Кеше Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінде «Нұр Отан» партиясы Төрағасының бірінші орынбасары Бауыржан Байбек осы университеттің профессорлық-оқытушылар құрамымен және студенттермен кездесті. Шараға университет ректоры Ерлан Сыдықов, Білім және ғылым вице-министрі Тахир Балықбаев, Ұлттық кәсіпкерлер палатасы басқарма төрағасының бірінші орынбасары Рахым Ошақбаев және Еуразиялық ықпалдастық институтының директоры Жанаргүл Құсманғалиева қатысты. Кездесу тақырыбы Еуразиялық экономикалық интеграция болды.
Жиында сөз алған Б.Байбек 1994 жылы еуразиялық ықпалдастық идеясын тұңғыш рет Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев көтергеніне, сол уақыттан бұл стратегиялық бастама 20 жыл бойы кезең-кезеңмен жүзеге асырылып келе жатқанына тоқталды. Оның айтуынша, бұл идея 2000 жылы – Еуразиялық экономикалық қауымдастықты, 2010 жылы – Кеден одағын, 2012 жылы – Біртұтас экономикалық кеңістікті құру аясында іске асырылған. «Ал бүгінгі таңда еуразиялық ықпалдасу жаңа меженің – ЕАЭО құрудың алдында тұр», дей келе, Б.Байбек Еуразия кеңістігіндегі ықпалдасу барысының даму сипатын атап өтті. Өз дәрісінде ол үдеп келе жатқан жаһандық экономикалық бәсеке жағдайындағы елдердің аймақтық қауымдасуының маңыздылығына тоқталды. Бұл туралы ол былай деді:
«Қазақстан тәуелсіздік алғаннан бері еліміздің Президенті Н.Назарбаевтың басшылығымен тұрғындардың әл-ауқаты мен мемлекетіміздің өркендеуіне бағытталған жүйелі реформалар жүргізілді. Соның арқасында бүгін Қазақстан біздің әріптестерімізбен белсенді экономикалық ықпалдасуға дайын. ЕАЭО құру қазақстандық бизнес үшін ауқымы 170 млн. адамдық нарыққа жол ашады, бұл өз кезегінде отандық өндірісті дамыту мен экономиканы әртараптандыруға қосымша ынта береді. «Қазақстан - 2050» Стратегиясында Мемлекет басшысы әрқайсысы түрлі сауда-экономикалық бірлестіктің мүшесі болып табылатын, әлемдегі ең дамыған 30 елдің қатарына қосылу туралы мақсат қойды. Бүгінгі таңда экономикалық ықпалдастық нарықтық экономикасы бар кез келген елдің табысты дамуының міндетті шартына айналды».
Ал Р.Ошақбаев «Еуразиялық экономикалық одақ шеңберінде үш ел бизнес жүргізу үшін, оған ең қолайлы жағдайлар жасау үшін, дұрыс орта қалыптастыру үшін тиімді бәсекеге түсетінін жеткізді. «Бұл жолда Қазақстанның өз бағыты бар. Демек, бұл – кәсіпкерлік қызмет субъектілерін тарту үшін біздің осы бәсекеде озық болуымызға мүмкіндіктер бар деген сөз», деді ол бұл ретте. Оның айтуынша, бүгінде әріптес елдердің мемлекеттік сатып алу көлемі – 198 млрд. АҚШ долларын құраса, бұл Қазақстанның мемлекеттік сатып алу көлемінен 26 есе көп екен. Ал Ресей мен Беларусь импортының жиынтық көлемі 360 млрд. АҚШ долларын құрайтын көрінеді, бұл сәйкесінше, Қазақстанның ішкі жалпы өнімінен 1,6 есе көп.
Сондай-ақ, кездесу барысында Кеден одағы елдерінде өңделген тауарлар экспорты 2009 жылмен салыстырғанда, өткен жылы 2 есеге, яғни 1,6 млрд. АҚШ долларына дейін өсіп, 3,2 млрд. АҚШ долларын құрағаны, ал қазақстандық өнімнің экспортында өңделген тауарлар үлесі 44,9%-дан 54,6%-ға дейін өскендігі де айтылды. Мамандар өз кезегінде Кеден одағы құрылған кезден бастап Қазақстанның өңдеуші өнеркәсібінде тікелей шетел инвестициясы 88%-ға өскеніне, мәселен, 2009 жылы ол 1,8 млрд. АҚШ долларын құраса, 2012 жылы 3,4 млрд. АҚШ долларына дейін ұлғайғанына тоқталды. Яғни, тікелей шетел инвестициясының көлемі осы кезеңде 33%-ға көтеріліп, 21,4 млрд. АҚШ долларынан 28,3 млрд. АҚШ долларына дейін артқан екен.
