұжырымдаманың жаңартылған редакциясында келіп түскен ұсыныстарды ескере отырып, «Қазақстан халқына» қорының алты негізгі бағыты таныстырылды. Олар – ел ауқымында өзекті әлеуметтік сала ұйымдарын функционалдық жабдықтармен және құралдармен материалдық-техникалық жарақтандыруға көмектесу; ресми және бейресми білім беруді кеңейтуге жәрдемдесу; халыққа әлеуметтік қызметтер көрсетудің қолданыстағы жүйелерінің, құралдары мен процестерінің тиімділігін арттыруға қатысу; әлеуметтік инновацияларды қолдау және енгізу; ерекше жағдайларда жекелеген азаматтарға нысаналы көмек көрсету; төтенше жағдайлар кезіндегі кешенді көмек.
Қор проспектісі коммерциялық емес ұйымдар мен донорлардың ұсыныстары негізінде әзірленді. Құжатқа Қордың жұмыс процестері мен базалық бағыттары, ақпараттық жұмысты күшейту, азаматтық сектор мен қайырымдылық саласын дамыту, зерттеу жобаларын қолдау мәселелерін қозғайтын 42 бөлім бойынша ұсыныс енгізілді. Конференция қорытындысы бойынша тағы екі маңызды құжат ұсынылды – әлеуметтік дамудың өзекті мәселелері бойынша ҚР Үкіметіне үндеу және конференция Декларациясы. Құжатта донорлармен тиімді ынтымақтастық Қордың тұрақтылығын қамтамасыз етудің маңызды шарты болып табылатыны атап өтілген. «Самұрық-Қазына» қорының жыл сайынғы таза табысының кемінде 7% мөлшерінде «Қазақстан халқына» қорына аударуы қайырымдылық бағдарламалары мен жобаларының ұзақмерзімді етуде маңызды мәнге ие болады.
Мемлекеттік сектордағы қарым-қатынасты ғана емес, қоғамдағы, атап айтқанда ҮЕҰ арасындағы өзара іс-қимыл қағидаттарына да қатысты сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру мәселесі конференцияның маңызды ұсынысы деп санауға болады. Осыған байланысты Қор мен ҚР Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі арасында ынтымақтастық туралы меморандум жасасу бастамасы қолдау тапты.
«Жаңартылған тұжырымдамада біз Қордың миссиясын, көзқарасын, қағидаттары мен құндылықтарын өзектендіріп, нысанасы, мақсаттары мен міндеттері жарияланды, Қор қызметінің бағыттары тұжырымдалды. Егер тұжырымдама кез келген басқа стратегиялық құжат сияқты мәңгілік сипатқа ие әмбебап тармақтарды қамтыса, онда Қор проспектісі азаматтық сектордың барлық ұсыныстарын ескерген құжатқа айналды. Барлық ұсыныстар мен пікірлер ескеріліп, мұқият зерттеледі. Әр бағыт бойынша Қордың ұстанымы әзірленіп, кері байланыс беріледі. Проспект бөлімдерінің негізінде нақты қайырымдылық бағдарламалар мен жобалар пысықталады. Үкіметке үндеу ауылды елдімекендердегі әлеуметтік инфрақұрылым, мектепте білім беру, азаматтарды бейресми және ақпараттық оқыту, әлеуметтік қорғау және қолдау, азаматтардың жекелеген санаттарына нысаналы көмек мәселелерін қозғайтын бес бағыттан тұрады», деп атап өтті «Қазақстан халқына» қорының басшысы Болат Жәмішев.
Жалпы Қор институционалдық қалыптасудың бірінші кезеңін аяқтады деп айтуға болады. Алда екінші кезең бар. Ол – қайырымдылық бағдарламалар мен жобаларды сапалы іске асыру үшін ішкі үрдістерді жетілдіру жұмысы.
Әңгімелескен,
Аяна ТОҒАНБЕК