Ж.Құсманғалиеваның ойы да елдер арасындағы интеграциялық үдерістердің экономиканың алға жылжуына сеп болады дегенге сайды. «Егер, әлемнің саяси картасына қарайтын болсақ, бәріміз де оның интеграциялық бірлестіктерден тұратынына көз жеткіземіз. Қазіргі таңда дүниежүзінде мұндай бірлестіктердің саны 200-ге жуықтайды. Әрине, олардың кейбірі ірі, кейбірі ұсақ. Бірақ, мәселе онда емес. Мәселе, осындай интеграциялық үдерістердің бүкіл әлемге тән, жалпыға ортақ үдеріс екендігі. Бұл – қажеттілік. Бұл – тиімділік. Себебі, қандай да бір дамыған ел өзгелерден алшақ, томаға-тұйық өмір сүре алмайды. Сондықтан, мұндай интеграциялық үдерістер экономикалық тұрғыдан келгенде, шетелден инвестицияның көптеп ағылуын, ішкі нарықтың кеңеюін, экономикалық бәсекелестіктің артуын, тауар мен қызмет көрсету түрлерінің, капитал мен жұмыс күшінің еркін қозғалысы мен айналымын қамтамасыз етеді», деді өз сөзінде Ж. Құсманғалиева.
Ал Т.Балықбаев тарихи оқиғаның қарсаңында осындай дәріс өткізіп, қоғамды толғандырған өзекті мәселені талқылауға, сан түрлі сауалдарға жауап іздеуге мүмкіндік бергені үшін Б.Байбекке алғысын білдірді. «Бүгін біз еуразиялық интеграция жөнінде маңызды мәселелерді талқыладық. Елбасының 1994 жылы Мәскеу мемлекеттік университетіндегі дәрісінен бастау алған еуразиялық интеграция идеясы бүгінде әлемдегі озық үлгілердің қатарына еніп отыр. Себебі, үлкен келісімге қол қойылғаннан кейін бұл мәселе тарихи жылнамаға жазылса, ал біз интеграцияның үдерісіне қадам басатын боламыз. Бұл келісімнің өзегінде экономикалық шарттар жатса да, онда білімге қатысты да мәселелер қозғалған. Мәселен, еліміздің жоғары оқу орындарын бітірген түлектердің Ресейдің, Беларусьтің жетекші мекемелеріне барып, жұмыс істеуіне толық мүмкіндіктері болады. Бұл – біздің жастарымыздың «қызмет ету географиясының» да кеңейіп жатқанының белгісі. Жалпы алғанда, бұл шарттың ең негізгі идеясы – экономика саласындағы мүмкіндіктер», деді Т.Балықбаев.
Шара соңында оған қатысқан азаматтар университеттің профессорлық-оқытушылар құрамымен және студенттермен еуразиялық интеграция төңірегінде өзара пікір алмасты.
Ләйла ЕДІЛҚЫЗЫ,
«Егемен Қазақстан».
Жиында сөз алған Б.Байбек 1994 жылы еуразиялық ықпалдастық идеясын тұңғыш рет Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев көтергеніне, сол уақыттан бұл стратегиялық бастама 20 жыл бойы кезең-кезеңмен жүзеге асырылып келе жатқанына тоқталды. Оның айтуынша, бұл идея 2000 жылы – Еуразиялық экономикалық қауымдастықты, 2010 жылы – Кеден одағын, 2012 жылы – Біртұтас экономикалық кеңістікті құру аясында іске асырылған. «Ал бүгінгі таңда еуразиялық ықпалдасу жаңа меженің – ЕАЭО құрудың алдында тұр», дей келе, Б.Байбек Еуразия кеңістігіндегі ықпалдасу барысының даму сипатын атап өтті. Өз дәрісінде ол үдеп келе жатқан жаһандық экономикалық бәсеке жағдайындағы елдердің аймақтық қауымдасуының маңыздылығына тоқталды. Бұл туралы ол былай деді:
«Қазақстан тәуелсіздік алғаннан бері еліміздің Президенті Н.Назарбаевтың басшылығымен тұрғындардың әл-ауқаты мен мемлекетіміздің өркендеуіне бағытталған жүйелі реформалар жүргізілді. Соның арқасында бүгін Қазақстан біздің әріптестерімізбен белсенді экономикалық ықпалдасуға дайын. ЕАЭО құру қазақстандық бизнес үшін ауқымы 170 млн. адамдық нарыққа жол ашады, бұл өз кезегінде отандық өндірісті дамыту мен экономиканы әртараптандыруға қосымша ынта береді. «Қазақстан - 2050» Стратегиясында Мемлекет басшысы әрқайсысы түрлі сауда-экономикалық бірлестіктің мүшесі болып табылатын, әлемдегі ең дамыған 30 елдің қатарына қосылу туралы мақсат қойды. Бүгінгі таңда экономикалық ықпалдастық нарықтық экономикасы бар кез келген елдің табысты дамуының міндетті шартына айналды».
Ал Р.Ошақбаев «Еуразиялық экономикалық одақ шеңберінде үш ел бизнес жүргізу үшін, оған ең қолайлы жағдайлар жасау үшін, дұрыс орта қалыптастыру үшін тиімді бәсекеге түсетінін жеткізді. «Бұл жолда Қазақстанның өз бағыты бар. Демек, бұл – кәсіпкерлік қызмет субъектілерін тарту үшін біздің осы бәсекеде озық болуымызға мүмкіндіктер бар деген сөз», деді ол бұл ретте. Оның айтуынша, бүгінде әріптес елдердің мемлекеттік сатып алу көлемі – 198 млрд. АҚШ долларын құраса, бұл Қазақстанның мемлекеттік сатып алу көлемінен 26 есе көп екен. Ал Ресей мен Беларусь импортының жиынтық көлемі 360 млрд. АҚШ долларын құрайтын көрінеді, бұл сәйкесінше, Қазақстанның ішкі жалпы өнімінен 1,6 есе көп.
Сондай-ақ, кездесу барысында Кеден одағы елдерінде өңделген тауарлар экспорты 2009 жылмен салыстырғанда, өткен жылы 2 есеге, яғни 1,6 млрд. АҚШ долларына дейін өсіп, 3,2 млрд. АҚШ долларын құрағаны, ал қазақстандық өнімнің экспортында өңделген тауарлар үлесі 44,9%-дан 54,6%-ға дейін өскендігі де айтылды. Мамандар өз кезегінде Кеден одағы құрылған кезден бастап Қазақстанның өңдеуші өнеркәсібінде тікелей шетел инвестициясы 88%-ға өскеніне, мәселен, 2009 жылы ол 1,8 млрд. АҚШ долларын құраса, 2012 жылы 3,4 млрд. АҚШ долларына дейін ұлғайғанына тоқталды. Яғни, тікелей шетел инвестициясының көлемі осы кезеңде 33%-ға көтеріліп, 21,4 млрд. АҚШ долларынан 28,3 млрд. АҚШ долларына дейін артқан екен.
Ж.Құсманғалиеваның ойы да елдер арасындағы интеграциялық үдерістердің экономиканың алға жылжуына сеп болады дегенге сайды. «Егер, әлемнің саяси картасына қарайтын болсақ, бәріміз де оның интеграциялық бірлестіктерден тұратынына көз жеткіземіз. Қазіргі таңда дүниежүзінде мұндай бірлестіктердің саны 200-ге жуықтайды. Әрине, олардың кейбірі ірі, кейбірі ұсақ. Бірақ, мәселе онда емес. Мәселе, осындай интеграциялық үдерістердің бүкіл әлемге тән, жалпыға ортақ үдеріс екендігі. Бұл – қажеттілік. Бұл – тиімділік. Себебі, қандай да бір дамыған ел өзгелерден алшақ, томаға-тұйық өмір сүре алмайды. Сондықтан, мұндай интеграциялық үдерістер экономикалық тұрғыдан келгенде, шетелден инвестицияның көптеп ағылуын, ішкі нарықтың кеңеюін, экономикалық бәсекелестіктің артуын, тауар мен қызмет көрсету түрлерінің, капитал мен жұмыс күшінің еркін қозғалысы мен айналымын қамтамасыз етеді», деді өз сөзінде Ж. Құсманғалиева.
Ал Т.Балықбаев тарихи оқиғаның қарсаңында осындай дәріс өткізіп, қоғамды толғандырған өзекті мәселені талқылауға, сан түрлі сауалдарға жауап іздеуге мүмкіндік бергені үшін Б.Байбекке алғысын білдірді. «Бүгін біз еуразиялық интеграция жөнінде маңызды мәселелерді талқыладық. Елбасының 1994 жылы Мәскеу мемлекеттік университетіндегі дәрісінен бастау алған еуразиялық интеграция идеясы бүгінде әлемдегі озық үлгілердің қатарына еніп отыр. Себебі, үлкен келісімге қол қойылғаннан кейін бұл мәселе тарихи жылнамаға жазылса, ал біз интеграцияның үдерісіне қадам басатын боламыз. Бұл келісімнің өзегінде экономикалық шарттар жатса да, онда білімге қатысты да мәселелер қозғалған. Мәселен, еліміздің жоғары оқу орындарын бітірген түлектердің Ресейдің, Беларусьтің жетекші мекемелеріне барып, жұмыс істеуіне толық мүмкіндіктері болады. Бұл – біздің жастарымыздың «қызмет ету географиясының» да кеңейіп жатқанының белгісі. Жалпы алғанда, бұл шарттың ең негізгі идеясы – экономика саласындағы мүмкіндіктер», деді Т.Балықбаев.
Шара соңында оған қатысқан азаматтар университеттің профессорлық-оқытушылар құрамымен және студенттермен еуразиялық интеграция төңірегінде өзара пікір алмасты.
Ләйла ЕДІЛҚЫЗЫ,
«Егемен Қазақстан».
